Houthalen-Helchteren heeft met het Nieuw Administratief Centrum (NAC) een landmark aan zijn patrimonium toegevoegd. Dit gloednieuwe gemeentelijke dienstencentrum van de hand van de THV Mandala is echter niet alleen uniek qua uitzicht. Ook de locatie, het concept en de wijze waarop het werd uitgevoerd zijn opmerkelijk. Op drie jaar tijd verrees op een terrein tussen het centrum van Houthalen en de voormalige mijnsite een duurzaam gebouw met een bijzondere architectuur. Bouwen aan Vlaanderen wijdde er een uitgebreide reportage aan.
Houthalen-Helchteren heeft met het Nieuw Administratief Centrum (NAC) een landmark aan zijn patrimonium toegevoegd. Dit gloednieuwe gemeentelijke dienstencentrum is echter niet alleen uniek qua uitzicht. Ook de locatie, het concept en de wijze waarop het werd uitgevoerd zijn opmerkelijk. Op drie jaar tijd verrees op een terrein tussen het centrum van Houthalen en de voormalige mijnsite een duurzaam gebouw met een bijzondere architectuur.
Gemeentebesturen uit heel Vlaanderen komen er vandaag hun licht opsteken: dit sterke staaltje bouwkunst was enkel mogelijk dankzij een holistische aanpak – waarbij alle facetten van het gebouw integraal met elkaar verzoend worden en een constructieve benadering centraal staat. Het tweede essentiële ingrdënt was dus de intensieve samenwerking tussen de leden van de THV Mandala: Holistic Architecture 50 | 5, Arcadis, Cordeel, Kumpen en Creando.
Wanneer je van het centrum van Houthalen naar de oude mijnsite wandelt, kan je het NAC niet missen: dit warmrode gebouw met zijn glanzende felblauwe toren en zijn groendaken die bijna tot tegen de grond glooien, nodigt uit om dichterbij te komen en ook de binnenkant te verkennen. Daar vind je dezelfde glooiende vormen en dezelfde open, uitnodigende sfeer die het gebouw zowel voor bezoekers als voor de werknemers tot een aangename plek maken.
Door zijn ligging vormt het NAC een poort naar de ontmantelde mijnsite, waar de komende jaren heel wat bouwactiviteit te verwachten valt: naast een nieuwe woonwijk komt hier een CleanTech Campus en een administratieve site. Als een van de eerste realisaties op deze locatie, moest het NAC een voorbeeld zijn voor het nieuwe stadsdeel. Daarom wilde het gemeentebestuur een markant gebouw dat duurzaam zou zijn op elk mogelijk gebied. Via een selectieprocedure met gedetailleerd lastenboek, werd de THV Mandala aangesteld om de uitdaging aan te gaan.
Diensten gecentraliseerd
Voor de ontwerpers van start gingen, was een grondige doorlichting van de gemeentediensten aan de orde. Het gespecialiseerde studiebureau Creando analyseerde de organisatie van de verschillende diensten en hun locaties. Een waaier aan opties werd gesimuleerd over een termijn van twintig jaar. De centralisatie van alle diensten in één energiezuinig gebouw bleek de meest rendabele oplossing. Vandaag vinden we dus niet alleen de gemeentediensten, maar ook het OCMW, de bibliotheek, politie en vredegerecht samen in één gebouw, wat de communicatie met de burger een stuk eenvoudiger maakt. In de toekomst zullen ook enkele verenigingen hun intrek nemen in nog vrijstaande lokalen.
In het gedetailleerde lastenboek waren het budget en de uitvoeringstermijn duidelijk vastgelegd. Het volledige bouwproces, van concept tot oplevering, moest afgerond zijn in 1.066 dagen – een kleine drie jaar. “Hier is pionierswerk verricht,” zegt Jan Kumpen van Bouwbedrijf Kumpen. “Zo'n korte uitvoeringstermijn is alleen mogelijk door de verschillende fasen in elkaar te integreren en door een grote flexibiliteit van alle partners. Elke week was er minstens één werfvergadering en daarnaast zaten de leden van THV Mandala quasi elke week samen voor overleg.” Juul Vanleysen van Holistic Architecture 50 | 5: “We hebben veel geïnvesteerd in een goede verstandhouding tussen de partners. Dit is enkel mogelijk als elke partij een echte stem heeft en zich gewaardeerd voelt. Zo creëer je ook een gevoel van trots over het gerealiseerde werk – dit positieve klimaat motiveerde ook de onderaannemers om hun beste werk te leveren.”
Holistische visie
Deze holistische visie uit zich ook in de duurzame keuzes die werden gemaakt. Zo werd bij de keuze van de materialen de volledige levenscyclus in aanmerking genomen en voerde Creando de analyses uit voor een termijn van twintig jaar, wat langer is dan gebruikelijk. Met K-peil 14, E-peil 40 en een zeer goede luchtdichtheid scoort het NAC zeer goed. Bij dit alles bleef gezond budgetbeheer een niet te verwaarlozen aspect van het project!
