‘Groene taxshift noodzakelijk voor de doorbraak van de warmtepomp’

I&B: Hoe kijken jullie naar de evolutie van de warmtepomp in België?

Jozefien Vanbecelaere: “Er is een positieve evolutie, maar die gaat te traag. Het aantal warmtepompen stijgt elk jaar maar om onze energie-en klimaatdoelstellingen te halen in 2050 moet het ambitieuzer. Meer dan 90% van de Vlaamse huishoudens gebruikt nog steeds gas of stookolie voor hun verwarming. De grootste rem op de evolutie van warmtepompen is het grote verschil tussen de elektriciteits- en gasfactuur. Er zijn heel wat voorstellen voor beleidswijzigingen gelanceerd die positief zouden zijn voor warmtepompen. Het Vlaams energie en klimaatplan voor 2021-2030  bevat een reeks maatregelen die hier sterk op inzetten en veelbelovend zijn zoals een groene taxshift van de aardgas naar de elektriciteitsfactuur, het versnellen van de vernieuwingsgraad van verwarmingsinstallaties, de eis om binnen de 5 jaar na verkoop van en residentiële woning 3 energie-efficiëntie maatregelen aanwezig te hebben en het wegvallen van een aardgasaansluiting voor nieuwe woningen vanaf 2021. Nu komt het erop aan dat deze voorstellen in regelgeving worden omgezet.”

“De beleidsmakers zouden het prijsverschil tussen gas en elektriciteit moeten aanpakken via een duurzame taxshift. Meer dan 70% van de elektriciteitsprijs bestaat uit distributie- en transportnettarieven, heffingen en btw. Bij aardgas is dat maar 47%. Bij stookolie betaalt de particulier zelfs maar 25% aan taksen en heffingen. Volgens het principe van “de vervuiler betaalt”, moet die verdeling net omgekeerd zijn. Door de lasten te verschuiven van elektriciteit naar aardgas en stookolie, zal geproduceerde hernieuwbare warmte correcter worden gewaardeerd en zullen fossiele brandstoffen worden ontraden.”

I&B: Hoe scoren we in vergelijking met andere landen in Europa?

JV: “We hinken als België zeker achterop in vergelijking met de andere Europese landen. In 2017 werden per 1.000 huishoudens in België maar 2.8 warmtepompen verkocht. Dit is een groot verschil met bijvoorbeeld Noorwegen of Finland waar respectievelijk 34.3 en 23.7 warmtepompen per 1000 huishoudens werden verkocht.”

“Frankrijk heeft sinds begin 2019 een doeltreffend premiesysteem, dat ervoor zal zorgen dat warmtepompen zelfs voor gezinnen met een laag inkomen nu betaalbaar worden. In de Scandinavische landen bestaat al sinds het begin van de jaren 90 een CO2-heffing. In buurlanden zoals Nederland wordt voluit gekozen voor een toekomst met duurzame verwarmging via warmtepompen en warmtenetten door het ‘van gas los’-beleid, dat een volledige defossilisering van verwarming tegen 2050 als doel heeft. In Finland wordt steeds meer gebruik gemaakt van het ‘warmte als een service’-model. Hierbij wordt de investering in de warmtepomp gedaan door de verkoper, die thermische energie en (indien gewenst) koeling aan de klant levert. De klant wordt op dezelfde manier gefactureerd voor de energie als voor elektriciteit. De klant betaalt dus geen initiële investeringskost voor de warmtepomp. Via die maandelijkse facturatie betaalt de klant niet enkel voor de warmte, maar betaalt die ook op termijn de installatie af aan de verkoper.”

I&B: Is een verbod op verwarmen op stookolie en/of gas volgens jullie een logische of wenselijke stap?

JV: “Om een defossilisering van ons energiesysteem in 2050 te bereiken, moet een duidelijk einde komen aan verwarming met fossiele brandstoffen. Uiteraard kan dit niet van de ene dag op de andere, maar moet dit volgens een aangekondigde uitfaseringskalender, waarin rekening wordt gehouden met ons huidig gebouwenbestand, met al zijn variaties aan gebouwen. Wij pleiten voor een verbod op de plaatsing van nieuwe stookolieketels tegen 2021, en op de plaatsing van nieuwe aardgasketels tegen 2030. Die transitie moet gepaard gaan met een versneld vervangingsprogramma naar duurzame hernieuwbare warmtetoepassingen in bestaande gebouwen en het vermijden van lock-in effecten. Het doel is om alle gebouwen te verwarmen met groene warmte. Maar voor woningen die niet kunnen voldoen aan de primaire randvoorwaarden van isolatie, kan een tussenoplossing zoals een hybride warmtepomp een stap zijn in de transitie naar de volledig hernieuwbare verwarming. Ook gaswarmtepompen kunnen deel uitmaken van de transitie, vooral nu de elektriciteitsfactuur nog een drempel grote drempel vormt voor elektrische warmtepompen.”

I&B: Zijn er bepaalde huidige of toekomstige evoluties die we in de gaten moeten houden?

JV: “Elektrische warmtepompen kunnen flexibel ingezet worden, zeker als ze over thermische opslag beschikken. Hierdoor kunnen ze de elektrische vraagpieken afvlakken en de elektriciteitsvraag verplaatsen naar momenten van laag verbruik en/of hoge productie van wind- en zonne-energie. Dit is cruciaal in een energiesysteem waarin flexibiliteit zorgt voor het vermijden van extra investeringen in productiecapaciteit. Op dit moment wordt de eigenaar van de warmtepomp nog niet beloond voor de flexibiliteit en vraagsturing die hij kan aanbieden. Dit zal veranderen met de digitale meter. Om de digitale meter slim te maken zal de consument een energiemanangementsysteem, bijvoorbeeld een app, kunnen installeren op zijn digitale meter waarmee je productie en verbruik veel beter op elkaar zal kunnen afstemmen.”

“De digitale meter zal een belangrijk instrument zijn om het potentieel aan vraagsturing en flexibiliteit te ontsluiten. De digitale meter wordt vanaf 1 april al in een 40-tal gemeenten uitgerold en vanaf 1 juli over heel Vlaanderen. Ook met de digitale meter kunnen eigenaars van bestaande en nieuwe PV installaties geplaatst tot eind 2020 voor 15 jaar vanaf de installatiedatum van hun PV installatie van het huidige vergoedingssysteem zoals onder de terugdraaiende teller gebruik maken. Dit is vooral voordelig voor mensen die zowel een warmtepomp als een PV installatie hebben.“

De VREG werkt ook aan een nieuwe tariefstructuur die ervoor moet zorgen dat de flexibiliteit en vraagsturing die een warmtepomp kan aanbieden gestimuleerd en beloond wordt.”