Hoogwaardige prefab betonpanelen als huid voor gezinswoning

ZOOM architecten was al van bij de zoektocht naar een geschikt bouwperceel betrokken in het bouwavontuur van de opdrachtgevers. Het perceel in de Breydelhofstraat in Brielen (Ieper) had naast de aantrekkelijke kostprijs vooral nadelen. “De oriëntatie viel tegen – het zuiden lag aan de zijde van de buur – en door de ligging was er veel inkijk vanuit de tuinen van de aangrenzende percelen. Maar we hadden toch het gevoel dat we die beperkingen konden wegwerken. Dus zijn we er voluit voor gegaan,” opent architect Bas Meulman van het Gentse ZOOM architecten.

De opdrachtgevers volgden onmiddellijk in het voorstel van de architecten om in een staalstructuur te bouwen. “Dit is een snelle bouwmethode die bovendien toelaat om een grote flexibiliteit te creëren in het interieur. Die mogelijkheden hebben we optimaal benut.”

Ingekuipt volume

Met enkele spitsvondigheden wist het architectenteam de beperkingen van het perceel om te buigen. Een tuinmuur rond het terras blokkeert de inkijk van nieuwsgierige blikken. De oppervlakte binnen deze muur is volledig verhard, rondom is alles groen aangekleed. Het terras krijgt zo de allures van een privéplek in het verlengde van de woning. De bakstenen tuinwand loopt als verdiepingshoge scheidingsmuur door de woning. Zo vormt de tuinwand als het ware een omwalling waarin de betonnen sculptuur staat.

De stedenbouwkundige voorschriften verplichtten de ontwerpers voor het bouwvolume het gabarit van de aanpalende woning te volgen. Door een hoek van de woning weg te knippen, genieten de bewoners binnen de tuinmuur op ieder moment van de dag wel ergens van rechtstreeks zonlicht.

Het volume is opgetrokken in een staalstructuur die op haar beurt is aangekleed met betonnen prefab panelen, zowel de gevel als het dak. De panelen vormen een patchwork aan tegels waarin de ramen in een speels ritme zijn geplaatst. “De belijning vormt een rationeel tegelpatroon. De speelsheid van de raamopeningen breekt dan weer met het strakke, massieve volume,” motiveert Bas Meulman.

De speelsheid van de raamopeningen breekt dan weer met het strakke, massieve volume

Gedetailleerd betonwerk

De keuze voor de betonnen panelen was al van bij de start van het ontwerptraject gemaakt. “De opdrachtgever had een uitgesproken voorkeur voor een echt materiaal. Uit de lijst met opties om een staalstructuur af te werken, bleef in zijn ogen beton over. Het is een mooi en veelzijdig product. Maar het bracht wel wat aandachtspunten met zich mee. Aangezien het een prefab oplossing is, hebben we in de voorbereidingsfase de technieken en gevelopeningen grondig moeten overdenken. De woning is met andere woorden volledig op papier gebouwd alvorens we op het terrein aan de slag gingen. Dat maakt wel dat uitvoering snel en van de eerste keer juist verliep,” zegt Bas Meulman.

Aanvankelijk was het de bedoeling om met industriële prefab panelen te werken. Maar omwille van de grote detailleringsgraad in de afwerking, was geen enkele van de traditionele fabrikanten geïnteresseerd in deze opdracht. “We zijn dan bij Enjoy Concrete, fabrikant van architectonisch betonproducten, gaan aankloppen. Deze firma specialiseert zich in moeilijke projecten met een hoge afwerkingsgraad,” vervolgt de architect.

De hoge mate van detaillering zat onder meer in de manier waarop de ontwerpers de raampartijen in de woning hebben gepositioneerd. De drie soorten schrijnwerk – vast, opendraaiend en openschuivend – zijn elk op een eigen wijze in de gevelopening geplaatst. Bas Meulman licht toe: “Het vast buitenschrijnwerk ligt gelijk met het gevelvlak en is verlijmd op een aluminium kader. De opengaande ramen liggen dan weer zo diep mogelijk terug in de gevel door ze aan de binnenzijde gelijk met de binnenafwerking te plaatsen. Gezien de dikte van de muuropbouw heeft Enjoy Concrete retouren rond deze raampartijen moeten storten. De retour aan de onderzijde loopt onder het raam verder en vormt zo een dorpel."

Meulman: "De detaillering gaat zo ver dat deze betonnen dorpel al tijdens de productie van een opkant werd voorzien. Bij de openschuivende ramen tot slot is alleen het schuivende raamdeel zichtbaar. Het vast raamdeel zit achter de betonpanelen verwerkt. De dagkant in de muur is volledig in hout uitgevoerd. De hoeken tussen beton en hout zijn in verstek uitgevoerd voor een zachte overgang tussen beide materialen.”

De hoeken tussen beton en hout zijn in verstek uitgevoerd voor een zachte overgang tussen beide materialen

Eenzelfde verstek zien we ook terug in de hoeken tussen de gevelpanelen onderling en tussen de gevel- en dakpanelen. “Dit om op de koppen niet de dikte van de panelen te zien. Dat zou het lijnenspel van het patchwork verstoren. Het zijn stuk voor stuk detailleringen die we voor de productie grondig met Enjoy Concrete hebben doorgesproken en waar de fabrikant ook in heeft meegedacht.”

Betonnen kroon

De keuze voor betonpanelen op het dak is niet alledaags, maar was voor de ontwerpers wel een logisch gevolg van de aanpak in de voorgevel. “De uitsnijding liet de mogelijkheid om een sculptuur met een sterke expressie te creëren. Dat vroeg dan wel om in één materiaal te werken voor dak en gevel. Ook de verstekovergangen in de hoeken dragen bij tot die sterke sculptuur,” stelt Bas Meulman.

Het gebruik van het beton op het dak vroeg wel enkele maatoplossingen. Om de waterdichting van het dak te verzekeren, werd eerst een huid in EPDM over het dak geplaatst. Hierop zijn vervolgens de betonpanelen geplaatst. “Om perforatie van de waterdichte laag te vermijden, heeft aannemer DM Construct eerst een losliggende constructie in staal over de nok geplaatst. De betonpanelen zijn hier vervolgens in verankerd,” aldus Bas Meulman.

In tegenstelling tot de voegen in de gevelpanelen werden de voegen op het dak niet opgekit. Zo blijven de betonnen dakpanelen aan de achterzijde geventileerd. Om het lijnenspel van de sculptuur niet te doorbreken, is de goot verzonken opgevat.

Na de plaatsing zijn de betonnen panelen waar nodig hersteld en gepolierd. Tot slot kregen de betonpanelen nog een hydrofuge om ze waterafstotend en vuilwerend te maken.