Kasteel (Poot Architectuur) en De Deelfabriek (ATAMA) genomineerd voor ARC25 Transformatie en Renovatie Award

Twaalf Belgische projecten haalden eerder dit jaar de longlist van de ARC25 Transformatie en Renovatie Award, verspreid over steden als Brussel, Mechelen, Brugge en Kortrijk. De jury onder leiding van Jan Peter Wingender roemde de combinatie van maatschappelijk engagement, duurzaamheid en respect voor erfgoed. Naast de drie uiteindelijke genomineerden kregen Belgische inzendingen als M127 in Antwerpen van ono architectuur en Basisschool De Edison in Hoboken van Korteknie Stuhlmacher Architecten een eervolle vermelding. De finale drievuldigheid onderscheidt zich volgens de jury doordat elk project een gedurfde nieuwe laag toevoegt die het bestaande niet overschreeuwt, maar er een gelaagde dialoog mee aangaat en het patrimonium klaarstoomt voor de toekomst.

Kasteel: van gesloten school naar open leeromgeving (Poot Architectuur)

Het project Kasteel in hartje Antwerpen vertrekt van een statig schoolgebouw uit 1905 met hoge plafonds en rijke details. Poot Architectuur bevrijdde de oorspronkelijke architectuur van latere, rommelige toevoegingen en creëerde een ruimtelijk, technisch en esthetisch samenhangend geheel. Interieur en vast meubilair werden mee ontworpen, waardoor de ingrepen geen losse laag vormen maar integraal deel uitmaken van het gebouw. De binnenhof kreeg een glazen droogloop in dieprood staal die de diverse vleugels verbindt en de hof tot het hart van de school maakt.

Die eenvoudige maar doordachte ingreep geeft het project een nieuwe logica: trappenhuizen zijn verbonden, circulatie is helder en leerlingen kunnen droog van lokaal naar lokaal. De verharding maakte plaats voor groen, waardoor de binnenhof een aangename plek werd voor ontmoeting en buitenonderwijs. Bovendien faciliteert het gebouw meervoudig gebruik: naast reguliere lessen zijn er ruimtes voor sport, dans en media, ook na schooltijd. De jury prees hoe een gemis – het gebrek aan verbindingen – is omgevormd tot het centrale architecturale motief. Kasteel bewijst hoe een zorgvuldig uitgebalanceerde renovatie tegelijk functioneel en poëtisch kan zijn.

Deelfabriek: sociale motor voor de wijk (ATAMA)

Ook De Deelfabriek in Kortrijk is een voorbeeld van hergebruik met maatschappelijke impact. De voormalige brandweerkazerne uit 1940, gelegen in een kwetsbare stadswijk, is getransformeerd tot een open en sociaal knooppunt voor uiteenlopende initiatieven. ATAMA respecteerde de typologie van de bestaande kazerne en voegde aan de achterzijde een ruitvormige binnenplaats toe. Dit nieuwe publieke plein biedt onderdak aan verschillende organisaties, elk met een eigen ‘winkel’, en maakt delen tot het centrale architecturale én maatschappelijke uitgangspunt.

De aanpak vertrekt vanuit het principe van ‘niet-bouwen’: minimale afbraak, maximaal hergebruik van materialen en een sterke focus op isolatie en gedeeld ruimtegebruik. Spiegelende elementen versterken het samenspel tussen oud en nieuw en creëren een intrigerende publieke ruimte. De Deelfabriek benadrukt inclusie, betaalbaarheid en ontmoeting, en laat zien hoe circulaire principes en gemeenschapsgerichte architectuur elkaar kunnen versterken. De jury loofde het vakmanschap en de sociale sensitiviteit die dit project uitzonderlijk maken.

Vernieuwde ARC Awards als signaal

Het derde genomineerde project, De Nederlandsche Bank in Amsterdam van Mecanoo, toont op grootstedelijke schaal hoe renovatie een publieke heroriëntatie kan teweegbrengen. Het gebouw van Marius Duintjer (1968) werd radicaal geopend: de sloop van een latere toren creëerde een stadstuin, de nieuwe entree snijdt dwars door de voormalige goudkluis en leidt naar een publieke lobby. De gevels werden technisch hoogstaand gerestaureerd met behoud van hun esthetische waarde. Zo transformeert een ooit gesloten instituut in een gastvrij stedelijk ankerpunt dat de relatie tussen burger en publieke instelling herdefinieert.

De ARC25 Awards, georganiseerd door het Nederlandse vakblad de Architect, vormen een vernieuwd prijzenlandschap van ARC Podium met drie hoofdprijzen: de Nieuwe Architectuur Award, de Transformatie en Renovatie Award en de Niet Verhuizen maar Verbouwen Award. Samen zetten ze het jaarthema ‘schoonheid in architectuur’ centraal. Binnen dit drieluik bekroont de Transformatie en Renovatie Award projecten die bestaande gebouwen vernieuwen en verduurzamen zonder hun essentie of geschiedenis te verliezen. Op 25 september maakt ARC25 Podium in het Nieuwe Instituut in Rotterdam de winnaars binnen de drie categorieën bekend.