Goed anderhalf jaar geleden verhuisden architect Alfredo De Gregorio en zijn team van hun industrieel kantoor aan de Hasseltse vaart naar het charmante Kasteel Borghof in Piringen, een rustiek, negentiende-eeuws kasteel met achterliggende vierkantshoeve. De Gregorio en zijn team knapten zowel het kasteel als het indrukwekkende omliggende domein op en toonden aan hoe je een verouderd historisch gebouw op een ecologische manier kan laten herleven.
Goed anderhalf jaar geleden verhuisden architect Alfredo De Gregorio en zijn team van hun industrieel kantoor aan de Hasseltse vaart naar het charmante Kasteel Borghof in Piringen, een rustiek, negentiende-eeuws kasteel met achterliggende vierkantshoeve. De Gregorio en zijn team knapten zowel het kasteel als het indrukwekkende omliggende domein op en toonden aan hoe je een verouderd historisch gebouw op een ecologische manier kan laten herleven.
.jpg)
Vlaams kasteeltje
Kasteel Borghof is een kasteeltje zoals er in Vlaanderen een heel aantal zijn: een mooi landhuis met hoektoren, badend in het groen. Maar wat het op onmiskenbare wijze van vele van zijn soortgenoten onderscheidt, is dat het niet enkel bestaat bij de gratie van zijn roemrijke verleden. Kasteel Borghof heeft een nieuwe invulling gekregen en is als dusdanig veel meer dan enkel een reliek van een vergane tijd. Het grote drama van de eens zo prachtige Vlaamse kasteeltjes is immers dat de onderhoudskosten de pan uit swingen en dat hun eigenaars dikwijls niet het geld en de inventiviteit bezitten om ze een nieuwe toekomst te geven.
Zo verging het ook Kasteel Borghof, althans voor de charismatische Limburgse architect Alfredo De Gregorio het in 2007 overkocht van de enige erfgename van het geslacht de Rosen. Het kasteel en de achterliggende boerderij dateren waarschijnlijk van de vroege negentiende eeuw (1815), toen ene Juliot, een adept van Napoleon, het liet bouwen als boerderij en woonst. Het torenvolume maakt pas sinds 1891 deel uit van het complex. Waar Kasteel Borghof in het begin van vorige eeuw floreerde als landgoed van baron Charles de Rosen, verviel het een aantal verbouwingen en twee grote oorlogen later al snel tot een oud gebouw dat dringend aan renovatie toe was, wachtend op een creatieve mecenas om het van de vergetelheid te redden.
.jpg)
.jpg)
Grote opportuniteit
Gelukkig was er dus Alfredo De Gregorio, die de aankoop van het kasteel en het omliggende landgoed als een grote opportuniteit beschouwde. “Ik was in 2007 immers al een tijdje op zoek naar een historisch pand met een rustgevend stukje natuur,” licht De Gregorio toe. “Samen met een partner wilde ik er een wellnesshotel van maken. Toen ik de gebouwen zag en de sfeer op dit landgoed aan den lijve ondervond, voelde ik meteen dat dit de juiste keuze zou zijn. Zelfs toen mijn partner zich plots terugtrok en we het concept helemaal moesten herdenken, was ik nog steeds zeker van mijn stuk. We hebben er dan uiteindelijk voor geopteerd om het de achterliggende vierkantshoeve om te vormen tot ons nieuwe architectenkantoor en het landhuis in te richten als een luxueuze chambres d'hôtes met drie gastenkamers en een wellnessruimte.”
De Gregorio & co gingen er aan de slag in 2009. In eerste instantie werd het eens zo rijke groene decor opnieuw tot leven gewekt. In het geval van een aantal oude bomen, die geplant werden toen Napoleon de plak zwaaide op ons continent, kan je dit overigens gerust letterlijk opvatten. Om het gebouw optimaal te laten versmelten met zijn vernieuwde landerijen, werd de beplanting doorgetrokken tot aan het kasteel. Nieuwe volwassen bomen (haagbeuken, linden en enkele speciale exoten) en een meer dan twee kilometer lange meidoornhaag integreren het domein in de ruimere landelijke omgeving van Piringen. Deze 'ecologische schoonmaak' resulteerde in de creatie van een fris, 5 hectare groot domein met een hoogstamboomgaard en een park.
.jpg)
Sfeervol geheel
Vervolgens namen De Gregorio en zijn team de gebouwen zelf onder handen. “We gingen uit van een aantal basisprincipes, bijvoorbeeld dat we alle later toegevoegde niet-dragende binnenstructuren zouden verwijderen en enkel van de absolute basis zouden vertrekken om het complex in te richten zoals wij het wilden. Toch wilden we ook zo veel mogelijk van die originele vormgeving behouden. Uiteindelijk heeft dit – zeker in ons nieuwe architectenkantoor – geresulteerd in een zeer open inrichting. Voorts waren isolatie en luchtdichtheid belangrijke criteria. Omdat we de karakteristieke gevelafwerking wilden behouden en het vrij delicaat was om er bepaalde ingrepen op uit te voeren, hebben we achter de gevels een dragende muur aangebracht. Hierop kon dan de nieuwe betonnen verdiepingsvloer rusten, vrij van de bestaande buitenmuren. Zo werden de buitenmuren niet alleen lekker dik (tot 80 centimeter), maar was er tegelijkertijd van koudebruggen haast geen sprake meer. Het binnencomfort is hierdoor enorm gestegen. Massa werkt, want gedurende de zomer is het hierbinnen soms echt een frigo,” glundert De Gregorio.
