Groen plein, nieuwe esplanade en zachte doorsteek aan Brusselse Monument van de Arbeid (Gijs Van Vaerenbergh)

“Dankzij de aanbevelingen van de buurtbewoners, zal het plein aan het Monument voor de Arbeid een nieuw leven krijgen. Met meer bomen en planten, banken, tafels en treden die uitnodigen om te spelen, zal het plein aan het Monument er volledig anders uitzien”, verklaart Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed. “Door de ambitieuze verlaging van de kade, bedacht door bureau Gijs Van Vaerenbergh, zullen fietsers en voetgangers nu op een veilige manier via hun eigen brug onder de De Troozbrug kunnen oversteken. Er komt ook een nieuwe esplanade langs het water die een panoramisch uitzicht zal bieden op het Vergotedok en de skyline van Brussel.”

Esplanade met hoogteverschillen

De wijzigingen die aangebracht werden aan het ontwerp passen in de initiële ambitie van het project en beogen meer fietsvriendelijkheid en de opwaardering van het plein aan het Monument voor de Arbeid langs het kanaal.

Allereerst zal de esplanade, die eerst voorzien was als een grote verharde zone rechtover het Vergotedok, kunnen profiteren van de gecreëerde hoogteverschillen, want zo ontstaat er een afscheiding tussen het fiets- en voetpad en een lager platform aan het water. Er komen bijkomende aanplantingen om meer doorlaatbare oppervlakte te creëren, en om schaduw en bescherming te bieden. Een reeks treden, die je als trap kan gebruiken, maar waar je ook rustig kan op zitten, zal het hoogteverschil overbruggen.

Waterbushalte

Een halte voor de waterbus, die bestudeerd werd in samenwerking met de Haven van Brussel en met de instantie die de waterbus beheert, zal aangelegd worden aan deze nieuwe esplanade op de hoek van de kade. De noodzakelijke infrastructuur voor de halte - meerpalen, poortjes in de balustrade en bewegwijzering - maakt deel uit van het project.

Het project herziet het geheel van de paden die ontstaan door de hoogteverschillen op het plein. Door verharde zones en aangeplante zones met elkaar te combineren, wordt de aanleg van de treden kenmerkend voor de identiteit van de site. Zo past deze binnen de esthetische continuïteit van het centrale ‘treden’ thema dat ontwikkeld wordt rondom het Monument.

Multifunctionele grasvlakte

Het hoge gedeelte met gras rond het Monument voor de Arbeid is herzien zodat er een grote vlakte ontstaat op een niveau tussen de Claessensstraat en het voetgangers- en fietspad. Er wordt een open plek met gras gecreëerd, omzoomd door een zacht glooiende helling en bezaaid met bankjes en bomen. Op de grond onderscheidt de helling zich van de vlakte door hogere beplanting (bloeiende weide, vaste planten en struiken). De vlakte wordt zo een multifunctionele ruimte die voor verschillende doeleinden kan worden gebruikt: picknicken, balspelen, plein, enz.

De driehoekige beplante zone die grenst aan de Jachtenkaai, tegenover het Vergotedok, zal dicht beplant worden met bomen (bestaande en nieuwe) en bodembedekkers (vaste planten en struiken) om de biodiversiteit te bevorderen. Een graspad zal door het ‘bos’ lopen.

Spelparcours

Hoewel er een verzoek is ingediend om speeltoestellen te plaatsen, is het moeilijk om hieraan te voldoen door de geklasseerde zone rond het Monument voor de Arbeid. Het project wil speelse mogelijkheden integreren in het landschap via een geïntegreerd spelparcours.

Het project omvat nu ook een ruimte voor de technische diensten en sanitaire voorzieningen van Brussel Mobiliteit. Architectonisch sluit het gebouw perfect aan op het landschap van minerale en plantaardige lagen, waardoor er een overgang ontstaat tussen het plein en de doorgang onder de brug. Het dak van het gebouw zal een uitkijkpunt vormen, aan de kruising met de Jules de Troozbrug.

