Het conceptuele aspect van duurzaamheid door de ogen van Marge architecten

Hoewel het conceptuele aspect van duurzaamheid voor een groot deel te maken heeft met de herbestemming van erfgoed en bestaand patrimonium, benadrukten Schreurs en Roelandts dat het gedachtengoed veel verder gaat dan dat. Met het oog op de toekomst passen ze het concept immers ook bij nieuwe gebouwen en objecten toe.

Van verleden naar heden

Een van de manieren om duurzaamheid op een conceptuele manier in een project te integreren, is dus door bestaand patrimonium te herbestemmen. Dat was het geval bij de voormalige elektriciteitscentrale van Langerbrugge in Gent nabij het kanaal Gent-Terneuzen. Het historische gebouw verkommerde zienderogen en de eigenaar wilde graag inzicht krijgen in de mogelijk nieuwe invullingen van het pand. Na een grondige analyse van het industriële bouwwerk en zijn omgeving legden Marge architecten en Origin architecture & engineering drie voorstellen op tafel.

Zo suggereerden ze om er een magazijn van te maken met box-in-box opslagruimtes. Door deze ruimtes allemaal aan de achterzijde van het pand te installeren, zou de meer ‘architecturale’ voorzijde onaangetast blijven. Werkplaatsen voor allerlei handwerk waren een tweede optie. Omdat dit ontwerp een grotere oppervlakte vereiste dan het gebouw ter beschikking had, zouden de architectenbureaus er een aantal vloerlagen aan toevoegen. Op elke laag zou een groot aantal box-in-box werkplaatsen komen. Dankzij de hoge plafonds en het contact met de buitengevel zouden gebruikers eveneens de oorspronkelijke grootsheid van het gebouw kunnen ervaren. De favoriete herbestemmingsmogelijkheid van Schreurs en Roelandts was echter de transformatie tot scheepvaartmuseum. Daarbij zou de hal volledig openblijven en dienstdoen als tentoonstellingsruimte voor schepen, terwijl de ruimte onder de schoorsteen kleinere exposities, sanitaire voorzieningen en een restaurant zou bevatten volgens een zwevend box-in-box concept.

Dankzij de hoge plafonds en het contact met de buitengevel zouden gebruikers de oorspronkelijke grootsheid van het gebouw kunnen ervaren

In tegenstelling tot de elektriciteitscentrale van Langerbrugge krijgt de assisenzaal van het oud Gerechtsgebouw in Antwerpen effectief een nieuwe bestemming. Voor het Hof van Beroep, de nieuwe gebruiker van de zaal, zal Marge architecten er, samen met Origin architecture & engineering en HUB architecten, een multifunctionele ruimte van maken waar assisenzaken behandeld worden, afgestudeerde rechtenstudenten hun eed zweren en lezingen of infosessies gehouden worden. De opdrachtgever wilde eveneens dat het architectenbureau de traditionele bezetting van de zaal in ere hield. Om aan beide voorwaarden te voldoen, voorzagen Schreurs en Roelandts vier tribunes in de zaal en een groter zitgedeelte op het verhoogde niveau, goed voor zo’n honderd zitplaatsen. Een van de twee originele tribunes, oorspronkelijk bedoeld voor jury en advocaten, bleef daarbij bewaard. Die jury en advocaten zullen bovendien net zoals vroeger de zaal langs de voorzijde betreden. De afgestudeerde studenten moeten, evenals het ‘gewone volk’ voorheen, via de achterzijde binnenkomen.

Dat herbestemming met een minimum aan aanpassingen een succes kan zijn, bewijst Marge architecten met ‘Halve Maan’. In opdracht van stad Oostende en in samenwerking met Origin architecture & engineering en Bureau Voor Vrije Ruimte (OMGEVING) maakte het architectenbureau deze duinsite vol militair erfgoed toegankelijk voor publiek zonder aan de beschermde gebouwen en natuur te raken. Dankzij toegankelijke bruggen kunnen mensen twee bewaarde bunkers van dichtbij bekijken zonder een kans op beschadiging. Metalen stroken voor de oude toegangswegen naar de bunkers moeten verhinderen dat bezoekers van de hoofdweg afwijken en de beschermde natuur en militaire gebouwen aantasten. Om bezoekers op adem te laten komen, werden tot slot twee rustgebieden voorzien naast het  eveneens beschermde asfalt.

