Gerenoveerd Rijksarchief opent opnieuw de deuren

“Dit project is een mooie illustratie van het werk dat we met de Regie der Gebouwen realiseren. Bij de heropening op 6 april zal de bezoeker in de beste omstandigheden toegang hebben tot miljoenen archiefstukken. Deze renovatie laat de instandhouding en het onderhoud van ons historisch patrimonium toe, en komt tegelijkertijd ook tegemoet aan de klimaatuitdagingen dankzij het gebruik van duurzame technieken. Het Rijksarchief in Antwerpen beschikt voortaan dus over een historische, duurzame en moderne ruimte", aldus Mathieu Michel, Staatssecretaris voor Digitalisering, belast met Administratieve Vereenvoudiging, Privacy en met de Regie der Gebouwen. 

"Zoals aangekondigd in het regeerakkoord willen we met een totaalplan rond patrimonium en modernisering van de dienstverlening zorgen voor een nieuw elan voor de federale wetenschappelijke instellingen. In het vernieuwde Rijksarchief in Antwerpen komen deze twee doelstellingen mooi samen", vult Thomas Dermine, Staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, belast met Wetenschapsbeleid, aan.

Laurent Vrijdaghs, Administrateur-generaal en Voorzitter van het Directiecomité van de Regie der Gebouwen: "De authentieke elementen en de grandeur van dit prachtige gebouw werden in ere hersteld. Tegelijkertijd werd het omgevormd tot een hedendaags, functioneel en comfortabel archiefgebouw. Het is ook voorzien van verschillende duurzame technieken, zoals een warmtepomp en ledverlichting. De leeszaal en de multifunctionele ruimte worden geventileerd in functie van het gemeten CO2-gehalte, zodat er ook op die manier energie kan bespaard worden.”

Historiek van de werken

Het project voor de renovatie en restauratie van het gebouw werd jaren geleden opgestart. Toen de archiefbestanden sterk begonnen aan te groeien, ontstond de nood aan extra ruimte. Het Rijksarchief in Antwerpen maakte samen met de Regie der Gebouwen, de beheerder van het gebouw, plannen voor een uitbreiding en grondige verbouwingswerken.

Concreet werden twee aanpalende herenhuizen aan het archiefgebouw toegevoegd, werd de voormalige binnentuin omgevormd tot een overkoepelde leeszaal en werden er twee bijkomende ondergrondse archiefruimtes gecreëerd.

In 2007 sloot het Rijksarchief in Antwerpen zijn deuren en begonnen de ruwbouwwerken. Door een geschil tussen de oorspronkelijke aannemer en de Regie der Gebouwen liep de werf heel wat vertraging op. Begin 2019 kwam het project in een stroomversnelling. De opdracht werd toegewezen aan een nieuwe hoofdaannemer, die in mei 2019 startte met de afwerking van het gebouw en de installatie van alle technieken. De werken werden eind 2020 afgerond.
 

Vlot toegankelijk en comfortabel

Het gebouw van het Antwerpse Rijksarchief kan weer in gebruik genomen worden. Alle publieke ruimtes (de leeszaal, bibliotheek, multifunctionele ruimte voor 80 personen, vestiaire, cafetaria, sanitair) bevinden zich op het gelijkvloers en zijn vlot toegankelijk voor personen met een beperkte mobiliteit. De voormalige binnentuin werd omgevormd tot een leeszaal met 40 zitplaatsen, waar bezoekers de archiefdocumenten in een aangename omgeving kunnen raadplegen.

Er zijn in totaal 19 archiefdepots voorzien, die verspreid zijn over de drie hoger gelegen verdiepingen en de twee bijkomende ondergrondse verdiepingen die werden gecreëerd. Elke (verduisterde) archiefruimte kreeg een eigen klimaatregeling, waardoor de archiefstukken in optimale omstandigheden worden bewaard.


Hedendaags archiefgebouw met authentieke elementen

In het begin van de 20ste eeuw stond het Rijksarchief in Antwerpen internationaal aangeschreven als een vooruitstrevend archiefgebouw. Dit was te danken aan de toen innovatieve technieken om de archieven te beschermen tegen brand en vocht: bijvoorbeeld de onderverdeling van de archiefdepots in compartimenten, dikke scheidingsmuren uit gewapend beton, metalen kluisdeuren, verluchtingsgaten in de buitenmuren om vocht tegen te gaan,…

De authentieke elementen van het gebouw werden zoveel mogelijk behouden: van de witte mozaïekvloer met de Belgische tricolore rand in de inkomhal, de monumentale houten voordeur met bronzen beslag, de statige ijzeren trap, de hoge plafonds in de kantoren… tot en met de originele betonnen archiefrekken en brandvrije ijzeren depotdeuren. Er werd ook bewust voor gekozen om het originele meubilair, dat dateert uit het begin van de 20ste eeuw, harmonisch in het actuele interieur te integreren.

Materialen die nieuw zijn, werden gekozen in functie van duurzaamheid en authenticiteit.

Heropening op 6 april 2021

Tijdens de werken werden de archiefstukken ondergebracht in het Rijksarchief in Beveren. Ook het personeel werd in Beveren tewerkgesteld. 
Onmiddellijk na de voltooiing van de werken eind 2020 werd gestart met zowel de inrichting als de voorbereiding van de gigantische verhuisoperatie van de archieven. Tussen midden december 2020 en midden februari 2021 werden meer dan 11 kilometer archief en publicaties van Beveren naar Antwerpen verhuisd. Een hele klus, zeker in coronatijden!

Het Rijksarchief in Antwerpen is op 6 april klaar om eindelijk weer bezoekers te ontvangen. Aanvankelijk zal de leeszaal drie dagen per week open zijn: op dinsdag, woensdag en vrijdag. Uiteraard zullen de coronamaatregelen gevolgd worden. Zo zal men - net als in de andere Rijksarchieven - minstens 48 uur op voorhand een plaats moeten reserveren via e-mail. Om de social distancing te kunnen respecteren, is het aantal beschikbare zitplaatsen in de leeszaal beperkt. Per halve dag worden maximum 10 bezoekers in de leeszaal toegelaten.

Karel Velle, algemeen rijksarchivaris: "Dankzij de geslaagde renovatie kan het Rijksarchief zijn rol als centrum van historische kennis en bewaarplaats van waardevol erfgoed in de wijk Zurenborg terug opnemen. Al meer dan een eeuw prijkt bovenaan op het pand een elegant bronzen vrouwenbeeld. Het stelt Clio, de muze van de geschiedenis, voor. Na meerdere jaren in een diepe slaap verzonken te zijn geweest, is de schone slaapster eindelijk ontwaakt. We kijken er naar uit om de eerste bezoekers in ons prachtig gerenoveerd gebouw in april te mogen verwelkomen!”