Water, groen en duinen. Dat was een aantal van de elementen waarmee Kraaijvanger architects uit Rotterdam aan de slag ging toen ze door PWN (Puur Water Nederland), drinkwaterbedrijf en beheerder van de Noord-Hollandse duinen, werd benaderd om het hoofdkantoor rigoureus op de schop te nemen. PWN wilde diverse afdelingen, die verspreid waren over meerdere locaties, onderbrengen in hun hoofdkantoor. Maar dat kon alleen als de werkplekken een ferme transitie van persoons- naar activiteitgebonden werkplek zouden ondergaan. Een ingrijpende renovatie en een mooie uitdaging, waarbij Kraaijvanger een uitgebalanceerd evenwicht wist te bewerkstelligen tussen een vernuftige functionaliteit, uit het hart gegrepen duurzaamheid en oogstrelend ontwerp.
David Hess, projectarchitect & associé Kraaijvanger: “De structuur van het oude gebouw van PWN kenmerkte zich door lange eindige gangen met veel kantoortjes en een ouderwetse, bijna weggestopte kantine, waar mensen elkaar maar één keer per dag troffen. De samenvoeging van locaties was dan ook de perfecte aanleiding om de dynamiek van werkprocessen te vertalen naar een ander interieur waar ontmoeting en kennisdeling voorop stonden. Om een dergelijke drastische verandering op papier te zetten, is meer nodig dan een plan van eisen. Je moet tussen de regels door kunnen lezen en vooral de identiteit van een organisatie willen achterhalen. De kern van de cultuur willen leren kennen. En dat is niet iets wat tijdens een eerste gesprek gebeurt. Je moet willen investeren in kennismaking en die kans kregen we.”
Naadloze toepassing van tegels
“Omdat er net te weinig ruimte was om alle werkplekken in te passen, vanwege de noodzaak om ook centrale voorzieningen een plek te geven en juist ook vanwege die sterke behoefte aan een centraal hart in de organisatie, hebben we besloten om het gebouw uit te breiden met een atrium. Een open en lichte plek, die de bedrijfsonderdelen met behulp van vides en communicerende trappen met elkaar verbindt. Een middelpunt waar afdelingsoverstijgende vergaderfaciliteiten zijn ondergebracht én waar bovendien ook bezoekers binnenkomen en door het transparante ontwerp worden meegenomen in de filosofie van het bedrijf.
Doorlopende voegen kan alleen met maatvaste tegels
Door - in deze zo belangrijke kern van het gebouw - gebruik te maken van de grote 60 x 120 cm tegels uit de Terra Maestricht serie van Mosa en ze niet alleen van binnen naar buiten te laten doorlopen, maar ook nog eens op de binnen- en buitenwanden aan te brengen, is het effect van doorstroming versterkt. Het geeft een bijzonder cachet. We hebben er tevens in overleg met Mosa voor gekozen om de tegels van de buitenvloer in een gedragen systeem te verwerken, waardoor ze feitelijk worden opgetild en het mogelijk is om de horizontale naden van de vloer door te laten lopen in de verticale naden van de wanden. In die wanden is namelijk ook gewerkt met een blinde bevestiging met ankers, waardoor hetzelfde open voegsysteem mogelijk was.” En doordat alle tegels van mosa qua maat op de millimeter op elkaar zijn afgestemd, kan van de binnen- en de buitenvloer, en zelfs de buitenwand het voegenspel perfect op elkaar worden uitgelijnd,
De buitenvloer van PWN is demontabel en zou je zelfs kunnen leasen.
