Innovatieve ‘draai’ zorgt voor slim ruimtegebruik en meer daglicht in Gents sociaal woonproject LOODS (Martens Van Caimere Architecten)

21 oktober 2024

Het project LOODS in de Loodsenstraat in Gent, in opdracht van Thuispunt Gent en ontworpen door Martens Van Caimere Architecten, die de architectuurwedstrijd won, transformeert een lang en ondiep stedelijk perceel tot een kwalitatief sociaal woonproject met 7 grondgebonden woningen en 4 appartementen. De grootste uitdaging was het optimaliseren van de beperkte ruimte, een voormalig braakliggend terrein waar eerder arbeiderswoningen stonden. De architecten kozen voor een innovatieve benadering door de klassieke woningtypologie 90° te draaien, waardoor de woningen meer daglicht en zuid-gerichte tuinen krijgen en ze ook beter aansluiten bij de omliggende stedelijke context.

“De uitdaging was om binnen de smalle strook toch kwalitatieve buitenruimtes en energiezuinige woningen te realiseren,” vertelt Anne Vermeulen van Thuispunt Gent. Architect Robbe Van Caimere vult aan: “Door de grondgebonden woningen rug aan rug te schakelen, konden we driegevelwoningen creëren met zuid-gerichte tuinen. En dat ondanks de beperkingen van het perceel.”

Innovatieve schakeling

Het project LOODS bevindt zich in de dichtbebouwde wijk Muide-Meulestede, waar de nood aan kwalitatieve sociale woningen groot is, maar de beschikbare ruimte beperkt en complex. Het perceel ligt op een hoeklocatie met een diepte van slechts 11 meter en wordt achteraan begrensd door een hoge scheidingsmuur, wat een grote uitdaging vormde voor de ruimtelijke inpassing. De bestemming als woongebied met historische en esthetische waarde vroeg om een ontwerp dat niet alleen functioneel was, maar ook visueel aansloot bij de bestaande stedelijke morfologie.

"De uitdaging was om binnen een lange en ondiepe site toch kwalitatieve buitenruimtes en energiezuinige woningen te realiseren."

- Anne Vermeulen, Thuispunt Gent -

“De beperkte diepte en de hoge tuinmuur maakten het onmogelijk om traditionele rijwoningen te realiseren,” zegt architect Van Caimere. “We hebben daarom gekozen voor een innovatieve schakeling van twee aan twee gepaarde woningen met tussenliggende tuinen.” Deze oplossing zorgde voor meer lichtinval en een betere ruimtelijke beleving. Anne Vermeulen van Thuispunt Gent bevestigt: “De aangepaste woningtypologie zorgt voor een betere woonkwaliteit en creëert openheid en groene doorzichten in een verder zeer verharde straat.”

Herwaardering van de buurt

Het ontwerp voor LOODS maakte optimaal gebruik van een braakliggend terrein waar eerder verouderde arbeiderswoningen stonden. Het perceel werd herontwikkeld met aandacht voor de bestaande ruimtelijke en milieukundige uitdagingen, zoals de aanwezige bodemverontreiniging. “De grond was deels vervuild, wat ons dwong om creatief om te gaan met het gebruik en de inrichting van de ruimte,” vertelt Anne Vermeulen. Daarnaast werd ervoor gekozen om alle regenwaterputten en septische tanks in de tuinzones te plaatsen, wat hielp om de beschikbare ruimte efficiënt te benutten zonder de woningen zelf te belasten.

Hergebruik van het perceel betekende ook een herwaardering van de buurt. Door een slim ontwerp dat rekening houdt met lichtinval en groen, draagt het project bij aan een aangenamere leefomgeving. Robbe Van Caimere bevestigt het belang van deze aanpak: “Het hergebruik van de locatie was essentieel, niet alleen om het ruimtebeslag elders te beperken, maar ook om nieuwe kwaliteiten toe te voegen aan de wijk door een slim ontwerp dat licht en groen integreert in de stedelijke omgeving.”

