Een jaaroverzicht van Architectura zou weinig betekenen zonder een beknopte round-up van de
meest opvallende architecturale projecten die het voorbije jaar in ons land werden gerealiseerd. In dit eerste deel steken we meteen fors van wal met de controversiële nieuwe Stadshal en de KBC Arteveldetoren in Gent, het nieuwe Gerechtsgebouw in Hasselt, het tot Vredegerecht en Financiecentrum omgebouwde klooster in Maasmechelen en het prestigieuze Oostcampus-project.
Stadshal Gent Een gedrocht volgens de één, kunst volgens de ander. De nieuwe Stadshal maakte gemengde gevoelens los bij de Gentenaars. Dat het een uiterst gedurfd project is, wil iedereen daarentegen wél bevestigen. Het nieuwe baken, dat ontworpen is door Robbrecht en Daem en Marie-José Van Hee, bevindt zich met zijn in het oog springende façade en zijn forse afmetingen (veertig meter lang, zestien meter breed en twintig meter hoog) immers te midden van enkele vaste waarden in de historische Gentse skyline.
Toch zijn de architecten bij het bedenken van hun ontwerp niet over één nacht ijs gegaan. “We wilden de kaalslag die in de twee vorige eeuwen op het Emile Braunplein had plaatsgevonden tegengaan. Het was een plek zonder lezing geworden. Via dit ene gebouw, met z’n bijzondere dimensies en z’n specifieke positie, proberen we deze openbare ruimte opnieuw te structureren. We hebben op een haast renaissancistische manier rekening gehouden met de perspectieflijnen. Qua hoogte komt de nieuwe stadshal overeen met de omliggende gebouwen en het stadhuis,” aldus architect Paul Robbrecht.
De nieuwe stadshal bestaat uit een staalstructuur met een houten bekleding. In de houten dakbekleding zijn 1600 kleine raampjes geïntegreerd. Deze filteren het daglicht en geven het geheel ’s avonds een zekere gloed. De spitse zadeldaken doen gewrongen aan door een subtiele draaiing van de twee gevels. De constructie rust op vier grote sokkels, waarin men allerlei technieken integreerde om de stadshal en de faciliteiten onder de grond (een fietsenparking, een sanitaire blok, een artiestenruimte en een grand café dat via een groot terras aansluit op het parkje) van stroom en verlichting te voorzien. Binnenin doet de stadshal denken aan een kerk of een middeleeuwse halle. Moeten we deze opvallende constructie nu beschouwen als een kans op een nieuwe toekomst of een verkrachting van het roemrijke verleden? Aan u om te oordelen…
KBC Arteveldetoren
Gent heeft iets met torens. Nu het bouwen van kerken al een tijdje uit de mode is, is het tijd voor andere hoge gebouwen zoals de KBC Arteveldetoren. Deze bevindt zich langs de E40 en is als dusdanig een oriëntatiepunt voor menig automobilist. De realisatie van de Arteveldetoren kadert binnen stadsontwikkelingsproject The Loop, dat ruimte biedt aan verschillende grootschalige stedelijke functies.
Een doorlopende schuine glazen lijn in de gevel geeft de toren een markant uitzicht. De grijswitte gevelsteen zorgt er echter voor dat het opvallende bouwwerk niet schreeuwerig overkomt. Met zijn 118,5 meter en 27 verdiepingen is de KBC Arteveldetoren immers meteen het hoogste gebouw van Gent en het hoogste kantoorgebouw in Vlaanderen.
Gerechtsgebouw HasseltWie denkt dat hij of zij met de Gentse Stadshal de meest besproken architecturale constructie van het voorbije jaar heeft gezien, moet zeker ook eens komen kijken in het vredige Hasselt. Te midden van de troosteloze stationsbuurt bouwden Lens°Ass en a2o Architecten er in samenwerking met de gerenommeerde Duitse architect Jurgen Mayer een boomvormig gerechtsgebouw. Ook hier betreft het een staaltje icoonbouw dat heftige positieve en negatieve reacties uitlokte.
