Na de verschillende architectuurcategoriën van de Belgische Prijs voor Architectuur en Energie zijn we nu bij het onderdeel Energie aanbeland. Voor Eengezinswoningen haalden A2M, Hasa architecten, denx!-studio en BLAF architecten de shortlist. Op 25 oktober kan u in BOZAR terecht voor de bekendmaking van de laureaten.
Na de verschillende architectuurcategoriën van de Belgische Prijs voor Architectuur en Energie zijn we nu bij het onderdeel Energie aanbeland. Voor Eengezinswoningen haalden A2M, Hasa architecten, denx!-studio en BLAF architecten de shortlist. Op 25 oktober kan u in BOZAR terecht voor de bekendmaking van de laureaten.
• Logement Sociaux Passifs in Jette
van A2M uit Elsene
Het behelst de eerste sociale passiefwoningen met nul energie en nul CO2-uitstoot in België. Deze uitdaging is dubbel interessant: enerzijds is er de implementatie van een gebouw in een bepaald stedelijk weefsel, en anderzijds de wil om de prestaties van het gebouw tot het maximum te drijven.
Het project situeert zich op een scharniersite tussen rijhuizen uit de vijftiger jaren, en een klein verschoven historisch gebouw. Deze complexe ligging biedt de mogelijkheid om zich los te maken van het buurgebouw, door een visuele doorgang tot het achterliggende terrein te behouden en zo de twee gebouwen te laten ademen.
Om elk huis buitenruimte te bieden hebben de twee duplexen een aparte toegang van buitenaf. De duplex op het gelijkvloers blijft in contact met de tuin, terwijl de tweede omgekeerd wordt om optimaal van het daglicht en van het grote dakterras te profiteren.
Op energievlak lag passief bouwen voor de hand. Eerst werden de fysieke mogelijkheden om de energiebehoeftes te verminderen tot het uiterste gedreven, dan werd de rest van het verbruik geschat om dit nadien volledig te compenseren en zo tot een passief gebouw te komen met een nul energiepeil.
Het beoogde doel was tweeledig: enerzijds bereiken dat de kosten voor de huurders tot nul herleid worden en anderzijds dat de stroomopwekking geen schadelijke stoffen in de atmosfeer brengt. In tegenstelling tot de federale definitie van "nul-energie", die enkel rekening houdt met het passieve karakter en de consumptie van koude of warmte, werd hier met de volledige consumptie (warm water + elektriciteit + verwarming) rekening gehouden.
• Privéwoning in Blanden
van HASA architecten uit Schiplaken
Met dit project toetste HASA samen met de bouwheer de grenzen van het realiseerbare af, wat resulteerde in een gecertificeerd passiefbouw met enkele architecturale spitsvondigheden.
De bouw van deze woning werd voorafgegaan door een intensieve en boeiende ontwerpfase in samenwerking met het studiebureau. HASA wist daarbij ‘bouwen volgens de passiefhuisstandaard’ te combineren met de bijzondere wensen van de bouwheren en hun architecturale huisstijl.
De volumetrie werd herhaaldelijk aangepast om tot een zo groot mogelijke compactheid te komen, zonder daarbij inteboeten op de ruimtelijke kwaliteiten. Voorts werd er uitgebreid gelet op isolatiedikten, koudebruggen, luchtdichtheid, zonwering en aangepaste technieken.
De woning dankt zijn specifieke volumetrie (trapeziumvormig grondplan) aan de vorm van de bouwzone. De natuurlijke helling in het talud gaf aanleiding tot de “split-level” waardoor er een interessante relatie ontstaat tussen de woonvertrekken, bureauruimte en speelruimte. Alle ruimten werden zorgvuldig binnen deze basiscontouren gepositioneerd met het oog op optimale oriëntatie, contact met de tuin en gewenste relatie met de verschillende buren.
De uitkraging en het dieper gelegen raam aan de zuidgevel zorgen tot slot voor de nodige schaduwwerking en overdekte ruimte.
