De voorlaatste categorie binnen onze reeks over de Belgische Prijs voor Architectuur en Energie is die van Energie Meergezinswoningen. De projecten van R²D² Architecture, Seutin Architects en Carnoy Crayon werden als besten weerhouden. De laureaten van alle categoriën worden op 25 oktober in BOZAR publiek gemaakt.
Wooncomplex van passieve sociale woningen in Brussel van R2D2 Architecture uit Vorst
Dit is een wooncomplex van passieve sociale woningen, ontworpen om te integreren in zijn omgeving, in de stedelijke en sociale context, en in zijn architecturale context, zoals o.a. blijkt uit zijn sierlijke gevel van gestileerd ijzerwerk. Dit project werd bekroond met het label 'voorbeeldig gebouw" in de BIM-wedstrijd en opende op 10 september 2010 in de Brasseriestraat.
Als we kijken naar het frame, merkt men direct de buitengewone consistentie van een prominente architectonische kwaliteit en het bijna constante Art Nouveau-karakter. De Brasseriestraat onderscheidt zich van andere straten waar meestal slechts een of ander gebouw uit het geheel springt.
De straatvorm en -volgorde vereist ten eerste een serieuze reflectie op het ontwerp van de gevel van het gebouw, zijn relatie met de omgeving en zijn duurzaamheid. Hier kan men terecht van integratie spreken, in tegenstelling tot veel gevallen waar misbruik van de term resulteert in het creëren van eentonigheid of vervlakking van de architectonische kwaliteit. Maar het is onnodig te zeggen dat de architecturale aanpak van integratie gedefinieerd als kopie categorisch uitgesloten is. Drie fundamentele, constante basiselementen worden uit de context behouden: de sjablonen, de verticaliteit van het architectonische ritme en de vormgeving van de gebogen vormen van de Art Nouveau, of wat er op lijkt. Het netwerk van mazen, strips en metalen gaas leidde naar het eigentijds karakter van de gevel, die dynamisch is en door de openingen in de metalen rolluiken de straat animeert, terwijl ze nauw verwant blijft aan de begrippen schaduw en oververhitting. De gevel, gelegen in de bocht van de straat, speelt haar coördinerende rol en verhoogt het aantal manieren om de site en de straat te lezen, mede door het spel van schaduw en reliëf.
Op het niveau van de architectonische vormgeving, en ook de gebruikte groene bouwtechnieken, bestaat de duurzame ontwikkeling uit een aantal belangrijke concepten: de energie die wordt verbruikt bij de vervaardiging van het project (bouw / belichaamd energie), de energie die wordt verbruikt tijdens het gebruik van het gebouw (de uitbating), het energieverbruik bij de toekomstige renovatie (op schaal van tientallen jaren), het waterverbruik, en tenslotte de nauwkeurigheid in de keuze van de geconsumeerde grondstoffen (duurzame materialen, gezonde fabricage, minimalisatie van de belichaamde energie ...) en de gekozen wijze van uitvoering (vervuiling en hinder op de site). Al deze aspecten werden in het ontwerp en de bouw van het project in overweging genomen.
Qua energieniveau heeft het project er voor gekozen om een passieve bouw te ontwikkelen. De verwarmingsbehoeften zijn lager dan 15 kWh/m2/jaar. De passieve constructie resulteert uit een studie die het verbruik koppelde aan de componenten van de externe en interne wanden van het gebouw. De openingen van de gevels zijn zorgvuldig berekend om een optimale natuurlijke belichting te hebben met minimale energieverliezen.
De luchtdichtheid van de bouwenvelop was ook het onderwerp van veel aandacht en werd voor de ingebruikname van het gebouw getest (blower door test) om zo warmteverliezen door infiltratie te vermijden en te beantwoorden aan een criteriumwaarde van luchtdichtheid 0,6 h-1. Het ontwerp van de technische systemen voor verwarming en ventilatie van het project werd bepaald door de zoektocht naar een perfecte luchtkwaliteit en een zeer goed thermisch comfort tegen lagere energiekosten. De ventilatie van alle leefruimtes wordt verzekerd door een dubbel evenwichtig aanzuig- en uitblaassysteem, in combinatie met een canadese put om de comfortprestaties tijdens winter en zomer te verhogen (natuurlijke verwarming en koeling van de lucht).
Het is goed te beseffen dat deze woningen bedoeld zijn voor mensen met lage inkomens en dat de passieve aanleg meer dan aangepast is. Op sociaal niveau gold dat de opdrachtgever in het kader van het wijkcontract verzocht om inspraak van de bevolking te integreren, om zo een project te creëren dat optimaal aansluit op de wensen van de bewoners. Het is daarom goed te beseffen dat het economische en sociale karakter van het project ook nauw verwant zijn met het concept van duurzame ontwikkeling.
