Hoe water een meerwaarde kan creëren voor stad en omgeving

Op vraag van Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) publiceerde het multidisciplinaire studie- en adviesbureau Technum in mei 2011 een beleidsvisiedocument rond water in de stad. Aan de hand daarvan wil MOW ontwerpers en ingenieurs aansporen om bij watergebonden projecten verder te kijken dan de infrastructuurwerken op zich en ook op andere vlakken een meerwaarde te genereren. Technum bracht dit alles zelf in de praktijk bij de herinrichting van de Leie-oevers in Kortrijk en het openleggen van de Demer in Diest.





Herwaardering van water

Heel wat steden en gemeenten in ons land zijn gevestigd aan een waterloop of hebben een relatie met water. Maar ondanks het feit dat rivieren, grachten en kanaaltjes lange tijd een essentieel waren voor het leven in en rond hun oevers, zijn velen onder hen sinds de jaren 60 grotendeels onzichtbaar. Water in de stad werd plots beschouwd als een vloek die zo snel mogelijk weggewerkt moest worden via de aanleg van straten, pleinen en parkings, een stedenbouwkundige politiek waar heel wat steden en gemeenten tegenwoordig maar al te graag op terugkomen. Nu velen de meerwaarde van water in het openbare domein eindelijk opnieuw hebben ingezien, is het echter maar de vraag hoe we waterlopen weer de centrale positie kunnen geven die ze verdienen.

Om dit debat in goede banen te leiden en conceptmatig het onderste uit de kan te halen, vroeg MOW aan Technum om een beleidsvisiedocument opstellen. Dit bevat onder meer een visietekst met doelstellingen en concrete aanbevelingen rond water in de stad en praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland. “We moeten die herwaardering van water in stads- en dorpskernen aangrijpen om ons openbaar domein op een slimme manier te hervormen,” aldus Bart Van Gassen, architect en stedenbouwkundige bij Technum. “Behalve bijvoorbeeld de bevaarbaarheid van een waterloop garanderen, kan je door een slimme (her)inrichting ook op het vlak van watermanagement, openbare ruimte, cultuur, enz. een positief effect creëren. Met de beleidsvisie willen we tonen wat er allemaal kan, in de hoop dat architecten en ingenieurs inspiratie opdoen en in de toekomst zowel creatief als doordacht met hun watergebonden opdrachten zullen omspringen (eventueel aan de hand van ontwerpend onderzoek).”


           

Zo grijs en verloederd de kades er vroeger bijlagen, zo fris en monter zien ze er vandaag uit. De linkeroever heeft een uitgesproken groen karakter, de rechteroever geeft dan weer een meer massieve, solide indruk.


Leie-doortocht in Kortrijk

De ontwerpers van Technum zijn de eersten om op dit vlak het goede voorbeeld te geven. Zo vormden ze de oevers rond de nieuwe Noordbrug in Kortrijk om tot volwaardige stadsdelen met een geheel eigen karakter. “De herinrichting van de kades rond de Noordbrug in Kortrijk is een uitstekende illustratie van hoe functionele infrastructuurwerken en stadsvernieuwing kunnen samengaan. Om groter scheepvaartverkeer mogelijk te maken, moest elke brug over de rechtgetrokken Leie verhoogd en verbreed worden. De stad koos ervoor om het functionele aan het esthetische te koppelen en liet de verouderde Gerechtshofbrug vervangen door de prachtige Noordbrug. Nadien is ook de omgeving rond de Noordbrug heringericht naar ons ontwerp,” licht Bart Van Gassen toe.

Zo grijs en verloederd de kades er vroeger bijlagen, zo fris en monter zien ze er vandaag uit. Toch verschillen de vernieuwde oevers qua uitzicht zeer veel van elkaar. De linkeroever heeft een uitgesproken groen karakter en bestaat uit een schakering van verschillende grasvlakken. De landhoofden, die dankzij de toevoeging van straatmeubilair zijn uitgegroeid tot een nieuwe plek van verpozing, zijn een paar meter teruggetrokken, zodat er onder de brug een doorlopende promenade in een uitgewassen betonverharding met beige tint kon worden aangelegd. De rechteroever geeft dan weer een massieve, solide indruk door de glooiende, uniforme bekleding in basaltsteen. De promenade is er aangelegd in grijze betontegels. In de schaduw van de Noordbrug bevindt zich sinds kort ook een sportkooi waarin de lokale jeugd zich al baskettend of voetballend kan uitleven. Deze knappe herinrichting brengt Kortrijk verder tot leven en zorgt ervoor dat de Leie voortaan eindelijk tot de kern van de stad behoort.


         
 “De herinrichting van de kades rond de Noordbrug in Kortrijk is een uitstekende illustratie van hoe functionele infrastructuurwerken en stadsvernieuwing kunnen samengaan,” aldus Bart Van Gassen (Technum).


Openleggen van de Demer in Diest

Een ander vooruitstrevend watergebonden project van de hand van Technum vinden we in Diest, waar de in de zestiger jaren weggemoffelde Demer sinds vorig jaar opnieuw wordt opengelegd. Aangezien de waterkwaliteit van de vergeten rivier de laatste jaren fel verbeterd is en het openleggen ervan geen extra gevaar voor overstromingen met zich meebrengt, is de Demer klaar om zijn prominente rol in het historische centrum van Diest opnieuw op te nemen. De gefaseerde openlegging van de Demer kadert in de nieuwe strategie van de stad om zijn centrum rustgevend en verkeersluw te maken. Een kwalitatieve herinrichting van de openbare ruimte rond de rivier – het creëren van promenades, pleintjes, trappartijen, groene ruimtes, terrassen, bruggetjes, aanmeerplaatsen, enz. – moet de band met de rest van de binnenstad versterken en op sociaal-economisch gebied heel wat nieuwe mogelijkheden creëren.


          

De gefaseerde openlegging van de Demer kadert in de nieuwe strategie van de stad om zijn centrum rustgevend en verkeersluw te maken. Een kwalitatieve herinrichting van de openbare ruimte rond de rivier moet de band met de rest van de binnenstad versterken.


Noot: Dit artikel verscheeen eerder al in het magazine Grond/Weg/Waterbouw.