Labogebouw verenigt landschappelijk verleden met technologische toekomst

De technologie staat niet stil, en dus is de nood aan onderzoeksfaciliteiten erg groot. Toen het op 22 september 2016 zijn eerste labogebouw in het befaamde Thor Park inhuldigde, gaf EnergyVille quasi gelijktijdig het startschot voor de bouw van een tweede exemplaar, dat integraal gewijd is aan technologieontwikkeling voor energieopwekking met dunne-filmzonnecellen, intelligente en/of geïntegreerde PV-modules en nieuwe batterijen voor lokale energieopslag. Intussen is ook dit laatste volume in gebruik genomen en draait het PV-onderzoek van imec, KU Leuven en UHasselt op volle toeren. De researchers hebben er niet enkel gesofisticeerde labo’s, maar ook een prepilootlijn voor dunnefilmzonnecelproductie en heel wat kantoorruimte tot hun beschikking.

Geen alledaagse werkwijze

De totale vloeroppervlakte van het nieuwe onderzoeksgebouw bedraagt circa 5000 m². Vermits imec de grootste gebruiker is, kreeg het van EnergyVille de vraag om het project te bestieren. “We wilden één groot, open labo met een dynamische set-up creëren, zodat we niet gebonden zijn aan vaste structuren of technische invullingen wanneer we de ruimtelijke indeling zouden willen aanpassen. Andere aandachtspunten waren een rijkelijke natuurlijke lichtinval en een intens contact met het landschap”, vertelt imec-projectleider Eric Van Bourgognie. “EnergyVille 2 is zeker geen ‘cleanroom’ in de strikte zin van het woord, dus we konden het louter functionele aspect overstijgen – zonder het te onderschatten, uiteraard. Omdat het accent op het labo ligt en de realisatie van zo’n onderzoeksomgeving toch wel specifieke expertise vergt, hebben we ervoor geopteerd om het totaalontwerp – inclusief het bouwkundige gedeelte – te laten uitwerken door een studiebureau met ervaring ter zake, en dus niet rechtstreeks door een architect. Geen alledaagse werkwijze, maar het resultaat is zeer bevredigend.” 

Aangezien het heel wat ervaring heeft met de realisatie van cleanrooms en laboratoriumgebouwen, was het Nederlandse Deerns de geknipte partij om alles in goede banen te leiden. “Voor het architecturale en bouwkundige gedeelte hebben we gespecialiseerde partners onder de arm genomen, zodat we ons op onze eigen corebusiness konden concentreren: ondersteuning van de bouwheer, algemeen projectmanagement en de invulling van het technische plaatje, zowel qua installaties als bouwkundige en logistieke functionaliteit”, vertelt senior projectmanager Reinier Spies. “Het was even wennen aan de Belgische gang van zaken, maar uiteindelijk is alles uitstekend verlopen, tot grote tevredenheid van EnergyVille. Ook op technisch vlak bracht het project enkele bijzondere uitdagingen met zich mee. Zo is er een ‘dry room’ voor onderzoek naar batterijtechnologie ingericht, waar de relatieve vochtigheidsgraad slechts 0,6 procent bedraagt. We hebben een speciale installatie ontworpen om dit mogelijk te maken. Voorts hebben we een waterbehandelingsinstallatie ontwikkeld die het proceswater zuivert vooraleer het afgevoerd wordt. En ook de gasdistributie vroeg de nodige aandacht, want veiligheid is een cruciale prioriteit.”