• Passiefhuis Weyngaert in Antwerpen
van dencl-studio uit Gent
Van bij het eerste kennismakingsgesprek wou de opdrachtgever een passiefhuis. Gezien het zuiden zich aan de straatzijde bevond/bevindt, was dit in eerste opzicht niet zo voor de hand liggend. Uiteindelijk willen de meeste bewoners een eerder gesloten straatgevel ten behoeve privacy en een open achtergevel in relatie met de tuin.
Ter oplossing werd de woonkamer op de eerste verdieping gepositioneerd. Hierdoor kon aan de straatzijde worden gekozen voor een groot raam, zonder de privacy in gedrang te brengen. Een vide, thv de op de tweede verdieping gelegen werkplek, zorgt dat daglicht en zonnewarmte tot diep in de woning kunnen binnendringen. Werkplek en woonkamer genieten als een ‘tribune’ van de voorgelegen kerk en het sociaal gebeuren op het basketbalplein. Het gelijkvloers werd gereserveerd voor fiets- en hobbyruimte in relatie met de tuin.
De traditionele stedenbouwkundige voorschriften vormden er zowat de absolute tegenpool van het gedachtegoed ‘compact bouwen’. Het naastgelegen gebouw illustreert aan de tuinzijde waar een letterlijke navolging van die voorschriften toe leidt: een verminderde bouwdiepte per verdieping. Dergelijke bouwwijze resulteert niet alleen in een banale architectuur, maar is bovendien duur en energie-inefficiënt.
Zowel concept, materiaalkeuze als ritmering van de gevels staan ten dienste van het aanbieden van een gefundeerde diversiteit aan raamgroottes. Een subtiel spel van speelse asymmetrische raamverschuivingen liet toe grote raampartijen te integreren waar mogelijk; en kleine waar noodzakelijk. De beplating maakt dergelijke combinatie mogelijk op een niet schreeuwerige wijze zonder storend effect, met het nodige respect voor de omgevende bebouwing. De raampartijen van de noordgerichte tuingevel hebben bewust kleinere afmetingen teneinde overmatige warmteverliezen te vermijden. Een sterk beglaasde huid aan de straatzijde bewerkstelligt dan weer een functionele relatie met zonnewarmte en straatgebeuren.
De woning beschikt over een passiefhuis-certificaat. Ter beperking van de transmissieverliezen, zijn de warmteverliezende wanden van het beschermd volume uitgerust met zo’n grootte-orde 30 à 40cm thermische isolatie. De ventilatieverliezen worden gereduceerd door een goede luchtdichtheid van de gebouwschil (effectief dmv een blowerdoor-test te bemeten ≤:0.60 h-1) in combinatie met een vraag-gestuurde mechanische balansventilatie met hoog rendement warmterecuperatie (>80% installatierendement). De ramen functioneren als ware passieve zonnecollectoren gezien dat over het jaar heen hun totale energiewinst groter is dan het -verlies: drievoudige beglazing met low-E-coating (Ugl 0.5W/m².K; g-waarde 0.56) en specifiek thermisch onderbroken buitenschrijnwerk (Uw <0.8W/m².K)! De externe zonnewering en de grondbuis bewaken het zomercomfort. De sanitairwarmwaterproductie en bescheiden naverwarming van de ventilatielucht gebeurt dmv een actieve zonne-installatie. Standby-verliezen worden gemeden door (automatische) stroomonderbrekers, de voorziene aansluitingen voor de vaat- en wasmachine zijn van het type “hotfill”, spaarlampen verzorgen het kunstlicht,…
• Passiefwoning in Lokeren
van BLAF Architecten uit Lokeren
Deze passiefwoning is gebouwd op een hoekperceel aan de rand van een verkaveling. Het perceel is omgeven door een straat aan de zuidzijde, een dienstweg aan de westzijde, een landbouwzone aan de noordzijde, en een aanpalend bouwperceel aan de oostzijde. Door het ruimtegebruik en de terreinbezetting levert dit typisch Vlaamse verkavelingslandschap een eerder zwakke context op die even generiek als specifiek is, en die even zeer te bestempelen valt als nontext. De woning stelt zich in deze setting op als een schijnbaar onverschillige doos, die de logica van voor- en achtergevel in vraag stelt en de omgeving aan iedere zijde op een gelijkaardige manier aanspreekt. De middelen die hiervoor in het ontwerp werden ingezet zijn hoofdzakelijk de schil en de binnengevels van de woning.
