Juridische bescherming voor duizenden Brusselse panden en bomen dankzij inventaris onroerend erfgoed

“Na een wachttijd van meer dan 30 jaar heeft het Brussels Gewest eindelijk een wettelijke inventaris van zijn onroerend erfgoed die vanaf nu meer dan 40.000 panden en 3.000 opmerkelijke bomen wettelijk zal beschermen”, verklaart Ans Persoons, Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed. “ Veel meer dan een “wetenschappelijk” werk, is deze inventaris de basis van een betere bescherming van deze panden en bomen doordat ze nu onderworpen zijn aan een adviesaanvraag in geval van wijzigingen aan de gebouwen, of een stedenbouwkundige vergunning voor alle wijzigingen aan het silhouet van de opmerkelijke bomen. Deze wettelijke inventaris geeft ook veel beter de verscheidenheid en de rijkdom weer van ons Brussels erfgoed, door panden te beschermen over alle 19 gemeenten, en vooral door de toevoeging van 4.000 nieuwe gebouwen gerelateerd aan het naoorlogs erfgoed.”

Van wetenschappelijke naar wettelijke inventaris

Jaar na jaar heeft het Brussels Gewest gewerkt aan een inventaris van het architecturaal erfgoed (monumenten en sites) via de website https://monument.heritage.brussels en aan een inventaris van natuurlijk erfgoed via https://sites.heritage.brussels, waarin de opmerkelijke zijn bomen opgenomen. Deze inventarissen, echte databanken die duizenden historische en beschrijvende fiches bevatten, waren tot op vandaag puur “wetenschappelijk”.

Sinds hun creatie maken ze het mogelijk voor wetenschappers, studenten, geïnteresseerden en experten, maar ook voor de Brusselse overheidsdiensten om al deze informatie met betrekking tot de goederen/bomen die erin opgenomen zijn te raadplegen (foto’s, beschrijving van het goed, erfgoedwaarde die hun selectie rechtvaardigt, enz.). De goederen/bomen ingeschreven op de inventarissen kunnen ook geïdentificeerd worden via een laag in BruGIS.

De Brusselse regering heeft nu een reeks besluiten goedgekeurd met de bedoeling om over een wettelijke inventaris te beschikken in overeenstemming met de stedenbouwkundige wetgeving opgenomen in het BWRO. Dankzij de besluiten is de procedure voor het opstellen en bijwerken van de inventaris nu vastgelegd. Het gaat om de vorm, de vermeldingen die hij moet bevatten, zijn publicatiewijze en de lijsten van de in te schrijven goederen.

Betere bescherming

Na een wachttijd van bijna 30 jaar, is de definitieve wetgeving in verband met de inventaris van onroerend en natuurlijk erfgoed in het Brussels gewest nu goedgekeurd. Deze wetgeving heeft juridische gevolgen en biedt een betere bescherming voor de panden die op de lijsten staan:

1. Het besluit heeft dezelfde aard als de beschermingsbesluiten (klassering en inschrijving op de bewaarlijst), namelijk een acte-condition; ofwel een administratief besluit met een individueel of collectief karakter met als voorwerp om de geselecteerde onroerende goederen te onderwerpen aan een reeds bestaand juridisch regime dat in het BWRO vermeld wordt. Concreet geeft de inschrijving van deze goederen op de inventaris hun een wettelijke dimensie, of een erfgoedwaarde bevestigd door de wet.
2. Het voornaamste gevolg van de inschrijving van een goed op de inventaris is de verplichting om iedere vergunningsaanvraag met betrekking tot deze panden te onderwerpen aan het advies van de overlegcommissie, die kan beslissen om de KCML te raadplegen (art. 207, §3). De Regering kan bepaalde handelingen en werken vrijstellen van dit advies, wegens hun geringe omvang en/of de afwezigheid van relevantie van dit advies (art. 207, §3). 2).
3. Deze wetgeving stelt automatisch een einde aan de toepassing van de overgangsmaatregel die voorzien was in het BWRO en die bepaalde dat alle monumenten en sites gebouwd voor 1 januari 1932 tijdens de overgangsfase beschouwd werden als zijnde van ambtshalve ingeschreven op de inventaris van het onroerend erfgoed van het Gewest tot aan de publicatie van deze inventaris. De goedkeuring van deze inventaris van het onroerend erfgoed geeft dus meer duidelijkheid aan de gebouwen die door urban.brussels geïdentificeerd zijn wegens hun reëel erfgoedbelang. Ter herinnering, deze wetenschappelijke inventarissen zijn het resultaat van tientallen jaren werk in verband met internationale charters en verdragen waardoor de definitie van erfgoed over de jaren heen geëvolueerd is.
4. Voor de opmerkelijke bomen voorziet het BWRO in het bijzonder andere specifieke gevolgen sinds de laatste hervorming van het BWRO:
   1. de wijziging van het silhouet van de boom is onderworpen aan een vergunning (artikel 98, §1, 8°/1 van het WBRO);
   2. aangezien ze erkend worden als “klein erfgoed” (art. 206, 11°, c) van het BWRO), hebben ze recht op subsidies voor de ingrepen die noodzakelijk zijn voor hun behoud (art.240, §4 van het BWRO en BBHR van 24 juni 2010, zoals gewijzigd door het BBHR van 11/03/2021).