Passif Bouge (28 passieve appartementen) in Bouge (Namen) van Seutin Architectes uit Daussoulx (Namen)
Foto: Anthony Seutin
Dit gecertificeerd passief gebouw heeft tal van voordelen: een ideale locatie, innovatief design, een geoptimaliseerde ontwerp, gebruik van groene materialen, verfijnde architectuur, een hoogtechnologische uitrusting en een hoge mate van afwerking.
Dit gebouw is gecertificeerd passief, wat wil zeggen dat het aan de strenge criteria van het Passiefhuis-Platform voldoet. Dit is een van de eerste gecertificeerde passieve woongebouwen in het Waalse Gewest. Een passieve woning is zeer energiezuinig. De kracht van een broodrooster verwarmt comfortabel een groot appartement (105m2) op koude winterdagen. Tijdens de zomer beschermen de zonnekleppen, uitstekende balkons, open ramen en inertie van het gebouw tegen oververhitting van de woningen. Een passief gebouw verbruikt tot 15 keer minder energie dan een traditioneel huis.
Dit lage verbruik is ook voordelig voor het milieu: 15 keer minder verbruik is ook 15 keer minder CO2 die vrijkomt in de atmosfeer ... Om deze prestaties te realiseren werden alle energiebesparende strategieën ten uitvoer gebracht: bioclimatische principes om zonnestraling te gebruiken voor de verwarming van het gebouw, supergeïsoleerde buitenmuren (40 cm isolatie in de muren), driedubbele beglazing, thermische traagheid van de binnenwanden om warmte op te slaan, ventilatiesysteem met warmteterugwinning, veel aandacht voor technische details om verlies en lekkage te voorkomen ...
Naast het passieve aspect werd dit gebouw ontworpen om zo milieuvriendelijk mogelijk te zijn. Alle materialen werden niet enkel gekozen rekening houdend met strikte kwaliteits- en veiligheidscriteria maar ook in termen van deze ecologische criteria:
Criteria voor certificering:
- de behoefte aan energie voor verwarming moet minder zijn dan of gelijk aan 15kWh/m2.an (≤ 14kWh/m2.an voor dit project)
- de snelheid van de lucht gemeten bij een verschil van 50 Pa moet kleiner dan of gelijk aan 0,6 h-1 (≤ 0,6 h-1 voor dit project)
- het percentage van oververhitting in het gebouw (meer dan 25 ° C) moet kleiner zijn dan of gelijk aan 5% (≤ 4% voor dit project)
Energie-efficiënte materialen:
- materialen die weinig energie vergen om geproduceerd, vervoerd, herbruikt, .. te worden ( = de belichaamde energie).
Voorbeeld: het gebruik van kalk in plaats van beton, het gebruik van wolcellulose in plaats van polystyreen, duurzame houten frames in plaats van aluminium frames kon + / - 1.593.555 kW / h besparen, het equivalent van de energie die nodig is om 28 appartementen te verwarmen voor 36 jaar ( = 557 ton CO2).
Gezonde materialen:
- de gebruikte materialen zijn gekozen om een gezond binnenklimaat te garanderen. (materialen zoals PVC, lood, geïsoleerde chloorfluorkoolwaterstoffen, ... zijn uitgesloten in de appartementen).
Gerecycleerde materialen en / of recycleerbare materialen:
- de akoestische isolatie is gemaakt met gerecycleerde stoffen
- de cellulose-isolatie is gemaakt van gerecycleerde kranten
- de meeste van de gebruikte materialen zijn recyclebaar
Om consistent te zijn moet een woning van dit type zich in de nabijheid van een stedelijk gebied bevinden. Inderdaad, wat is het punt om een energie-efficiënt gebouw te bouwen als je liters brandstof nodig hebt om in de stad te geraken, te winkelen, naar het werk gaan, de kinderen van school te halen, ... ?
De site van de Rue de Coquelet is dicht bij alle voorzieningen: openbaar vervoer, winkels, het centrum, het station, scholen, ziekenhuizen, werkplaatsen ... Bovendien is het gelegen in een groene en rustige wijk, die liefhebbers van natuur en rust laat genieten. De ontwikkeling van de buitenste rand is vooral bestudeerd met als doel de biodiversiteit van de site te promoten.
Dit terrein, zacht glooiende naar het zuidoosten toe, biedt een ideale oriëntatie voor het bioklimatisch ontwerp, maar heeft ook een prachtig uitzicht op het Bois de Coquelet (geclassificeerd als niet-bebouwbaar) en de prachtige stad Namen.