Met een gemiddelde isolatiedikte van 30cm in de wanden hebben passiefhuizen een ongewoon dikke buitenschil. Door trappen, vast meubilair, bergingen, sanitair en technische ruimtes blind tegen de buitenwanden te plaatsen, wordt hun dikte extra benadrukt. De woning wordt een monoliet, met een functionele schil en een holle, intieme kern. Het ontwerp is verder ontwikkeld vanuit deze kern, het hart van de woning. Door de dikte van de schil maakt ieder raam een nis, een ruimte, een abscis, die de kern opnieuw in verbinding stelt met de omgeving maar de binnenruimte nooit laat ontsnappen. Iedere perforatie krijgt zijn betekenis in één van de binnengevels rond de centrale leefruimte, in functie van de intimiteit van de kern en de bemiddeling met de omgeving (zonnewinsten, zichten, relatie met de tuin). Vanuit passieftechnisch oogpunt zoeken de perforaties in de gevel tevens de gemene deler tussen voldoende zonnewinsten op de oost- zuid- en westgevels enerzijds en het vermijden van te grote warmteverliezen op de noordzijde anderzijds.
Het volume van 10m breed, 12m lang en 8 m hoog (waarvan 2m ondergronds), telt 5 splitlevels van verschillende hoogtes, gaande van minder dan twee meter voor bergruimte tot meer dan 4 meter voor de zitruimte. De buitenkant is bekleed met FSC gelabeld hardhout, en toont zich als een “bolster”, met een ritmisch patroon van haaks uitstekende gevelplanken die door hun schaduwwerking de compactheid van het volume benadrukken.
Jury
Uit 66 geselecteerde inzendingen koos de eindjury 18 genomineerden projecten die in aanmerking komen voor één van de 4 architectuurprijzen. Voor de Energieprijs werden 11 projecten genomineerd, verdeeld over 3 categorieën. De juryleden waren: Carlos Arroyo (Spanje), Vasa Perovic (Slovenië) en Rudy Ricciotti (Frankrijk) en de Belgische architecten Chantal Dassonville, Niklaas Deboutte en Ward Verbakel (één per gewest). Naast de vertegenwoordigers van de organisatoren was ook het redactieteam van mediapartner A+ aanwezig en van het CIVA Marceline Bosquillon als waarnemer.
• Logement Sociaux Passifs in Jette
van A2M uit Elsene
Het behelst de eerste sociale passiefwoningen met nul energie en nul CO2-uitstoot in België. Deze uitdaging is dubbel interessant: enerzijds is er de implementatie van een gebouw in een bepaald stedelijk weefsel, en anderzijds de wil om de prestaties van het gebouw tot het maximum te drijven.
Het project situeert zich op een scharniersite tussen rijhuizen uit de vijftiger jaren, en een klein verschoven historisch gebouw. Deze complexe ligging biedt de mogelijkheid om zich los te maken van het buurgebouw, door een visuele doorgang tot het achterliggende terrein te behouden en zo de twee gebouwen te laten ademen.
Om elk huis buitenruimte te bieden hebben de twee duplexen een aparte toegang van buitenaf. De duplex op het gelijkvloers blijft in contact met de tuin, terwijl de tweede omgekeerd wordt om optimaal van het daglicht en van het grote dakterras te profiteren.
Op energievlak lag passief bouwen voor de hand. Eerst werden de fysieke mogelijkheden om de energiebehoeftes te verminderen tot het uiterste gedreven, dan werd de rest van het verbruik geschat om dit nadien volledig te compenseren en zo tot een passief gebouw te komen met een nul energiepeil.
Het beoogde doel was tweeledig: enerzijds bereiken dat de kosten voor de huurders tot nul herleid worden en anderzijds dat de stroomopwekking geen schadelijke stoffen in de atmosfeer brengt. In tegenstelling tot de federale definitie van "nul-energie", die enkel rekening houdt met het passieve karakter en de consumptie van koude of warmte, werd hier met de volledige consumptie (warm water + elektriciteit + verwarming) rekening gehouden.