Hoe je ook kijkt - van binnen naar buiten of andersom - het is inderdaad opvallend dat ondanks het imposante atrium je nergens in je blikveld wordt gehinderd door dwars op elkaar staande basiselementen. Alle toegepaste materialen - of het nu de tegels zijn of het golvende raamwerk - vloeien in elkaar over en geven bovenal met het uitzicht op de waterpartij een wijds gevoel. En dat in een intensief gebruikt gebouw. Door gebruik te maken van slimme bevestigingstechnieken voor de tegels is het geheel niet alleen prachtig geworden, maar ontstaan tevens praktische voordelen. De wand is immers een geventileerde gevel geworden. En door het op dragers leggen van de tegels en het werken met open naden, kon de vloer volledig horizontaal worden gelegd en is waterafvoer naar de nieuwe waterpartij, die het gebouw omarmt, gegarandeerd. Over het kunnen ontstaan van gladheid op de buitenplek twijfelde Hess geen moment; de open naden zorgen immers voor een goede afvoer. Bovendien koos hij voor de buitenvloer voor een antislip variant binnen de Terra Maestricht serie. De toegepaste buitentegel is nog stapvaster en hoewel gelegd op een dragend systeem toch ijzersterk. Of zoals in Maastricht wordt gezegd: “Je kunt er zelfs met een auto overheen rijden.”
Doordat de vloer zwevend ligt, is er nog een bijzonder voordeel dat voor alle betrokken partijen een groot pluspunt is: de vloer is namelijk in zijn geheel demontabel en daardoor volledig cradle to cradle toegepast. De tegels zijn kortom schoon te verwijderen en kunnen eenvoudig weer op andere plekken worden hergebruikt. Dat duurzaamheidsaspect en dus dat nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid is een rode draad in de bedrijfsfilosofie van zowel dit architectenbureau, de opdrachtgever PWN als Mosa.
Duurzaamheidslabels mogen niet verworden tot doelen op zich.
Vorm versus functie
Hess: “Uitgangspunt van ons kantoor is om altijd of in ieder geval waar mogelijk duurzame en het liefst cradle to cradle materialen te gebruiken. Je zou kunnen kiezen voor het behalen van een BREEAM label, waardoor je keuzes zijn onderbouwd en de duurzaamheid van een gebouw wordt gemeten, maar in mijn optiek moet je voorzichtig zijn met dit soort etiketten. Ze kunnen een doel op zich worden en bovendien zijn er veel kosten aan verbonden om het label te behalen. Wij investeren dat geld liever direct in concrete en reële oplossingen. Cradle to cradle is in die zin een duidelijk principe. Je weet dat het product altijd goed is, omdat je het later op een andere en soms zelfs betere manier weer kunt inzetten.”
Vorm mag geen krul zijn, die is voortgekomen uit het ego van de architect.
“Zoals gezegd waren de elementen water, groen en duinen in de opdrachtverstrekking door PWN zeer belangrijk. Dat uit zich in de toegepaste materialen en technieken, maar uiteraard ook in het ontwerp. De weerspiegeling van het gebouw in de waterpartij die ook nog eens licht binnen brengt, de toepassing van gebogen glas in het atrium, het overal aanbrengen van triple glas, de installatie van een klimaatplafond, de groenaccenten in delen van het interieur, het vegetatiedak op het atrium dat regenwater absorbeert en extra isolerend werkt, maar ook de zanduitstraling van de beige XT tegel zijn allemaal uitingen van hoe je zowel in functie als vorm een optimum kunt bereiken. “Form follows function”, zei de welbekende architect Mies van der Rohe ooit en dat is een uitspraak waar wij als architectenbureau volledig achterstaan. Architectuur is een toegepaste kunstvorm. Misschien wel de meest toegepaste die er is. Het zijn juist de randvoorwaarden, functies en belangen die er zijn, die architectuur zo interessant maken. Ze zijn de motor voor het ontwerpproces en mogen geen optelsom van onderdelen worden, maar moeten groeien naar een visueel allesomvattend gebaar. Vorm moet kortom betekenis hebben en in de optiek van ons kantoor geen krul zijn die is voortgekomen uit het ego van een architect. Beheer en onderhoud moeten samengaan met uitstraling. Door in dit hoofdkantoor van PWN op allerlei subtiele wijzen de drie elementen visueel en functioneel toe te passen, hebben we een gebouw gecreëerd dat transparant is, verrast en bovenal verbindt.
Gerelateerde bedrijven
Onze partners