De technologie, verstandig gebruikt, kan ons helpen een goed comfort te behouden terwijl het maximale energieverbruik verlaagd wordt:
- lift met terugwinning van energie tijdens het remmen (vergelijkbaar principe als voor hybride auto's)
- systemen van individuele dubbel-flow ventilatie met warmteterugwinning (rendement ≤ 96%)
- zonnepanelen bieden tot +/- 50% van het benodigde warme water
- PV-panelen om elektriciteit te voorzien (verlichting, parkeren, liften ...).
- lage temperatuur condensatiegaskete (hogere rendementsopbrengst)
- verlichting met common-LEDS en / of tl-buizen aangestuurd door bewegingsdetectoren
Intelligent design kan een aanzienlijke besparing aan energie en kosten bewerkstelligen:
- woningen van het bulktype (woningen die op hetzelfde moment op hetzelfde terrein gebouwd zijn)
- verhoogde compactheid (compact volume met een kleine envelop zorgt voor weinig verlies)
- rationele huisvesting (minder dienstruimten ten voordele van grotere leefruimten)
- centrale technische installatie per appartement (minder dure pijpleidingen)
-...
Dit zowel pragmatisch als efficiënt ontwerp kan de bouw- en exploitatiekosten aanzienlijk verminderen. Zij biedt een uitzonderlijke woning tegen een redelijke prijs.
Het interieur van het gebouw tenslotte is van groot belang voor de levenskwaliteit. De woonkamers bevinden zich in het zuidoosten om optimaal van licht, warmte en het prachtig uitzicht te profiteren. De kamers die u in de zomer koel wenst te houden zijn noord-westelijk naar de tuin georiënteerd. De dienstruimten, waar de meeste energie wordt verbruikt en het minste licht nodig is, zijn centraal in het appartement gelegen.
l’Espoir (14 passieve woningen) in Sint-Jans Molenbeek van Carnoy Crayon uit Wavre
Dit gebouw is het resultaat van de stappen in 2004 genomen door een groep van gezinnen in financiële en sociale moeilijkheden, voornamelijk van buitenlandse afkomst of in staat van emancipatie, dit met de hulp van het buurthuis Bonnevie, CIRE, de gemeente Sint-Jans-Molenbeek en het woningfonds van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
In 2006 verenigde de groep gezinnen zich in "l'Espoir". In juni 2007 lanceerde het Woningfonds van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die het haar missie zag om het project te realiseren, de oproep "Design & Production", gebaseerd op de specificaties van de 14 families.
Het team van architect Damien Carnoy en de tijdelijke vereniging Entrebois-De Graeve kwamen in 2008 als winnaars uit de bus. De werken werden vervolgens in 1 jaar uitgevoerd, van maart 2009 tot maart 2010.
Het project omvat een woninggroep van 14 duplexen: 7 duplexen aan de straatzijde met een tuin aan de achterzijde en 7 duplexen met terrasen voor en achter. Alle duplexen hebben zo een zuidgerichte voorzijde en een noordelijke achterzijde. Het aantal kamers varieert van 2 tot 5 en de oppervlakten van de behuizing van 100 tot 150 m2. Het gebouw lijkt van buitenaf als een samenstelling van kleine huizen onderscheiden door hun kleurgebruik. Dit minimaliseert de impact op de straat en het bevordert haar rol als overgangselement tussen het grote appartementsgebouw aan de kant van de Fernand Brunfautlaan en de kleine huizen in de Finstraat. De ongedifferentieerde delen van het gebouw (datgene wat geen individuele gevelkleur heeft) zijn verwerkt in harmonie met de natuur. Het gebruik van natuurlijk hout en bomenvormen is bedoeld om geen planteninvasie te verkrijgen. Dit natuurlijke element heeft een praktische rol in het beheer van het zonlicht, maar biedt vooral een bijzonder sterke symboliek: een natuurbijdrage in dit deel van de stad dat het echt nodig heeft. Het gebouw "l'Espoir" is gekoppeld aan het poolstation Prinses Elisabeth van Alain Hubert en werd in 2008 door het Brussels Instituut voor Milieubeheer bekroond met het label 'voorbeeldig gebouw'.
JuryUit 66 geselecteerde inzendingen koos de
eindjury 18 genomineerden projecten die in aanmerking komen voor één
van de 4 architectuurprijzen. Voor de Energieprijs werden 11 projecten
genomineerd, verdeeld over 3 categorieën. De juryleden waren: Carlos
Arroyo (Spanje), Vasa Perovic (Slovenië) en Rudy Ricciotti (Frankrijk)
en de Belgische architecten Chantal Dassonville, Niklaas Deboutte en
Ward Verbakel (één per gewest). Naast de vertegenwoordigers van de
organisatoren was ook het redactieteam van mediapartner A+ aanwezig en
van het CIVA Marceline Bosquillon als waarnemer.