Jo Crepain Prijs 2019: DMOA bouwt circulaire pop-upschool in Noord-Irak

In 2014 zijn duizenden jezidi’s, een bevolkingsgroep oorspronkelijk afkomstig van noordwest-Irak, uit hun huizen verdreven door IS. Mannen en vrouwen werden vermoord en ontvoerd, en ook hun kinderen werden het slachtoffer van de wreedheden van IS. In Sharya Town, een stadje in Noord-Irak, wonen vandaag zo’n 46.000 jezidi’s in een vluchtelingenkamp. Daar heeft DMOA architecten de voorbije maanden een circulair educatief centrum gebouwd, waar de lokale ngo Panaga traumabegeleiding zal bieden aan zo’n tweehonderd kinderen per schooljaar.

“In november vorig jaar zijn we via een tussenpersoon in contact gekomen met Zirak, de zaakvoerder van Panaga”, vertelt Benjamin Denef. “Hij begeleidt met een team van psychotherapeuten kinderen die uit de greep van IS bevrijd zijn. Via begeleiding wil Panaga de kinderen hun trauma’s helpen verwerken, en hen terug op de rails zetten naar het klassieke onderwijs. De therapeuten maken daarbij gebruik van dans, muziek en kunst. Om zoveel mogelijk kinderen te kunnen helpen, had Zirak een schoolgebouw nodig. Zo is hij bij ons terechtgekomen. Vorig jaar hebben we met onze Maggie Shelter ook al slaapzalen voor een internaat voor 64 kinderen gebouwd in Kameroen.”

De Maggie Shelter is een snel op te bouwen en toch duurzame tentconstructie die DMOA enkele jaren geleden ontwikkelde om kansarme kinderen wereldwijd onderwijs en medische zorgen te kunnen aanbieden.  “Het is precies dankzij het circulaire karakter van de Maggie dat we toestemming hebben gekregen van de burgemeester van Sharya Town om de Maggie naast het vluchtelingenkamp op te trekken”, vertelt Benjamin Denef. “Het grote voordeel van onze Maggie Shelter is dat de constructie een tijdelijk karakter heeft, maar toch een volwaardig gebouw is.”


Crowdfunding

Via crowdfunding heeft DMOA ruim 100.000 euro opgehaald om de school te realiseren. “We zijn grotendeels gesponsord door fabrikanten uit de bouwwereld zoals Vandersanden, Reynaers Alumnium, Derbigum, Wienerberger, Isover, Ploegsteert, Dumoulin Bricks enz.. Van andere bedrijven hebben we korting op materialen gekregen en technische bijstand. Dat bedrag is grotendeels gespendeerd aan logistiek, transport en de aankoop van materialen. Het concept van de Maggie is om het minimum aan materiaal te transporteren en het maximum lokaal aan te kopen. We verschepen als het ware een enveloppe die eens ontvouwd meer dan tien keer zo groot is.”

Panaga heeft zoals bij elk bouwproject een programma van eisen opgesteld. DMOA heeft die uitgewerkt tot een constructie die bestaat uit drie Maggies. Eind april is een team van DMOA en enkele vrienden afgereisd naar Noord-Irak om mee te gaan bouwen, met de hulp van lokale vluchtelingen. Dezer dagen wordt de laatste hand aan het educatief centrum gelegd, dat meteen daarna in gebruik wordt genomen.


Productinnovaties

In de school zijn ook een aantal productinnovaties geïntegreerd. Elk onderdeel van de circulaire constructie is demonteerbaar, van de aluminium spanten die het geraamte van de constructie vormen, tot het isolatiemateriaal en zelfs de vloerverwarming. “Om het tekort aan energie te counteren, wilden we met een lage temperatuursysteem werken, dat middels een kliksysteem onder de vloer van de Maggie is geplaatst. Dankzij het kliksysteem is 99 % van de vloerverwarming herbruikbaar, op enkele plastic koppelingen na. Dit hebben we kunnen realiseren dankzij de technische ondersteuning en het materiaal van onze innovatiepartner Rehau”, aldus Benjamin Denef.

De isolatie van de wanden en de vloer is gebeurd met geëxpandeerde kleikorrels, die in deze wanddikte dezelfde isolatiewaarde hebben als een klassieke PUR-plaat van 12 cm. “Deze korrels zijn lokaal aangekocht en in de wanden gegoten. In de vloer hebben we de zakken zelfs simpelweg op elkaar gestapeld waardoor je alle materiaal heel gemakkelijk terug kan wegnemen en vervoeren in het geval je de constructie in de toekomst zou willen verplaatsen. Voor de isolatie van het dak hebben we gebruikgemaakt van een mat die je erin schuift en eenvoudig opnieuw kan verwijderen.”

Van tent tot volwaardig gebouw

Een ingenieus ventilatiesysteem met een tussendak, luikjes en een verluchte nok zorgt voor een aangenaam binnenklimaat in de tent. Dit alles maakt van de Maggie Shelter een volwaardig gebouw, dat ondanks het tijdelijke karakter ook voor langere tijd kan blijven staan. “Het grote verschil met een container is het compacte transport, en de hogere nok die zorgt voor een aangenamer binnenklimaat en een architecturale meerwaarde”, zegt Benjamin Denef.

DMOA ontwikkelt continu verder aan de Maggie Shelter en de ultieme bedoeling is om alles ter plaatse te kunnen monteren als een bouwpakket zonder supervisor, zelf lokale productie mogelijk te maken en het transport op die manier zo veel mogelijk uit te sluiten. “Ngo’s denken doorgaans in termen van conflicten en natuurrampen waarbij ze zes maanden ter plaatse gaan om onderdak en eten te voorzien. In de praktijk zien we dat ngo’s veel vaker 5 tot 10 jaar ter plekke blijven. Klassieke tenten voldoen in dat geval niet. De Maggie Shelter is in dat opzicht een betere keuze: bij een korte missie kan je ze snel demonteren. Blijf je langer, dan kan je ze upgraden tot een volwaardig gebouw.”

 

Maggie goes to Kakuma

De Maggie Shelter in Irak is nog maar net afgerond, en een volgende project zit al in de pijplijn. Onder de noemer ‘Maggie goes to Kakuma’ trekt DMOA begin volgend jaar naar een kamp in Kenia waar zo’n 200.000 vluchtelingen verblijven. DMOA zal er een Innovation Lab School bouwen in samenwerking met leraar Koen Timmers. “De crowdfunding voor dit project is momenteel lopende. Eind volgend jaar plannen we om in Bangladesh een veldhospitaal te bouwen voor Rohingya-vluchtelingen met onze Maggie Shelter”, aldus Benjamin Denef.

In Noord-Irak reisde een cameraploeg mee die voor Vranckx & De Nomaden een reportage heeft gemaakt. Deze zal normaliter eind dit jaar uitgezonden worden op de televisie. Bekijk hiernaast alvast een voorproefje: een extra making of-filmpje van dezelfde twee reporters Lisa Matthys en Lotte Knaepen.