Lab2Fab: “Bij circulair bouwen heb je soms een beetje geluk nodig”

Lab2Fab is een initiatief van de Limburgse Investeringsmaatschappij LRM en Greenville, hotspot voor Limburgse cleantech-initiatieven. Greenville is gehuisvest in de oude mijngebouwen in Houthalen-Helchteren, achter het nabijgelegen Nieuw Administratief Centrum (NAC). Het historische gebouw herbergt voornamelijk kantoren en coworkingruimtes. Lab2Fab, ietsje verderop, is op zijn beurt de plaats om al die kennis rond cleantech in de praktijk om te zetten.

Het resultaat is een project met een uniek karakter. “Lab2Fab is omringd door gebouwen van diverse allure. Je hebt de glooiende vorm van het NAC, het statische Greenville-gebouw en de modernistische invulling van het nabijgelegen TIKB-gebouw voor volwassenenonderwijs, van de hand van Isia Isgour. We wilden van Lab2Fab tegelijkertijd een uniek, maar ook verbindend gebouw maken. Met enerzijds een atypische, amorfe vorm van constructie, met veel driehoeken. Maar anderzijds ook met glooiende vormen en donkere koolaccenten als hommage aan de omgeving en het rijke mijnverleden. En met een eigen landmark: een soort van toren die op zijn beurt visueel de verbinding maakt met de kerktoren ietsje verderop.”

Cultuur van groeien en delen

“Het doel van Lab2Fab was om jonge, innovatieve bedrijven een plaats te geven om hun cleantech-activiteiten uit te bouwen”, vertelt architecte Sophie Weygers. “Maar ook andere initiatieven kregen er hun plaats. Zo vind je er vandaag een atelier van het naburige volwassenenonderwijs terug, maar bijvoorbeeld ook een jeugdhuis. Al vanaf het begin was het de bedoeling om een circulaire omgeving te creëren, waar groeien en ruimte delen vooropstaan.”

“Het hele idee achter dit project was om een bouwstructuur neer te zetten die op ieder moment mee kan groeien met de huurders van de verschillende units. Dat uit zich ook duidelijk in de opbouw van Lab2Fab. Het betreft een volledige staalstructuur met betonnen elementen en met CLT-panelen als scheidingswanden tussen de units. Deze houten panelen hebben een hoogte van 10 à 12 meter en zijn eenvoudig demonteerbaar. Op deze manier behouden de gebruikers van de units alle flexibiliteit in de toekomst. Door het plaatsen van de gebruikte bouwstenen maximaal af te stemmen op de CLT-panelen, konden we het snijwerk bovendien tot een minimum beperken. Zowel conceptueel als bouwkundig paste deze keuze dus perfect binnen het circulaire idee.”

Bouwpartners om circulair te denken

Bij a-tract architecture is circulair bouwen steeds vaker het vertrekpunt binnen hun gebouwontwerpen. “We willen opdrachtgevers en aannemers uitnodigen om het circulaire idee binnen hun project op zijn minst verder uit te spitten. Hoe ver willen ze hierin gaan? Wat zijn hun specifieke wensen?”

“We merken intussen dat steeds meer bouwheren openstaan voor het circulaire verhaal. Door bouwvolumes efficiënt en flexibel in te delen, krijg je de kans om een dynamische omgeving te creëren, het milieu te sparen én je bouwkosten te beperken. Is het bijvoorbeeld mogelijk om bepaalde ruimtes voor een dubbel doel te gebruiken? Maar ook: kunnen we beroep doen op circulaire diensten, zoals light as a service, zoals we dit bijvoorbeeld toepasten binnen het ontwerp van de PLOT, de politie- en brandweerschool in Genk?”

Stapstenen en valkuilen

Ondanks de vele mogelijkheden en veelbelovende voornemens, blijft circulair bouwen een verhaal van stapstenen en valkuilen, beseft Sophie Weygers. “Sommige zaken heb je nu eenmaal niet in de hand. Zo wilden we voor Lab2Fab werken met gerecupereerde houten gevelplanken die we zouden behandelen volgens een Japanse verkolingstechniek. Dit als verwijzing naar het lokale mijnverleden. Helaas konden we niet voldoende recuperatiemateriaal vinden, waardoor we toch moesten kiezen voor nieuw hout.”

“Het kost veel tijd en energie om een duurzame constructie op de wereld te krijgen, en af en toe heb je gewoon een beetje geluk nodig. Gelukkig waren er binnen dit project meer dan voldoende opties om ons circulaire verhaal uit te bouwen. “Zo konden we onder meer het materiaalgebruik voor het dak tot een minimum te beperken, door gebruik te maken van geperforeerde steeldeckpanelen. Het gebouw deelt ook onder meer zijn technische installaties en hemelwatergebruik met het naburige TIKB-gebouw.”

“Voor de gevel kozen we bijvoorbeeld niet voor traditionele sandwichpanelen, maar voor CLT-panelen in combinatie met rotswol, zodat we de materialen bij vervanging moeiteloos van elkaar kunnen scheiden. En bovenal is alles in het werk gesteld om zoveel mogelijk gebouwonderdelen eenvoudig te kunnen demonteren in de toekomst, het zogenaamde IFD-bouwen: industrieel, flexibel en demontabel."