Het architecturale concept werd bedacht door Jürgen Mayer, die veel met allerhande nieuwe digitale technieken experimenteert en zo vaak met bizarre, maar erg vernieuwende oplossingen op de proppen komt. Aangezien de naam ‘Hasselt’ afgeleid is van het oude woord voor ‘hazelaar’ en er vroeger traditioneel recht gesproken werd onder een boom, leek het Mayer geen slecht idee om de expressie van een boom te integreren in het ontwerp. Behalve een uiterst functioneel gebouw is het nieuwe gerechtsgebouw immers een symbool voor stad en streek, een opvallend baken dat de ambities van een bescheiden stad als Hasselt kenbaar maakt.
De gevels van het nieuwe gerechtsgebouw bestaan uit een met opgevulde glas houtbekleding, die op sommige plaatsen werd aangevuld met een karakteristieke geperforeerde metalen huid met een rastervorm dat door Mayer digitaal ontwikkeld werd. Door de vereiste graad van perforatie (minstens dertig procent zonwering) werd het uiteindelijk een soort ‘wave’ met grote gaten die het geheel een grote expressie geeft. De bouw van het Hasselste Gerechtsgebouw was door deze complexe gevelopbouw niet minder dan een huzarenstukje, al is het ook hier afwachten of de Hasselaars het iconische gebouw uiteindelijk volledig in hun hart zullen sluiten.
Vredegerecht en Financiecentrum Maasmechelen
Een andere opvallende realisatie in Limburg was de omvorming van een voormalig klooster in het centrum van Maasmechelen tot Vredegerecht en Financiecentrum. De Regie der Gebouwen renoveerde het voormalige kloostercomplex en breidde het uit met een nieuwbouw. Van het oorspronkelijke complex werden ook twee vleugels gesloopt om een mooi, open binnenplein te creëren. De gevel van het oude klooster die zich langs de Dr. Haubenlaan bevindt, is grondig gerenoveerd. De grijs-beige keramische tegels van de nieuwbouw sluit perfect aan bij de natuurstenen sierelementen van het voormalige klooster.
Het project in Maasmechelen is een toonbeeld van duurzaam bouwen. Enerzijds is de inplanting van dit nieuwe administratieve complex een katalysator voor de verdere ontwikkeling van het stadscentrum. Via de sloop van enkele verouderde gebouwen werd er ruimte gemaakt voor een aangenaam, groen parkplein dat perfect aansluit bij het bestaande sociale weefsel. Anderzijds ligt het rendement van de technieken in het vernieuwde complex zeer hoog.
Oostcampus-project
In september vorig jaar kreeg het Oostcampus-project al een prestigieuze Holcim Award uitgereikt. In februari van dit jaar konden we met eigen ogen aanschouwen waarom. Het interieur van het nieuwe administratief centrum van de gemeente Oostkamp is niet minder dan adembenemend.
Wat zes jaar geleden begon met de aankoop van de grote industriële Coca Cola-site (4 hectare om precies te zijn), resulteerde uiteindelijk in de realisatie van een uiterst duurzaam gemeentehuis dat uitblinkt door een performant energetisch concept en een doordachte, intrigerende inrichting. Bedenker van dit alles is de Madrileense architect Carlos Arroyo. Arroyo wist de jury te charmeren opdracht binnen te halen met een vooruitstrevende invulling van de projectdefinitie (‘het gemeentehuis van de toekomst’).
Carlos Arroyo verraste vriend en vijand met een onverwachte ‘in-situ recycling’-strategie. In plaats van de bestaande industriële hal gedeeltelijk te verbouwen of af te breken, opteerde hij ervoor om alle funderingen, draagstructuren, stroomvoorzieningen, brandslangen, in- en uitgangen en andere industriële infrastructuur te behouden en zelfs functioneel te hergebruiken. Onder het motto “You have to recycle reality!” geeft hij de ruimte op die manier een invulling die duurzamer is dan elke andere toepassing. Het interieur werd omgetoverd tot een licht landschap met wolkjes aan de hemel, die gevormd worden door bolvormige witte koepelelementen. Het gebouw wordt verwarmd volgens het innovatieve thermal onion-concept. In plaats van het grote gebouw op een homogene manier te verwarmen en te koelen, koos de Spanjaard voor een gelaagde klimaatcontrole waarbij de binnentemperatuur aan de buitenkant van het gebouw niet gek veel verschilt van de buitentemperatuur. Op deze manier gaat er minder energie verloren, zeker aangezien het functioneren van de thermal onion ook nog eens gekoppeld werd aan de uitstekende thermische inertiekwaliteiten van de betonnen basisstructuur.