Voorts werd een oud afdak verlengd, gedicht en heringericht als een sfeervolle kantoorruimte. De oude houten balken die de hoeve zo typeren zijn behouden en verankerd in de verdiepingsvloer, waardoor ze niet langer een dragende functie hebben. Een deel van de hoeve werd ook omgetoverd tot een evenementenruimte met café, die De Gregorio en zijn medewerkers dagelijks gebruiken als refter. Een leemhoudende pleister met kalkfinish geeft het kantoor samen met enkele behouden (gezandstraalde) bakstenen muren, deuren en trappen een rustiek karakter.
.jpg)
Ecologisch verantwoorde reconversie
De renovatie en restauratie van Kasteel Borghof werd voltooid in de lente van 2011. Het resultaat is niet enkel knap, maar ook ecologisch verantwoord. Dit heeft behalve met de herinrichting van de omliggende groene ruimte vooral te maken met de manier waarop De Gregorio en zijn aannemers omgingen met het bouwafval en de vele energiezuinige technieken die in de gebouwen werden geïnstalleerd. “Al het bouwafval dat we verkregen bij de afbraak van de overbodige structuren, is opnieuw gebruikt bij de uiteindelijk herinrichting,” aldus De Gregorio. “Voorts zijn natuurlijk ook de technieken van belang: een warmtepomp (water/water) met diepteboring, een ventilatiesysteem met met voorverwarmde of -gekoelde lucht, vloerverwarming (en -koeling) in de polybetonnen vloeren, een gebouwbeheersysteem dat het energieverbruik opvolgt, zuinige verlichting, enz. Het resultaat van deze duurzame, ecologische reconversie mag er zeker zijn. Het was erg fijn om eindelijk nog eens te mogen werken zoals het in feite hoort. Zit echte duurzaamheid immers ook niet in de manier waarop mensen met elkaar samenwerken? De architectenstiel is tegenwoordig ontzettend juridisch en boekhoudkundig, maar in dit geval kon ik vrij werken met een kleine ploeg van degelijke stielmannen, waarvan ik trouwens nog erg veel heb mogen leren. Een absolute verademing! Ik voelde me eindelijk opnieuw bouwer, heerlijk gewoon.”
.jpg)
Foto's: Philippe Van Gelooven
Noot: Dit artikel verscheen eerder al in Bouwen aan Monumenten.
Vlaams kasteeltje
Kasteel Borghof is een kasteeltje zoals er in Vlaanderen een heel aantal zijn: een mooi landhuis met hoektoren, badend in het groen. Maar wat het op onmiskenbare wijze van vele van zijn soortgenoten onderscheidt, is dat het niet enkel bestaat bij de gratie van zijn roemrijke verleden. Kasteel Borghof heeft een nieuwe invulling gekregen en is als dusdanig veel meer dan enkel een reliek van een vergane tijd. Het grote drama van de eens zo prachtige Vlaamse kasteeltjes is immers dat de onderhoudskosten de pan uit swingen en dat hun eigenaars dikwijls niet het geld en de inventiviteit bezitten om ze een nieuwe toekomst te geven.
Zo verging het ook Kasteel Borghof, althans voor de charismatische Limburgse architect Alfredo De Gregorio het in 2007 overkocht van de enige erfgename van het geslacht de Rosen. Het kasteel en de achterliggende boerderij dateren waarschijnlijk van de vroege negentiende eeuw (1815), toen ene Juliot, een adept van Napoleon, het liet bouwen als boerderij en woonst. Het torenvolume maakt pas sinds 1891 deel uit van het complex. Waar Kasteel Borghof in het begin van vorige eeuw floreerde als landgoed van baron Charles de Rosen, verviel het een aantal verbouwingen en twee grote oorlogen later al snel tot een oud gebouw dat dringend aan renovatie toe was, wachtend op een creatieve mecenas om het van de vergetelheid te redden.
