'Laten we historische havenbuurten herontwikkelen tot inclusieve ruimtes die iedereen aanspreken'

Na het wegtrekken van de havenindustrieën uit de stadscentra, zijn deze verlaten plekken zowat overal in de wereld gegeerd goed voor stadsontwikkelingsprojecten. Dat zien we zowel in zeehavens als op kleinere schaal langs de oevers van waterlopen. “Deze buurten hebben historisch gezien met hun vismarkten, stranden en promenades altijd deel uitgemaakt van het dagelijkse leven van de lokale bewoners”, vertelt Hülya Ertas van het Vlaams Architectuurinstituut. “Na W.O.II en de verandering van de scheepvaartindustrie zijn deze buurten verlaten. De herontwikkelingsplannen voor deze plekken gaan al terug tot de jaren zeventig, wat maakt dat de regeneratie van havenbuurten een kwestie is die stadsplanners al decennialang beroert. Waar de havenbuurten voorheen bij uitstek alle lagen van de bevolking bereikten, lijken de vernieuwde wijken vandaag vooral bedoeld voor de happy few. De ontwikkeling gebeurt al te vaak vanuit een economische motivatie. Wij willen tijdens het colloquium aanzetten tot nadenken over hoe we deze buurten kunnen behouden als inclusieve ruimtes die iedereen aanspreken, en waarbij ook het stedelijke geheugen van deze plekken bewaard blijft.”
 

'Waar de havenbuurten voorheen bij uitstek alle lagen van de bevolking bereikten, lijken de vernieuwde wijken vandaag vooral bedoeld voor de 'happy few'.'

Architectuur als katalysator

“Ik heb in Istanboel, waarvan ik afkomstig ben, aan den lijve ondervonden hoe de historische havenbuurten verlaten werden en uit het stedelijke geheugen verdwenen. Ook de vissersgemeenschap raakte geïsoleerd in het sociale weefsel van de stad. Ik ben bezorgd dat het met de historische haven van Oostende en de bewoners dezelfde kant op gaat, terwijl de buurt zoveel potentieel biedt. Oosteroever wordt vandaag voornamelijk monofunctioneel, gericht op wonen, ingevuld. Zeker, er worden ook recreatieve ruimtes voorzien die toegankelijk zijn voor iedereen, maar mensen zijn nu eenmaal niet geneigd om nieuw ontworpen ruimtes te gaan ontdekken.”

Voor Ertas is een geslaagde vernieuwing van de havenbuurt mogelijk via de introductie van verschillende functies die verschillende mensen aanspreken. Een soortgelijke houding is er bijvoorbeeld in de kanaalzone in Brussel, waar de productieve stad wordt teruggebracht en culturele functies worden toegevoegd. “Superdiversiteit is vandaag de norm, niet alleen in Brussel maar in al onze steden. Ik beschouw architectuur als een fantastisch hulpmiddel waarmee je een deel van de sociale problemen kan oplossen”, zegt ze.

Panelgesprek en workshop

Om de kwestie van waterfront regeneration aan te kaarten, nodigde het Festival van de architectuur (F/a) Charles Holland en Tim Devos uit voor een boeiend panelgesprek. Charles Holland is in de Engelse kuststad Dover actief betrokken bij de kunstgeleide herontwikkeling van de waterkant. Tim Devos van Endeavour heeft dan weer veel ervaring met innovatieve manieren van stadsmaken die gericht zijn op participatie.

Tijdens een workshop in de namiddag zijn lokale bewoners, architecten/stedenbouwkundigen en ontwikkelaars uitgenodigd om samen een toekomst te verbeelden voor de haven van Oostende. Hülya Ertas: “Tim Devos zal deze workshop begeleiden in 0.666, een broedplaats voor ondernemers, makers, sociale actoren, kunstorganisaties en burgerinitiatieven op Oosteroever, en een prachtig voorbeeld van wat deze havenbuurt in haar mars heeft. We willen tijdens deze workshop niet in een debat over Oosteroever verzanden, maar een productief gesprek aangaan met alle actoren, dat hopelijk ook na het Festival van de architectuur (F/a) navolging vindt.”

Het volledige programma van het colloquium en een inschrijflink kan je terugvinden op de website van het festival.