Het basisprincipe bij het ontwerp was: eerst de energievraag zoveel mogelijk beperken, pas daarna kijken hoe aan de resterende vraag zo efficiënt mogelijk kan voldaan worden. Om warmteverliezen en overtollige zonnewinsten tegen te gaan, is er even dik geïsoleerd als bij een passiefbouw. Oriëntatie en oppervlakte van de raampartijen werd grondig bestudeerd in functie van een optimale balans tussen lichtinval en zonnewinsten en waar nodig werden ze met zonwering uitgerust. De verlichting wordt geschakeld door een daglichtsturing.
Door deze technieken worden de warmte- en de koudevraag sterk verminderd en ontstaat een leefomgeving die gemakkelijk op temperatuur gehouden kan worden met zogenaamde 'zachte' verwarmings- en koeltechnieken. Dit gebeurt onder meer door betonkernactivering. De installatie werkt bij vertrektemperaturen van slechts 40°C voor de verwarming (klassiek 70°C) en 15°C voor de koeling (klassiek 6°C). Doordat deze temperaturen veel dichter bij de kamertemperatuur liggen, kan de benodigde warmte en koude zeer efficiënt opgewekt worden met een 'Koude Warmte Opslag-systeem' (KWO). Hierbij wordt via twee bronnen water uit de bodem opgepompt en gebruikt om het gebouw te koelen of te verwarmen. De ene bron wordt 'getraind' voor de opslag van warm, de andere voor de opslag van koud water. "In de zomer genieten we van 'free-chilling' omdat het gebouw door het opgepompte water uit de 'koude bron' kosteloos koel blijft. In de winterperiode verandert de pomprichting en wordt het water opgepompt uit de ‘warme bron’ om het NAC te verwarmen door middel van een warmtepomp. Wegens het beperkte temperatuurverschil tussen bronwater en verwarmingswater verbruikt de warmtepomp weinig energie."
Doordat al deze technieken vanaf het begin mee zijn geïntegreerd in het project, hebben de ontwerpers op architecturaal vlak nauwelijks concessies moeten doen aan de duurzaamheid. Zo wordt het hele atrium verwarmd en geventileerd zonder ontsierd te worden door grote roosters of kanalen. Alles is strak weggewerkt in wanden, plafonds en naden.
Aangenaam voor alle gebruikers
“Dit project was een goede oefening voor de toekomst,” aldus Jan Kumpen. “We merken dat er vraag is naar dit uitvoeringsmodel, niet in het minst vanuit andere gemeentes.” Navolging is dus verzekerd.
Ook de gebruikers hebben het NAC in hun hart gesloten. Op de drukbezochte openingsreceptie waren de reacties van bezoekers erg positief. Ook nu het gebouw enkele maanden in gebruik is, kunnen de werknemers alleen maar bevestigen dat het nieuwe gebouw een grote verbetering is en dat het hier erg fijn is om te werken. “Ik heb het geluk gezien op het gezicht van bezoekers,” besluit Juul Vanleysen, “en dat maakt voor mij het hele project geslaagd.”
Een compilatie van de foto's van het project door fotograaf Marc Sourbron
Foto's: Marc Sourbron
Bron: Bouwen aan Vlaanderen
Gemeentebesturen uit heel Vlaanderen komen er vandaag hun licht opsteken: dit sterke staaltje bouwkunst was enkel mogelijk dankzij een holistische aanpak – waarbij alle facetten van het gebouw integraal met elkaar verzoend worden en een constructieve benadering centraal staat. Het tweede essentiële ingrdënt was dus de intensieve samenwerking tussen de leden van de THV Mandala: Holistic Architecture 50 | 5, Arcadis, Cordeel, Kumpen en Creando.
Wanneer je van het centrum van Houthalen naar de oude mijnsite wandelt, kan je het NAC niet missen: dit warmrode gebouw met zijn glanzende felblauwe toren en zijn groendaken die bijna tot tegen de grond glooien, nodigt uit om dichterbij te komen en ook de binnenkant te verkennen. Daar vind je dezelfde glooiende vormen en dezelfde open, uitnodigende sfeer die het gebouw zowel voor bezoekers als voor de werknemers tot een aangename plek maken.
Door zijn ligging vormt het NAC een poort naar de ontmantelde mijnsite, waar de komende jaren heel wat bouwactiviteit te verwachten valt: naast een nieuwe woonwijk komt hier een CleanTech Campus en een administratieve site. Als een van de eerste realisaties op deze locatie, moest het NAC een voorbeeld zijn voor het nieuwe stadsdeel. Daarom wilde het gemeentebestuur een markant gebouw dat duurzaam zou zijn op elk mogelijk gebied. Via een selectieprocedure met gedetailleerd lastenboek, werd de THV Mandala aangesteld om de uitdaging aan te gaan.