“Het gebouw heeft een ‘technologische’ uitstraling, maar sluit door zijn matte, ingetogen kleur perfect aan bij het industriële verleden van de site”

Interessant contrast

Het ontwerp van het EnergyVille 2-gebouw is van de hand van het Nederlandse Inbo, dat streefde naar een zo compact mogelijke vormgeving. “Qua beeldtaal hebben we ons laten inspireren door de plek zelf, die enerzijds een historische link met fossiele brandstoffen heeft, maar anderzijds volledig in het teken staat van de transitie naar hernieuwbare energie”, vertelt projectarchitect Niels Kranenburg. “Dat interessante contrast keert terug in de architectuur: het gebouw heeft een ‘technologische’ uitstraling, maar sluit door zijn matte, ingetogen kleur perfect aan bij het industriële verleden van de site. Glinsterende panelen in de gevel zorgen voor subtiele nuances. Voorts hebben we de kwaliteit van het landschap maximaal proberen te benutten. Horizontale strookramen garanderen een weids zicht op de omgeving. Het kantoorgedeelte bevindt zich aan de voorzijde – de ‘representatieve’ kant, zeg maar. De logistieke en technische functies zijn verborgen achter de betonnen plint. Het is fascinerend om te zien hoe het gebied zich razendsnel ontwikkelt tot een heuse wetenschapscluster met aanvullende faciliteiten (kinderopvang, restaurant, museum …).”

Inbo speelde echter niet solo slim. Het kreeg in de uitvoeringsfase assistentie van het Nederlands-Belgische CONIX RDBM Architects, dat het ontwerp verder afstemde op de Belgische regelgeving. “Denk bijvoorbeeld aan de traphallen, waarvan de opgelegde draaicirkels en afmetingen verschillen naargelang je in België of Nederland bouwt”, aldus projectarchitect Kristof Gebruers. “Ook de vereiste brandreactie van materialen is anders gedefinieerd. Bovendien zijn onze noorderburen het niet gewend om een architect aan te stellen voor de werfopvolging en werken ze eerder met resultaatsbestekken dan met een openbare aanbestedingsprocedure. Hoewel we doorgaans dus een heel andere werkmethode hanteren en meestal zelf aan het stuur zitten, is de samenwerking met Inbo uitermate vlot verlopen. Het was een positieve, leerrijke ervaring, zeker omdat we nog niet al te veel ervaring hadden met labogebouwen. Wat ons betreft, is het zeker voor herhaling vatbaar!”

Atypische structuur

EnergyVille 2 is geen alledaags gebouw. Zo heeft het bijvoorbeeld een atypische ruwbouwstructuur. “Het complex rust op een paalfundering en is hoofdzakelijk opgebouwd uit betonnen wanden, kolommen en balken, gecombineerd met een staalstructuur die aan de binnenzijde is ingevuld met houtskeletwanden”, vertelt Vic Lijnen, senior projectleider bij hoofdaannemer Houben. “De gevels zijn bekleed met cassettes uit geanodiseerd aluminium. Het gelijkvloers en de eerste verdieping zijn volledig afgewerkt, maar de tweede verdieping moesten we casco opleveren. Aangezien het cruciaal is om het interieur van het labo- en het warehousegedeelte stofvrij te houden en de gebruikers veel belang hechten aan ruimtelijke flexibiliteit, hebben we er paddenstoelvloeren uit ter plaatse gestort beton geplaatst, die gepolierd en tot slot ook gecoat zijn. In het kantoorgedeelte is er geopteerd voor verhoogde vloeren.”

Houben nam eveneens de coördinatie van de technieken op zich. Het maakte daarbij handig gebruik van de BIM-methodiek. “Het was aan ons om het basismodel van Inbo en Deerns om te zetten in een volwaardig uitvoeringsmodel, zodat we alle installaties optimaal konden inpassen in de beschikbare ruimte. Ook de clashdetectie is goed verlopen, want we hebben op voorhand heel wat obstakels kunnen elimineren. BIM is hoe dan ook een ontwikkeling waar we sterk op inzetten. Houben is zelfs een speciale BIM-afdeling aan het oprichten om projecten nog beter te kunnen uitwerken. Geen overbodige luxe, want ook in het EnergyVille 2-project waren we gebonden aan een strakke timing. We zijn gestart in september 2016 en hebben het geheel eind april 2017 wind- en waterdicht opgeleverd, zodat het aanzienlijke lot technieken zo snel mogelijk kon worden uitgevoerd. Op 21 december 2017 is het gebouw definitief opgeleverd.”