4.000 naoorlogse goederen en 3.000 opmerkelijke bomen

Dankzij deze legalisatie zijn nu in totaal 41.144 panden en 3.197 opmerkelijke bomen wettelijk opgenomen in de inventaris van onroerend erfgoed van het Brussels Gewest. Deze wettelijke inventaris geeft bovendien beter de rijkdom en verscheidenheid van het Brussels erfgoed weer in alle Brusselse gemeenten. De geïdentificeerde gebouwen liggen namelijk meer verspreid over het volledige Brusselse grondgebied (omdat de panden die gebouwd werden voor 1932 zich vooral in het centrum bevinden, voornamelijk op het grondgebied van de Stad Brussel).

De inventaris van het onroerend erfgoed neemt nu ook recentere gebouwen op (na 1932) en verleent er zijn juridische gevolgen aan. Rekening houdend met de toevoegingen door de administratie doorheen de jaren, en met de thematische inventarissen, zoals de inventaris van het Hedendaags erfgoed (1994), 464 fiches, die van het sociaal erfgoed (2005), 262 fiches en recenter die voor de periode 1939-1999 (ULB, 2022), 1696 fiches, zijn er meer dan 4.000 fiches toegevoegd met betrekking tot gebouwen van na 1932 die zullen genieten van een nieuwe bescherming. Dat is onder andere het gevolg van de inventaris van het naoorlogs erfgoed die urban.brussels onlangs voltooid heeft.

Enkele nieuwe panden en bomen die voorkomen op de inventaris zijn:

PANDEN

• Nationale Bank, gebouwd door Marcel Van Goethem in 1904: Banque Nationale – Inventaire du patrimoine architectural (heritage.brussels)
• Woning en persoonlijk atelier van architect Maxime Brunfaut, Vuurkruisenlaan 221c in Laken: Habitation et atelier personnelle de l'architecte Maxime Brunfaut – Inventaire du patrimoine architectural (heritage.brussels)
• Gemeentehuis en cultureel centrum van Oudergem: Maison communale et centre culturel – Inventaire du patrimoine architectural (heritage.brussels)
• Huis "RECTO-VERSO" of Woning Lambrecht in Sint-Agatha-Berchem: https://monument.heritage.brussels/nl/Sint-Agatha-Berchem/Basilieklaan/91/39025
• Kantoorgebouw, Birminghamstraat 131 in Anderlecht, uit 1970-1975: https://monument.heritage.brussels/nl/Anderlecht/Birminghamstraat/131/34912
• Vriendschapswijk in Sint-Pieters-Woluwe uit 1969: https://monument.heritage.brussels/nl/Sint-Pieters-Woluwe/Pierre_Vander_Biestlaan/27/17608
• Home Roger Decamps in Evere, uit 1960: https://monument.heritage.brussels/nl/Evere/Zaventemstraat/60/25155

BOMEN

• Gewone plataan op het domein van het Brugmann ziekenhuis: Platane à feuille d'érable – Inventaire du Patrimoine Naturel (heritage.brussels)
• Zomereik in het Heilig-Hartpark van Jette: https://sites.heritage.brussels/fr/trees/1520
• Beuk op de Najadenlaan in Watermaal-Bosvoorde: https://sites.heritage.brussels/fr/trees/3204
• Robinia pseudoacacia f. frisia op de Joseph Vanhellemontlaan in Anderlecht: https://sites.heritage.brussels/fr/trees/6585
• Zilverlinde op het de Jamblinne de Meuxplein in Schaarbeek: https://sites.heritage.brussels/fr/trees/1653