• Privéwoning in Blanden
van HASA architecten uit Schiplaken
Met dit project toetste HASA samen met de bouwheer de grenzen van het realiseerbare af, wat resulteerde in een gecertificeerd passiefbouw met enkele architecturale spitsvondigheden.
De bouw van deze woning werd voorafgegaan door een intensieve en boeiende ontwerpfase in samenwerking met het studiebureau. HASA wist daarbij ‘bouwen volgens de passiefhuisstandaard’ te combineren met de bijzondere wensen van de bouwheren en hun architecturale huisstijl.
De volumetrie werd herhaaldelijk aangepast om tot een zo groot mogelijke compactheid te komen, zonder daarbij inteboeten op de ruimtelijke kwaliteiten. Voorts werd er uitgebreid gelet op isolatiedikten, koudebruggen, luchtdichtheid, zonwering en aangepaste technieken.
De woning dankt zijn specifieke volumetrie (trapeziumvormig grondplan) aan de vorm van de bouwzone. De natuurlijke helling in het talud gaf aanleiding tot de “split-level” waardoor er een interessante relatie ontstaat tussen de woonvertrekken, bureauruimte en speelruimte. Alle ruimten werden zorgvuldig binnen deze basiscontouren gepositioneerd met het oog op optimale oriëntatie, contact met de tuin en gewenste relatie met de verschillende buren.
De uitkraging en het dieper gelegen raam aan de zuidgevel zorgen tot slot voor de nodige schaduwwerking en overdekte ruimte.
• Passiefhuis Weyngaert in Antwerpen
van dencl-studio uit Gent
Van bij het eerste kennismakingsgesprek wou de opdrachtgever een passiefhuis. Gezien het zuiden zich aan de straatzijde bevond/bevindt, was dit in eerste opzicht niet zo voor de hand liggend. Uiteindelijk willen de meeste bewoners een eerder gesloten straatgevel ten behoeve privacy en een open achtergevel in relatie met de tuin.
Ter oplossing werd de woonkamer op de eerste verdieping gepositioneerd. Hierdoor kon aan de straatzijde worden gekozen voor een groot raam, zonder de privacy in gedrang te brengen. Een vide, thv de op de tweede verdieping gelegen werkplek, zorgt dat daglicht en zonnewarmte tot diep in de woning kunnen binnendringen. Werkplek en woonkamer genieten als een ‘tribune’ van de voorgelegen kerk en het sociaal gebeuren op het basketbalplein. Het gelijkvloers werd gereserveerd voor fiets- en hobbyruimte in relatie met de tuin.
De traditionele stedenbouwkundige voorschriften vormden er zowat de absolute tegenpool van het gedachtegoed ‘compact bouwen’. Het naastgelegen gebouw illustreert aan de tuinzijde waar een letterlijke navolging van die voorschriften toe leidt: een verminderde bouwdiepte per verdieping. Dergelijke bouwwijze resulteert niet alleen in een banale architectuur, maar is bovendien duur en energie-inefficiënt.
Zowel concept, materiaalkeuze als ritmering van de gevels staan ten dienste van het aanbieden van een gefundeerde diversiteit aan raamgroottes. Een subtiel spel van speelse asymmetrische raamverschuivingen liet toe grote raampartijen te integreren waar mogelijk; en kleine waar noodzakelijk. De beplating maakt dergelijke combinatie mogelijk op een niet schreeuwerige wijze zonder storend effect, met het nodige respect voor de omgevende bebouwing. De raampartijen van de noordgerichte tuingevel hebben bewust kleinere afmetingen teneinde overmatige warmteverliezen te vermijden. Een sterk beglaasde huid aan de straatzijde bewerkstelligt dan weer een functionele relatie met zonnewarmte en straatgebeuren.
