Gevelstenen Vande Moortel met platvolle, ruwe voegen bepalen massief voorkomen van Nieuw Zuid

Het vijf verdiepingen tellende gebouw beschikt behalve over wooneenheden, ook over een publieke sokkel met daarin een boksclub en een sapbar. Deze zijn georiënteerd aan het nieuwe, groene plein tussen blok 17 en 18. Door de materialisatie, past het gebouw mooi in deze omgeving. Marco Arts van hama architecten: “We zochten naar een manier om ‘massiviteit’ in het gebouw tot uitdrukking te brengen en keken om die reden naar gevelmaterialen die in hun samenstelling een monoliet en natuurlijk karakter hebben. Dan kom je al vrij vlug bij baksteen uit."

Arts: "De voegen zijn overdreven dik en ruw afgewerkt om de textuur van de bakstenen te benadrukken en massief ogende metselwerkvolumes te maken waarin de bakstenen bijna als toeslag van de mortel werken. Om dit te bereiken hebben we gezocht naar een vrij dunne en lange steen die we in wildverband toepasten. De kleur is een toon van grijsgroen die we bij Vande Moortel vonden door twee baksteensorteringen in een 50-50 mix te mengen: de Linea 7036 en Linea 7035, genuanceerde dunne gevelstenen geproduceerd volgens de populaire Wasserstrich-methode. Deze werden dus niet met een klassieke voeg van 12 mm verwerkt maar in samenspraak met de fabrikant werd voor dit doel met een voegdikte van 20 mm gewerkt. De voegen, waarbij de doorstrijkmortel MR343-2772 van Weber is toegepast, zijn uiteindelijk ook niet doorgestreken. Om het gewenste massieve effect te bekomen, hebben we geopteerd voor platvol geborstelde voegen.”

Deze twee Linea gevelstenen combineerde Hama met een transparant groen geglazuurde steen die ook in de gemeenschappelijke inkomhallen en binnenruimtes is gebruikt. Net als de gevelstenen hebben ook de glazuurstenen een Wasserstrich-textuur die door het transparante glazuur nog duidelijk zichtbaar is. Hierdoor ontstaat een heel levendig oppervlak in glans en kleurvariatie. Marco Arts: “Dat kan perfect door de ligging aan het park. In een puur stedelijke omgeving zouden we het gevelmetselwerk nooit zo ruw en natuurlijk uitvoeren, maar hier gaat het rationeel ontworpen gebouw daardoor net een heel natuurlijke relatie met de groene parkachtige omgeving aan. Zeker ook in combinatie met de betonnen elementen die eveneens in een specifieke grijsgroene kleur zijn uitgevoerd en de andere toepassingen van natuurlijke materialen zoals het naturel houten schrijnwerk en de metaalgroene stalen poorten en hekwerken. Hoewel we door de vormgeving getracht hebben het relatief kleine gebouw een minimale mate aan monumentaliteit te geven in het hele masterplan, gaat het door de materialisatie mooi op in zijn omgeving.”

Uitdaging in masterplan Nieuw Zuid

Nieuw Zuid in Antwerpen is een mooie en hedendaagse vorm van stadsontwikkeling. De hervorming van de terreinen van een voormalig goederentreinstation zorgt voor een aangenamere en meer leefbare stad. Dit doet men door de nieuwe wijk te verbinden met het ‘oude Zuid’ via een boulevard, in het verlengde van de gedempte zuiderdokken. Hama architecten ontwierp Blok 18, het meest uitdagende binnen het masterplan. Ze lieten zich onder meer inspireren door de Italiaanse palazzi om er het meest indrukwekkende volume van te maken.

Nieuw Zuid is een wijk die heel andere ruimtelijke principes kent dan Oud Zuid. Het wordt gevormd door stroken van bebouwing – een combinatie van gebouwen en torens – die haaks staan op de Schelde. Er werd bovendien veel aandacht besteed aan de openbare ruimte die dankzij wadi’s en groenaanleg een vrij ecologisch karakter heeft. Door het voorzien van een aantal pleinen waar de meer publieke functies zoals een school, horeca en diverse galeries zich bevinden, heeft de wijk ook een uitdrukkelijk stedelijk karakter. Nieuw Zuid maakt zo echt deel uit van het stedelijk weefsel van de Antwerpse binnenstad.

Toen het ontwerp van Blok 18 startte, lag het beschikbare vloeroppervlak niet onmiddellijk vast. Bovendien was er aanvankelijk een lang kantoorgebouw voorgeschreven dat uit vier niveaus bestond. Hama architecten kreeg de vraag van Triple Living om een gebouw te ontwerpen met gemengde functies, namelijk een commercieel gelijkvloers met daarboven appartementen. Het masterplan schreef voor Blok 18 slechts twee panorama-zijden voor aan de straat- en parkzijde. Hama architecten liet zich door de beperkende randvoorwaarden niet ontmoedigen. Integendeel, met slimme ingrepen deden ze meer dan gevraagd waardoor Blok 18 excelleert.

Derde panorama

Marco Arts: “Ondanks de beperkingen wilden we dat het gebouw een zekere autoriteit kreeg. We opteerden om het één bouwlaag hoger te maken en het geheel in te korten. Hierdoor creëerden we een extra open ruimte tussen blok 17 en 18 en bijgevolg ontstond een derde panorama. Op die manier konden we beide koppen van het gebouw op dezelfde manier behandelen. We gaven het gebouw een driedeling met als frontaal motief een loggia. De drie bouwdelen met loggia werden telkens zo gedraaid dat ze een eigen oriëntatie kregen. Zo ontstond een symmetrische opbouw met het centrale loggiamotief in de lange gevel en de tweekopse loggiamotieven op de korte gevels.”

Villa Farnesina, bron van inspiratie 

De vierde gevel, waar doorgaans weinig gebeurt, werd op een onbedoelde manier misschien wel de interessantste. Marco Arts: “Volumegewijs hebben we hetzelfde principe toegepast dat Baldassare Peruzzi gebruikte voor Villa Farnesina in Rome, waarbij de voorgevel eerder terughoudend is en de tuingevel de meer expressieve wordt door het middelste deel iets terug te trekken en een loggia toe te voegen. In blok 18 is ook de gaanderij tussen de trappenhuizen opgevat als een loggiastructuur die het motief hiermee ook in deze gevel voortzet.

Naar analogie met het palazzo-type als stedelijk woonhuis heeft blok 18 onder andere meerdere verdiepingen, een symmetrische opbouw en een publiek gelijkvloers. Dat huiselijke karakter wordt benadrukt in de materialisering van de twee inkomhallen en de sculpturale open wenteltrappen die daarmee verbonden zijn. Behalve bijna theatraal, zijn de trappen ook heel functioneel. Ze geven niet alleen toegang tot alle woonverdiepingen, maar spiralen door tot op het dakniveau waar ze toegang verschaffen tot de collectieve daktuin. Functionaliteit en flexibiliteit waren erg belangrijk tijdens het ontwerp. Toekomstbestendige gebouwen moeten het vermogen hebben op termijn verschillende ruimtelijke en programmatische invullingen te kunnen verdragen. Met deze flexibiliteit als uitgangspunt is blok 18 ontworpen.”