Tot slot garandeert het project een perfecte verbinding tussen de voetgangers- en fietsersbrug en het bestaande kanaalpad langs de Vilvoordsesteenweg (uitbreiding van de perimeter en gebruik van dezelfde materialen en straatmeubilair).

Landschapskwaliteitsplan Kanaalzone

Het ontwerp volgt de principes van het beeldkwaliteitsplan voor de volledige Kanaalzone. Het voldoet aan de verschillende regionale richtlijnen die van toepassing zijn bij het ontwerpen of renoveren van openbare ruimten of wegen aan de oevers van het kanaal. Het doel is om de nodige continuïteit en coherentie te garanderen.

Alle materialen en het straatmeubilair die zijn gebruikt voor de inrichting van de fiets- en voetgangersbrug en het plein zullen helpen om de fiets- en voetgangersbruggen te integreren in hun omgeving en zorgen voor visuele samenhang langsheen het kanaal. Het project houdt niet enkel rekening met esthetiek en comfort voor voetgangers en fietsers, maar ook met het veiligheidsgevoel van de gebruikers. Dat wordt voornamelijk gerealiseerd door het open ontwerp en de goede verlichting.

Fietsroute

De Trooz vormt de een belangrijke schakel in de fietsroute langs het kanaal Willebroek-Brussel-Charleroi en maakt zowel deel uit van het GFR (Gewestelijke fietsroutenet-netwerk), het fiets-GEN (Gewestelijk Expres Net) als van het Europese REVER-fietsnetwerk. Dankzij deze inrichting zullen fietsers in de toekomst onder de brug kunnen fietsen zonder mogelijke conflicten met het gemotoriseerd verkeer.

Ter herinnering: dit plan, dat in het kader van het cohesiebeleid in 2017 werd uitgewerkt op initiatief van minister van Mobiliteit Pascal Smet en Minister-President Rudi Vervoort, past in het Brussels programma 2014-2020 ter verbetering van het comfort en de fietsvriendelijkheid van de veel gebruikte route langs het kanaal en ter creatie van nieuwe kwalitatieve openbare ruimten. Concreet worden er drie bruggen voor fietsers en voetgangers voorzien: De Trooz, Sainctelette en Van Praet, samen met de heraanleg van het stuk fietsroute tussen Buda en Sheel. Het geheel van deze werken worden meegefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) ten belope van 6,8 miljoen euro. (Doelstelling: De koolstofimpact van onze verplaatsingen verminderen door ononderbroken fiets- en wandelroutes aan te bieden via het fietsrouteproject).

Bureau Gijs Van Vaerenbergh kreeg de opdracht toegewezen om drie voetgangers- en fietsersverbindingen te ontwerpen onder de Van Praet-, Jules de Trooz- en Sainctelettebrug. Het bureau werd geselecteerd omdat het de nadruk legt op de integratie van de wandel- en fietsverbindingen in de omliggende publieke ruimte. De ontwerpopdracht werd begeleid door de Brusselse bouwmeester. Bij de evaluatie van de voorstellen hield de jury zowel rekening met mobiliteits- als met stedenbouwkundige criteria.

Stadsvernieuwingscontract

De huidige minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt heeft het dossier in 2019 overgenomen en Brussel Mobiliteit heeft een stedenbouwkundige vergunning aangevraagd in oktober 2021. In september 2022 werd die vergunning toegekend door Urban.brussels.

Ondertussen werd ook een Stadsvernieuwingscontract (SVC1) gelanceerd door het Brussels Gewest dat binnen zijn programma de heraanleg van het plein aan het Monument voor de Arbeid omvat. Omdat de heraanleg van het plein en de bouw van de voetgangers- en fietsersverbinding intrinsiek met elkaar verbonden zijn, werden er gewijzigde plannen, rekening houdend met de bemerkingen en vragen van de buurtbewoners, die werden ingediend in het kader van het participatief proces van SVC1, neergelegd om het project te verbeteren.

De gewijzigde stedenbouwkundige vergunning werd nu toegekend. Brussel Mobiliteit, aanvrager en bouwheer, kan de werken dus aanvatten.