De woning beschikt over een passiefhuis-certificaat. Ter beperking van de transmissieverliezen, zijn de warmteverliezende wanden van het beschermd volume uitgerust met zo’n grootte-orde 30 à 40cm thermische isolatie. De ventilatieverliezen worden gereduceerd door een goede luchtdichtheid van de gebouwschil (effectief dmv een blowerdoor-test te bemeten ≤:0.60 h-1) in combinatie met een vraag-gestuurde mechanische balansventilatie met hoog rendement warmterecuperatie (>80% installatierendement). De ramen functioneren als ware passieve zonnecollectoren gezien dat over het jaar heen hun totale energiewinst groter is dan het -verlies: drievoudige beglazing met low-E-coating (Ugl 0.5W/m².K; g-waarde 0.56) en specifiek thermisch onderbroken buitenschrijnwerk (Uw <0.8W/m².K)! De externe zonnewering en de grondbuis bewaken het zomercomfort. De sanitairwarmwaterproductie en bescheiden naverwarming van de ventilatielucht gebeurt dmv een actieve zonne-installatie. Standby-verliezen worden gemeden door (automatische) stroomonderbrekers, de voorziene aansluitingen voor de vaat- en wasmachine zijn van het type “hotfill”, spaarlampen verzorgen het kunstlicht,…
• Passiefwoning in Lokeren
van BLAF Architecten uit Lokeren
Deze passiefwoning is gebouwd op een hoekperceel aan de rand van een verkaveling. Het perceel is omgeven door een straat aan de zuidzijde, een dienstweg aan de westzijde, een landbouwzone aan de noordzijde, en een aanpalend bouwperceel aan de oostzijde. Door het ruimtegebruik en de terreinbezetting levert dit typisch Vlaamse verkavelingslandschap een eerder zwakke context op die even generiek als specifiek is, en die even zeer te bestempelen valt als nontext. De woning stelt zich in deze setting op als een schijnbaar onverschillige doos, die de logica van voor- en achtergevel in vraag stelt en de omgeving aan iedere zijde op een gelijkaardige manier aanspreekt. De middelen die hiervoor in het ontwerp werden ingezet zijn hoofdzakelijk de schil en de binnengevels van de woning.
Met een gemiddelde isolatiedikte van 30cm in de wanden hebben passiefhuizen een ongewoon dikke buitenschil. Door trappen, vast meubilair, bergingen, sanitair en technische ruimtes blind tegen de buitenwanden te plaatsen, wordt hun dikte extra benadrukt. De woning wordt een monoliet, met een functionele schil en een holle, intieme kern. Het ontwerp is verder ontwikkeld vanuit deze kern, het hart van de woning. Door de dikte van de schil maakt ieder raam een nis, een ruimte, een abscis, die de kern opnieuw in verbinding stelt met de omgeving maar de binnenruimte nooit laat ontsnappen. Iedere perforatie krijgt zijn betekenis in één van de binnengevels rond de centrale leefruimte, in functie van de intimiteit van de kern en de bemiddeling met de omgeving (zonnewinsten, zichten, relatie met de tuin). Vanuit passieftechnisch oogpunt zoeken de perforaties in de gevel tevens de gemene deler tussen voldoende zonnewinsten op de oost- zuid- en westgevels enerzijds en het vermijden van te grote warmteverliezen op de noordzijde anderzijds.
Het volume van 10m breed, 12m lang en 8 m hoog (waarvan 2m ondergronds), telt 5 splitlevels van verschillende hoogtes, gaande van minder dan twee meter voor bergruimte tot meer dan 4 meter voor de zitruimte. De buitenkant is bekleed met FSC gelabeld hardhout, en toont zich als een “bolster”, met een ritmisch patroon van haaks uitstekende gevelplanken die door hun schaduwwerking de compactheid van het volume benadrukken.
Jury
Uit 66 geselecteerde inzendingen koos de eindjury 18 genomineerden projecten die in aanmerking komen voor één van de 4 architectuurprijzen. Voor de Energieprijs werden 11 projecten genomineerd, verdeeld over 3 categorieën. De juryleden waren: Carlos Arroyo (Spanje), Vasa Perovic (Slovenië) en Rudy Ricciotti (Frankrijk) en de Belgische architecten Chantal Dassonville, Niklaas Deboutte en Ward Verbakel (één per gewest). Naast de vertegenwoordigers van de organisatoren was ook het redactieteam van mediapartner A+ aanwezig en van het CIVA Marceline Bosquillon als waarnemer.
Onze partners