Grote opportuniteit
Gelukkig was er dus Alfredo De Gregorio, die de aankoop van het kasteel en het omliggende landgoed als een grote opportuniteit beschouwde. “Ik was in 2007 immers al een tijdje op zoek naar een historisch pand met een rustgevend stukje natuur,” licht De Gregorio toe. “Samen met een partner wilde ik er een wellnesshotel van maken. Toen ik de gebouwen zag en de sfeer op dit landgoed aan den lijve ondervond, voelde ik meteen dat dit de juiste keuze zou zijn. Zelfs toen mijn partner zich plots terugtrok en we het concept helemaal moesten herdenken, was ik nog steeds zeker van mijn stuk. We hebben er dan uiteindelijk voor geopteerd om het de achterliggende vierkantshoeve om te vormen tot ons nieuwe architectenkantoor en het landhuis in te richten als een luxueuze chambres d'hôtes met drie gastenkamers en een wellnessruimte.”
De Gregorio & co gingen er aan de slag in 2009. In eerste instantie werd het eens zo rijke groene decor opnieuw tot leven gewekt. In het geval van een aantal oude bomen, die geplant werden toen Napoleon de plak zwaaide op ons continent, kan je dit overigens gerust letterlijk opvatten. Om het gebouw optimaal te laten versmelten met zijn vernieuwde landerijen, werd de beplanting doorgetrokken tot aan het kasteel. Nieuwe volwassen bomen (haagbeuken, linden en enkele speciale exoten) en een meer dan twee kilometer lange meidoornhaag integreren het domein in de ruimere landelijke omgeving van Piringen. Deze 'ecologische schoonmaak' resulteerde in de creatie van een fris, 5 hectare groot domein met een hoogstamboomgaard en een park.
Sfeervol geheel
Vervolgens namen De Gregorio en zijn team de gebouwen zelf onder handen. “We gingen uit van een aantal basisprincipes, bijvoorbeeld dat we alle later toegevoegde niet-dragende binnenstructuren zouden verwijderen en enkel van de absolute basis zouden vertrekken om het complex in te richten zoals wij het wilden. Toch wilden we ook zo veel mogelijk van die originele vormgeving behouden. Uiteindelijk heeft dit – zeker in ons nieuwe architectenkantoor – geresulteerd in een zeer open inrichting. Voorts waren isolatie en luchtdichtheid belangrijke criteria. Omdat we de karakteristieke gevelafwerking wilden behouden en het vrij delicaat was om er bepaalde ingrepen op uit te voeren, hebben we achter de gevels een dragende muur aangebracht. Hierop kon dan de nieuwe betonnen verdiepingsvloer rusten, vrij van de bestaande buitenmuren. Zo werden de buitenmuren niet alleen lekker dik (tot 80 centimeter), maar was er tegelijkertijd van koudebruggen haast geen sprake meer. Het binnencomfort is hierdoor enorm gestegen. Massa werkt, want gedurende de zomer is het hierbinnen soms echt een frigo,” glundert De Gregorio.
Voorts werd een oud afdak verlengd, gedicht en heringericht als een sfeervolle kantoorruimte. De oude houten balken die de hoeve zo typeren zijn behouden en verankerd in de verdiepingsvloer, waardoor ze niet langer een dragende functie hebben. Een deel van de hoeve werd ook omgetoverd tot een evenementenruimte met café, die De Gregorio en zijn medewerkers dagelijks gebruiken als refter. Een leemhoudende pleister met kalkfinish geeft het kantoor samen met enkele behouden (gezandstraalde) bakstenen muren, deuren en trappen een rustiek karakter.
Ecologisch verantwoorde reconversie
De renovatie en restauratie van Kasteel Borghof werd voltooid in de lente van 2011. Het resultaat is niet enkel knap, maar ook ecologisch verantwoord. Dit heeft behalve met de herinrichting van de omliggende groene ruimte vooral te maken met de manier waarop De Gregorio en zijn aannemers omgingen met het bouwafval en de vele energiezuinige technieken die in de gebouwen werden geïnstalleerd. “Al het bouwafval dat we verkregen bij de afbraak van de overbodige structuren, is opnieuw gebruikt bij de uiteindelijk herinrichting,” aldus De Gregorio. “Voorts zijn natuurlijk ook de technieken van belang: een warmtepomp (water/water) met diepteboring, een ventilatiesysteem met met voorverwarmde of -gekoelde lucht, vloerverwarming (en -koeling) in de polybetonnen vloeren, een gebouwbeheersysteem dat het energieverbruik opvolgt, zuinige verlichting, enz. Het resultaat van deze duurzame, ecologische reconversie mag er zeker zijn. Het was erg fijn om eindelijk nog eens te mogen werken zoals het in feite hoort. Zit echte duurzaamheid immers ook niet in de manier waarop mensen met elkaar samenwerken? De architectenstiel is tegenwoordig ontzettend juridisch en boekhoudkundig, maar in dit geval kon ik vrij werken met een kleine ploeg van degelijke stielmannen, waarvan ik trouwens nog erg veel heb mogen leren. Een absolute verademing! Ik voelde me eindelijk opnieuw bouwer, heerlijk gewoon.”
Foto's: Philippe Van Gelooven
Noot: Dit artikel verscheen eerder al in Bouwen aan Monumenten.
Gerelateerde dossiers
Gerelateerde projecten
Onze partners