Hart van Hamme getransformeerd tot levendige oase (Abscis, BUUR, Abetec & DS Engineering)

Dit verhaal begint op schaal van de gemeente Hamme, waarbij het project een puzzelstuk is in een groter geheel. De visie van het ontwerp – een samenwerking tussen de ontwerpbureaus Abscis Architecten, BUUR, DS Engineering en Abetec - is een gelaagd antwoord op de uitgangspunten van het masterplan. In dit masterplan werden een aantal krachtlijnen uitgezet die Abscis Architecten verder heeft uitgewerkt in de architectuur.

Hamme 2020

Het ambitieuze masterplan ‘Hamme 2020’ wilde het centrum van Hamme volledig hertekenen tegen 2020. Het reconversieplan omvat enkele cruciale ingrepen die gericht zijn op het verbeteren van de verblijfskwaliteit van de centrumbewoner en bezoeker, door het openbaar domein opnieuw in te richten en een handelslus te creëren, die de commerciële activiteiten in de dorpskern versterkt.

Bij het ontwerp van zowel de publieke als private projectgedeelten is er bijzonder veel aandacht gegaan naar de inpassing van het ontwerpvoorstel in zijn context. Het ontwerp stopt niet aan de gevel. De interactie tussen open en bebouwde ruimte, visuele relaties, zachte verbindingen, landschapselementen,… werden allemaal meegenomen in een totaalvisie die moest resulteren in een kwalitatief ruimtelijk totaalproject met aandacht voor de verschillende gebruikers.

Zo maakte de nieuwe publieke parking onder de private ontwikkeling het bijvoorbeeld mogelijk het doorgaand verkeer door het centrum af te bouwen. Het Marktplein (en de zgn. “Academiestraat”) kreeg een meer verkeersluw karakter. En een groot deel van het verkeer wordt nu afgewikkeld via de Meulenbroekstraat.

Kwaliteitsinjectie

De eerste versie van het masterplan stelde een volledige inname van de verschillende projectzones voor. Deze benadering resulteerde in een kwantitatieve optimalisatie maar creëerde tegelijk ook een aantal ruimtelijke knelpunten die resulteren in een mindere plankwaliteit. Bij het oplossen van de vele ruimtelijke vraagstukken hebben de ontwerpers een aantal keuzes gemaakt die een kwalitatieve injectie betekenen voor het Hart van Hamme.

Zo werd de bouwlijn aangepast om ruimte te maken voor collectief groen en private tuinen. Door de bouwlijn grenzend aan het schooldomein te knikken ontstaat een open ruimte waarin private tuinen, collectief groen en landschapselementen ingericht kunnen worden. Het reeds aanwezige groen op het terrein van de aangrenzende school stopt hierdoor niet abrupt aan de perceelsgrens. Eenzelfde strategie wordt toegepast op het middelste bouwblok.

Een nieuw Hart van Hamme

Het eerste masterplan voorzag in een nieuw volume naast de winterkapel. Zowel ruimtelijk als visueel kon het ontwerpteam zich niet vinden in dit standpunt. Dit zou de winterkapel immers reduceren tot “slechts” een gevel in de rij. Het nieuwe volume zou ook voor een ruimtelijke bottleneck zorgen waarbij een zichtrelatie vanaf de rotonde naar de kerk niet meer mogelijk was.

De architecten beschouwen deze zichtrelatie als een unieke troef voor Hamme en wensten ze dan ook te behouden. De ruimte naast de winterkapel kreeg evenwel bijzondere aandacht. Door een luifel op schaal van de omgeving te voorzien ontstaat een plek met een uniek karakter. De relatie tot de kerk en het Marktplein, de winterkapel als decor, de link naar de nieuwe academie, laden deze plek op zodat een bijzondere ruimte ontstaat die vele functies kan vervullen.

Ontwerp

De Markt, een belangrijk deelproject van ‘Hamme 2020’, werd een verkeersluw en groen binnengebied, en er kwam een hedendaags gebouw voor de kunstacademies. Synchroon met deze beweging vond de bibliotheek een nieuw onderkomen in het voormalig klooster en de winterkapel, en werd er een doorwaadbare binnentuin tussen de twee gebouwen aangelegd die het geheel verbindt en uitnodigt tot verpozen. Drager van dit project is de ontwikkeling van 70 woningen en 3000 m² handelsruimte in een groene kern. Het centrum van Hamme wordt zo een levendige oase, waar ontspanning en ontmoeting centraal staan.

De kapel en de (façade van de huidige) academie zijn beeldbepalend op het Marktplein. Samen met de Sint-Pieters Banden kerk en de pastorie bepalen ze in sterke mate het historisch karakter van het centrum. Daarom werden ze geïntegreerd in het nieuwe planconcept. Daarnaast werden ook een aantal waardevolle bomen behouden en werd het groen uitgebreid en ingepast op oude en nieuwe publieke pleinen.

Kapeltuin

De publieke functies worden geclusterd rond de historische gebouwen. Een nieuw gebouwvolume sluit aan op het patrimonium en vormt er een geheel mee. De gebouwen omarmen een groen publiek binnengebied, dat wordt ingericht als ‘kapeltuin’, een plek die een zekere intimiteit en rust uitstraalt. De bibliotheek werd voorzien aan de kant van de Markt, de academie in de noordelijke vleugel. De cafetaria en een luifelconstructie vormen het bindend element tussen beiden. Sheddaken brengen noorderlicht in de nieuwe gebouwen.

Voor de woongebouwen van de private ontwikkeling gingen de ontwerpers op zoek naar eenheid over de bouwblokken heen. Ze kozen voor gebouwstrips dwars op de erfstraten, zodat het beoogde open beeld vanaf het publiek domein gewaarborgd bleef. De woningen genieten door deze inplanting van een optimale oostwest oriëntatie, en zijn opgetrokken in een coherente materialisatie en vormentaal. Op de sokkel zijn groene daken als private (of collectieve) buitenruimte van de woningen.