Kortrijks kinder- en jeugdpsychiatrisch ziekenhuis op shortlist European Healthcare Design Awards

De Korbeel werd in 1974 erkend als het eerste kinder- en jeugdziekenhuis in Vlaanderen, België, en is sindsdien een gevestigde waarde in de geestelijke gezondheidszorg. In 2007 volgde de oprichting van De Patio, de enige forensische jeugdpsychiatrische eenheid in West-Vlaanderen. Door de uitbreiding van de behandelmogelijkheden in de loop der jaren ontstond de nood aan een nieuwe infrastructuur. De bouw van het nieuwe psychiatrische ziekenhuis startte in juni 2020. Eind september 2022 werd het nieuwe gebouw in gebruik genomen.

Gespecialiseerde aanpak

Samen met het naastgelegen psychiatrisch ziekenhuis H. Familie, dat in 1950 werd opgericht, vormt de nieuwbouw een centraal gelegen campus met een gespecialiseerd aanbod voor zowel kinderen, jongeren als volwassenen met een psychische kwetsbaarheid. Naast ziekenhuisopname kunnen kinderen en jongeren in De Korbeel ook dagtherapie krijgen. Door deze brede en gespecialiseerde aanpak kan elk kind of jongere met psychische problemen (bijv. autisme, depressie, psychose) bij De Korbeel terecht. De Patio behandelt kinderen tussen 12 en 18 jaar met een psychische aandoening die onder toezicht staan van de jeugdrechter.

Het nieuwe psychiatrische ziekenhuis voor kinderen en jongeren in Kortrijk ligt op een historisch belangrijke plaats waar in 1302 de Guldensporenslag tussen Vlaanderen en Frankrijk plaatsvond. Het perceel is verbonden met het stadscentrum van Kortrijk en het historische Groeningepark. Anders dan vroeger, toen de kinderpsychiatrie aan het zicht onttrokken was, is het nieuwe gebouw volledig geïntegreerd in de stad Kortrijk.

Integratie in de stad

Voor een optimale integratie van het project in de lokale omgeving en het stadsleven werd de locatie van het nieuwe gebouw bepaald in nauw overleg met de stad Kortrijk. Wout Maddens, schepen van Bouwen, Wonen en Stadsvernieuwingsprojecten: "Door de inplanting van de nieuwe gebouwen Korbeel en Patio is veel nieuwe groene ruimte ontstaan ten opzichte van de vroegere Sint-Jozefschoolgebouwen. Het Groeningepark is groter en er is nu een openbare doorgang voor fietsers en voetgangers langs de Langemeersstraat. De goede architectuur zorgt ervoor dat het psychiatrisch ziekenhuis mooi geïntegreerd wordt in het straatbeeld en de parkomgeving."-

In tegenstelling tot de institutionele architectuur uit het verleden is het ziekenhuis ontworpen als een grootschalig infrastructuurproject voor kleinschalige zorg. Het ontwerpteam van VK ontwikkelde een concept van geschakelde patiowoningen bestaande uit drie geschakelde woningen langs de Langemeersstraat, met tussenliggende tuinen en een stadsmuur, en twee terugliggende woningen in het park, met een eigen omsloten tuin.

Centrale straat

Een centrale straat verbindt de vijf patiowoningen, waardoor een zorgstraat voor de zorgverlener en een speelstraat voor de jeugd ontstaat. De bedoeling was kleinschalige zorg te bieden aan kwetsbare jongeren in een grotere context van zorg, ingebed in een nog grotere stedelijke context. De speelstraat verbindt alle functies fysiek met elkaar, zodat in geval van een crisissituatie snel gehandeld kan worden.

Kleinschalige wooneenheden

Om toezicht, veiligheid en functionaliteit te garanderen, zijn alle slaapkamers op hetzelfde niveau gelegen als de dagelijkse woongroepbediening, wat resulteert in kleinschalige en huiselijke individuele wooneenheden. Elke woongroep is uitgerust met een eigen leefruimte, slaapkamers, badkamer en ondersteunende functies.

Elke woongroep heeft ook een eigen patiotuin, die specifiek is afgestemd op de leeftijdsgroep. Zo beschikken de jongere kinderen over een zandbak, hinkelspel en schommel, terwijl de oudere kinderen beschikken over outdoor fitnessapparatuur en een basketbalring. Comfortkamers en kleine individuele zitjes vormen accenten voor elke woongroep. De verschillende woongroepen zijn verbonden door een gemeenschappelijke "speelstraat" met gemeenschappelijke functies.

Speelstraat als verbindende ruimte

Het ontwerp hecht veel belang aan de speelstraat als centrale verbindende ruimte. Deze is breed met een vide die veel natuurlijk licht introduceert op de begane grond. Een open trap is voorzien van leuningen voor verschillende leeftijden en is hoogwaardig afgewerkt in warme tinten en materialen. De wanden zijn onder een hoek geplaatst om vanuit elke leefruimte uitzicht te creëren op het leven en de activiteit in de speelstraat. Op de eerste verdieping verbindt dezelfde speelstraat en een open trap in de vide de therapieruimtes met elkaar. Klaslokalen, creatieve ruimtes en een sporthal zijn als hogere volumes aanwezig op de eerste verdieping.

Het architectenteam besteedde de nodige aandacht aan technische veiligheidsaspecten, zoals plaatsbepaling en een alarmknop die het zorgpersoneel onmiddellijk op de hoogte brengt van de patiowoning en de verdieping waar ingegrepen moet worden. Bovendien kan een uitgebreid domoticasysteem bijvoorbeeld automatisch de deuren sluiten zodra een deur wordt geopend, met name in de crisisafdeling en de forensische afdeling.

Ontworpen voor genezing en herstel

Speelsheid is de rode draad door het concept en de beeldtaal. De wit genuanceerde baksteen verwijst op eigentijdse wijze naar de oorspronkelijke witte herenhuizen in de straat en de stad. De materialisatie is sober maar expressief en kindvriendelijk, met groene geglazuurde bakstenen als accenten in de witte gevels, rode klinkers voor de grillige voetpaden en vierkante bestrating van de groenvoorziening. Speels geplaatste ramen bieden vanuit alle ruimtes contact met de tuinen en het parkgroen. De hoogte van de tuinmuren verschilt per unit, zodat alle patiënten veiligheid wordt geboden, afhankelijk van leeftijd en dynamiek.

Verspreid langs de nieuwe openbare doorgang tussen de Langemeersstraat en het Groeningepark staan vier monumentale kunstwerken. De beelden zijn strak geometrisch, in een subtiel evenwicht van vlakken en volumes, en hebben elk hun eigen karakter. Het ene is gesloten, het andere eerder landschappelijk of verheven. Henk Delabie (kunstenaar): "De kleurrijke architectonische sculpturen zijn bedoeld als ontmoetingsplaatsen. Je kunt er op zitten, liggen en leunen. Ze nodigen je uit om deel uit te maken van het beeld. Ze prikkelen de voorbijganger door zowel de kleur, de vorm en de verhoudingen als het glanzende oppervlak dat tactiel aanvoelt."

Als verwijzing naar de gesloopte school is glaskunst van kunstenaar Maurits Nevens verwerkt in de glazen wanden op de eerste verdieping en is de oorspronkelijke funderingssteen van de school in de gevel geïntegreerd. Al deze elementen beantwoorden aan het verzoek van de opdrachtgever om een omgeving te ontwerpen die het genezingsproces ondersteunt. Esthetiek en gezelligheid staan voorop, terwijl robuuste materialen voor de nodige stabiliteit zorgen.