Kwalitatieve driegevelwoningen

Door de klassieke rijwoningtypologie te verdraaien en de woningen rug aan rug te schakelen, slaagden de architecten erin om de bebouwingsdichtheid te verhogen zonder aan woonkwaliteit in te boeten. Dit innovatieve schema creëerde bovendien ruimte voor grotere, zuid-gerichte tuinen tussen de woningen. “Het was belangrijk om zoveel mogelijk netto-ruimte te creëren en te zorgen dat we geen kostbare vierkante meters verloren aan onnodige gangen of overgangen,” legt Anne Vermeulen uit.

"Door de woningen twee aan twee te schakelen, konden we optimaal gebruik maken van de ruimte en tegelijk de tuinen zo positioneren dat ze profiteren van de zuiderzon."

- Robbe Van Caimere, Martens Van Caimere Architecten -

Robbe Van Caimere bevestigt: “Als ontwerpers moesten we een manier vinden om met de beperkte diepte toch kwalitatieve driegevelwoningen te realiseren. Door de woningen twee aan twee te schakelen, konden we optimaal gebruik maken van de ruimte en tegelijk de tuinen zo positioneren dat ze profiteren van de zuiderzon.” Deze intensieve benutting van het perceel resulteert in een compacte, maar kwalitatieve woonomgeving die aansluit bij de behoeften van de buurt.

Licht en lucht

Het sociaal woonproject creëert een nieuwe dynamiek in de Loodsenstraat door te breken met de gesloten gevelrijen die kenmerkend zijn voor de omgeving. De architectuur maakt gebruik van een gelijkvloerse plint in speciaal metselwerkverband, die als verbindend element dient tussen de woningen en de publieke ruimte, en tegelijkertijd privacy biedt zonder de zichtbaarheid van groen te blokkeren. “Het ontwerp brengt lucht en licht in de straat door de tuinstroken tussen de volumes, waardoor er groene doorzichten ontstaan die voorheen ondenkbaar waren,” zegt Robbe Van Caimere.

De keuze voor lichte materialen en het zorgvuldig gepositioneerde groen dragen bij aan een vriendelijke en uitnodigende uitstraling. Door de grote glaspartijen en de schakeling van de leefruimtes langs de tuinen wordt er een visuele verbinding gemaakt tussen binnen en buiten, wat de woonkwaliteit versterkt. “Het zorgt voor een heel andere beleving van de straat, die nu niet meer alleen uit baksteen en beton bestaat, maar echt leeft,” vult Anne Vermeulen aan. Deze combinatie van doordachte architectuur en strategisch groengebruik maakt het project zowel functioneel als aantrekkelijk en herkenbaar voor de bewoners en omwonenden.

BEN-woningen

Tot slot draagt het LOODS-project ook sterk bij aan de energietransitie door een combinatie van energie-efficiënte bouwmethoden en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. De woningen zijn ontworpen als Bijna-Energie-Neutrale (BEN) woningen, met een hoge isolatiewaarde, luchtdichtheid en de toepassing van duurzame technieken zoals zonnepanelen en lucht-water warmtepompen. Deze keuzes helpen om het energieverbruik te beperken, maar ze maken de woningen ook toekomstbestendig en betaalbaar voor de bewoners. “Onze ambitie was om te bouwen zonder gas en volledig in te zetten op duurzame energiebronnen,” legt Anne Vermeulen uit. “Zo zorgen we ervoor dat bewoners niet alleen profiteren van een lagere huurprijzen, maar ook van lage energiekosten.”

Daarnaast kozen bouwheer en ontwerper bewust voor een robuuste, low-tech benadering van technische installaties, zoals eenvoudige ventilatiesystemen, wat onderhoudsvriendelijkheid en betaalbaarheid garandeert op de lange termijn. De integratie van zonnepanelen en warmtepompen zorgt ervoor dat de woningen voldoen aan de strengste normen op het gebied van energieprestaties. Robbe Van Caimere benadrukt het belang hiervan: “We wilden de ambitie van BEN-woningen niet laten varen, zelfs al was dat toen nog geen verplichting. Het ging erom iets neer te zetten dat zowel ecologisch als economisch duurzaam is.” Hierdoor draagt het LOODS-project ook bij aan de bredere transitie naar een duurzame en energie-efficiënte toekomst, waarbij woonkwaliteit en betaalbaarheid hand in hand gaan.