Het Steen van noAarchitecten bekroond met Onroerenderfgoedprijs 2022

Met de Onroerenderfgoedprijs zet de minister initiatiefnemers van onroerenderfgoedprojecten in de bloemetjes. Zowel bouwkundige, landschappelijke als archeologische projecten komen in aanmerking. De 7de editie van de prijs stond in het teken van publiek toegankelijk erfgoed. Uit de 38 kandidaten nomineerde de externe jury 3 laureaten: Het Steen in Antwerpen, de Sint-Odulphuskerk in Borgloon en de Oude Stadsfeestzaal in Mechelen. Deze projecten blinken allen uit in de manier waarop ze een nieuw elan geven aan het onroerend erfgoed en het zo teruggeven aan de gemeenschap. Elke laureaat wint een bedrag van 2.500 euro. De winnaar ontvangt daarbovenop 12.500 euro, dus 15.000 euro in totaal.

Over de winnaar

Een nieuw elan, dat kreeg Het Steen in Antwerpen. In het gebouw, dat rijk is aan geschiedenis, staat beleving vandaag centraal, voor de Antwerpenaar én voor bezoekers.

Gebouwd in het begin van de 13^de eeuw domineert de burcht al eeuwenlang de oevers van de Schelde. Van de 14^de tot de 19^de eeuw was het een gevangenis. In de vorige eeuw was het in gebruik als museum. In 2008 gingen de poorten van de burcht voor een tijdje dicht. Vandaag is Het Steen herrezen als het toeristisch onthaalcentrum van de stad, waar bewoners én bezoekers terechtkunnen voor informatie, boekingen, tentoonstellingen en een belevingsparcours.

Om dat te kunnen bereiken, onderging Het Steen de afgelopen jaren een totaalrestauratie, in goede banen geleid door noAarchitecten. In het historische deel werd het monument in ere hersteld. Daaraan kwam een nieuwbouw, die op verschillende manieren de link maakt met het oorspronkelijke deel en de stad.

Goed geplaatste doorkijken bieden er een prachtig uitzicht over de oude stad. De strakke volumeopbouw van de nieuwbouw is nooit dominant. De kleurkeuze van de baksteen is geïnspireerd op de zandsteen en Doornikse hardsteen waarmee het monument is gebouwd. Dit zorgt voor een visuele continuïteit op de site.

"Oud en nieuw gaan hier op stijlvolle wijze hand in hand, zonder elkaar in de weg te staan. Dat maakt van het getransformeerde Steen een verdiende winnaar van de Onroerenderfgoedprijs 2022", aldus de jury. 

Minister Diependaele verwees in een reactie naar de polemiek omtrent het dossier: “En dat is goed, het voedt het maatschappelijke debat over hoe we vandaag kunnen en willen omgaan met monumenten en begrippen als stijl, authenticiteit en esthetiek”, liet de minister optekenen. 

Publieksprijs voor Sint-Odolphuskerk in Borgloon

De kerk is vandaag naast een vrij toegankelijk gebedshuis ook een ontmoetingsplaats, een vergader- en tentoonstellingsruimte, een plaats voor bezinning en cultuur. De restauratie van de kerk - ontworpen door Architektenburo Erik Martens & Partners - gaf haar een nieuw elan. De Sint-Odulphuskerk is een hernieuwde centrumplek in het landelijke Borgloon, geholpen door de symbolische inplanting van de kerk. In het hooggelegen centrum van de kleine stad is er een duidelijke visuele link met de pastorie, de oude stadsmuur, de huizen op het marktplein en het omliggende landschap. Er is ook de toevoeging van een nieuw element: een aureool in de kerk zelf. Dit aureool, ook wel HALO genoemd, werd ontworpen door het architectencollectief Gijs Van Vaerenbergh. Zij ontwierpen eerder al de bekende en geliefde doorkijkkerk in Borgloon, ‘Reading between the lines’.

De kerk raakt velen, zo bewijzen ook de resultaten van de stemming voor de publieksprijs. Met 40% van de stemmen is het duidelijk: de Sint-Odulphuskerk wordt breed gedragen in de gemeenschap en wint de publieksprijs.

Eervolle vermelding voor Marc Elsen

De Eervolle Vermelding gaat dit jaar naar Marc Elsen, de bezieler, eigenaar, initiatiefnemer en uitvoerder van de restauratie van de Wijnmuur in Wezemaal. De jury ziet in hem een authentiek boegbeeld voor onroerend erfgoed.

Marc Elsen zorgde eigenhandig voor het behoud en de restauratie van een deel van een historische muur, gebouwd met droog gestapelde ijzerzandsteen. De 1,5 km lange muur op de Wijngaardberg in Wezemaal werd door een voorvader van Elsen gebouwd in het begin van de 19de eeuw. Elsen werkte gedurende meer dan 5 jaar om het stuk van 120 meter dat over zijn eigendom loopt, in ere te herstellen.

Een sterke laureaat: de Oude Stadsfeestzaal in Mechelen

“Een kleine geluksplek voor elke burger.” Als een plek zo omschreven wordt, dan is dat het bekijken en bezoeken waard. De Oude Stadsfeestzaal in Mechelen is een verdiende laureaat van de Onroerenderfgoedprijs 2022. De Oude Stadsfeestzaal kreeg terug de grandeur van weleer aangemeten, waarbij de nieuwe toevoegingen de erfgoedwaarden extra in de kijker zetten. 

Door een mooi partnerschap tussen de Stad Mechelen en de Groep Lumière kon het erfgoed in waarde hersteld worden. De meervoudige nieuwe functies als cinema, tentoonstellingsruimte en café activeren het gebouw opnieuw en geven het zo terug aan de Mechelaar: naar de cinema gaan wordt een heuse beleving. Het ontwerp is van de hand van Architectuuratelier Dertien12 en DG architecten.