Diensten gecentraliseerd
Voor de ontwerpers van start gingen, was een grondige doorlichting van de gemeentediensten aan de orde. Het gespecialiseerde studiebureau Creando analyseerde de organisatie van de verschillende diensten en hun locaties. Een waaier aan opties werd gesimuleerd over een termijn van twintig jaar. De centralisatie van alle diensten in één energiezuinig gebouw bleek de meest rendabele oplossing. Vandaag vinden we dus niet alleen de gemeentediensten, maar ook het OCMW, de bibliotheek, politie en vredegerecht samen in één gebouw, wat de communicatie met de burger een stuk eenvoudiger maakt. In de toekomst zullen ook enkele verenigingen hun intrek nemen in nog vrijstaande lokalen.
In het gedetailleerde lastenboek waren het budget en de uitvoeringstermijn duidelijk vastgelegd. Het volledige bouwproces, van concept tot oplevering, moest afgerond zijn in 1.066 dagen – een kleine drie jaar. “Hier is pionierswerk verricht,” zegt Jan Kumpen van Bouwbedrijf Kumpen. “Zo'n korte uitvoeringstermijn is alleen mogelijk door de verschillende fasen in elkaar te integreren en door een grote flexibiliteit van alle partners. Elke week was er minstens één werfvergadering en daarnaast zaten de leden van THV Mandala quasi elke week samen voor overleg.” Juul Vanleysen van Holistic Architecture 50 | 5: “We hebben veel geïnvesteerd in een goede verstandhouding tussen de partners. Dit is enkel mogelijk als elke partij een echte stem heeft en zich gewaardeerd voelt. Zo creëer je ook een gevoel van trots over het gerealiseerde werk – dit positieve klimaat motiveerde ook de onderaannemers om hun beste werk te leveren.”
Holistische visie
Deze holistische visie uit zich ook in de duurzame keuzes die werden gemaakt. Zo werd bij de keuze van de materialen de volledige levenscyclus in aanmerking genomen en voerde Creando de analyses uit voor een termijn van twintig jaar, wat langer is dan gebruikelijk. Met K-peil 14, E-peil 40 en een zeer goede luchtdichtheid scoort het NAC zeer goed. Bij dit alles bleef gezond budgetbeheer een niet te verwaarlozen aspect van het project!
Het basisprincipe bij het ontwerp was: eerst de energievraag zoveel mogelijk beperken, pas daarna kijken hoe aan de resterende vraag zo efficiënt mogelijk kan voldaan worden. Om warmteverliezen en overtollige zonnewinsten tegen te gaan, is er even dik geïsoleerd als bij een passiefbouw. Oriëntatie en oppervlakte van de raampartijen werd grondig bestudeerd in functie van een optimale balans tussen lichtinval en zonnewinsten en waar nodig werden ze met zonwering uitgerust. De verlichting wordt geschakeld door een daglichtsturing.
Door deze technieken worden de warmte- en de koudevraag sterk verminderd en ontstaat een leefomgeving die gemakkelijk op temperatuur gehouden kan worden met zogenaamde 'zachte' verwarmings- en koeltechnieken. Dit gebeurt onder meer door betonkernactivering. De installatie werkt bij vertrektemperaturen van slechts 40°C voor de verwarming (klassiek 70°C) en 15°C voor de koeling (klassiek 6°C). Doordat deze temperaturen veel dichter bij de kamertemperatuur liggen, kan de benodigde warmte en koude zeer efficiënt opgewekt worden met een 'Koude Warmte Opslag-systeem' (KWO). Hierbij wordt via twee bronnen water uit de bodem opgepompt en gebruikt om het gebouw te koelen of te verwarmen. De ene bron wordt 'getraind' voor de opslag van warm, de andere voor de opslag van koud water. "In de zomer genieten we van 'free-chilling' omdat het gebouw door het opgepompte water uit de 'koude bron' kosteloos koel blijft. In de winterperiode verandert de pomprichting en wordt het water opgepompt uit de ‘warme bron’ om het NAC te verwarmen door middel van een warmtepomp. Wegens het beperkte temperatuurverschil tussen bronwater en verwarmingswater verbruikt de warmtepomp weinig energie."
Doordat al deze technieken vanaf het begin mee zijn geïntegreerd in het project, hebben de ontwerpers op architecturaal vlak nauwelijks concessies moeten doen aan de duurzaamheid. Zo wordt het hele atrium verwarmd en geventileerd zonder ontsierd te worden door grote roosters of kanalen. Alles is strak weggewerkt in wanden, plafonds en naden.
Aangenaam voor alle gebruikers
“Dit project was een goede oefening voor de toekomst,” aldus Jan Kumpen. “We merken dat er vraag is naar dit uitvoeringsmodel, niet in het minst vanuit andere gemeentes.” Navolging is dus verzekerd.
Ook de gebruikers hebben het NAC in hun hart gesloten. Op de drukbezochte openingsreceptie waren de reacties van bezoekers erg positief. Ook nu het gebouw enkele maanden in gebruik is, kunnen de werknemers alleen maar bevestigen dat het nieuwe gebouw een grote verbetering is en dat het hier erg fijn is om te werken. “Ik heb het geluk gezien op het gezicht van bezoekers,” besluit Juul Vanleysen, “en dat maakt voor mij het hele project geslaagd.”
Bron: Bouwen aan Vlaanderen
Met medewerking van
Onze partners