Van heden naar heden

Duurzaamheid kan ook conceptueel aan een project worden toegevoegd door meerdere functies in één ontwerp mogelijk te maken. Met ‘draftafel’ ontwierpen Schreurs en Roelandts een meubelstuk dat zowel grote gezelschappen kan ontvangen als een aangename individuele werkplek is. Door de hoeken van een rechthoekig tafelblad af te snijden en te verwerken tot een abstracte ‘ovalen’ tafel, kan iedereen in een grote groep elkaar zien en heeft een individu tegelijkertijd voldoende ruimte om zijn werk te doen. Omdat het asymmetrische ontwerp meer hoeken heeft dan een normale tafel, werden de vier poten diagonaal in een hoek van 90 graden van elkaar geplaatst om de krachten optimaal op te vangen. De stalen tafelpoten zijn bovendien naar het midden van de tafel gericht zodat ze de benen niet hinderen.

Door de hoeken van een rechthoekig tafelblad af te snijden en te verwerken tot een abstracte ‘ovalen’ tafel, kan iedereen in een grote groep elkaar zien en heeft een individu voldoende ruimte om zijn werk te doen 

‘Stukken Tafel’ moest niet alleen meerdere functies kunnen vervullen, maar naargelang die functies ook aanpasbaar zijn. Daartoe sneed Marge architecten goedkope houten panelen in een grote trapeziumvorm en verdeelde deze in vier ongelijke delen. Op die manier kan de tafel in zijn geheel gebruikt worden, maar kunnen de verschillende delen evengoed apart of in diverse opstellingen geplaatst worden. Met die verschillende opstellingen in het achterhoofd ontwierp het architectenbureau gebogen tafelpoten die elk onderdeel van de tafel voldoende ondersteunen en allerminst hinderlijk zijn voor de voeten.

Multifunctionaliteit is evenzeer mogelijk in grote projecten. Op een kleine zolderkamer in een residentiële woning brachten Schreurs en Roelandts een logeerkamer, werkplaats en opslagruimte samen. Een glazen ‘weifelwand’ moet de logeerkamer binnen het open ontwerp akoestisch afsluiten van de werkplaats. Een dik gordijn kan beide ruimtes ook visueel van elkaar scheiden. Via een verplaatsbare stalen ladder in de werkplaats is de hogergelegen open opslagplaats bereikbaar.

Van verleden naar heden naar toekomst

Ontwerpen met het oog op een (on)bekende toekomst is een laatste mogelijkheid om duurzaamheid op een conceptuele manier in een project te verwerken. Dat is precies wat Marge architecten en Jan De Moffarts architecten deden bij de renovatie van een historisch pand in Leuven. Op vraag van de eigenaars vormden beide architectenbureaus de benedenverdieping om tot een volwaardig woonhuis. De bovenverdieping verdeelden ze in verschillende huurwoningen. Via twee moderne deuren in de historische inkomhal kunnen beide delen van het huis afzonderlijk betreden worden. Omdat de trap naar de huurkamers oorspronkelijk door het woonhuis liep, werd deze met timmerwerk en glas afgeschermd.

Met hun ontwerp voor tijdelijke kantoren in een productiehal in regio Antwerpen dachten Schreurs en Roelandts eveneens aan de toekomst. In plaats van containers aan de zijkant van het gebouw op te stapelen die na gebruik vernietigd zouden worden, stelden ze een nieuw gebouw in de productiehal voor. De kantoren zouden met goedkope materialen vervaardigd worden en grotendeels uit open ruimte bestaan. Die openheid is nodig voor de toekomstige bestemming die Marge architecten voor ogen heeft: een museum over de geschiedenis van de overkoepelende firma.

Door een deel van het dak van het gebouw weg te halen, verwezenlijkte Marge architecten een afgebakende patio die via grote ramen daglicht in alle ruimtes binnenbrengt 

Ook bij de renovatie van de bovenste verdieping van een oud kantoorgebouw in Brussel hield Marge architecten rekening met de toekomst. De overdaad aan muren en vast tapijt in het voormalig advocatenkantoor werkte verstikkend en daglicht kwam er amper naar binnen. Navenant de wensen van de nieuwe eigenaars maakte het architectenbureau er een open loft van met een minimum aan scheidingswanden. Door een deel van het dak van het gebouw weg te halen, verwezenlijkte het bureau eveneens een afgebakende patio die via grote ramen daglicht in alle ruimtes  binnenbrengt. Dankzij het simpele vloerplan zijn veel nieuwe invullingen voor de verdieping mogelijk. Maar zelfs bij een grondige verbouwing met toevoeging van een aantal muren zal het daglicht van de patio alle kamers blijven bereiken.