Leo Van Broeck breekt lans voor duurzame ruimtelijke ordening tijdens eerste Vlaamse klimaattop

Van Broeck fungeerde als keynote speaker tijdens de eerste Vlaamse klimaattop waar de belangrijkste actoren uit de sector samenkwamen, waaronder bedrijfsleiders, ministers en wetenschappers. Tijdens zijn lezing trachtte Van Broeck de aanwezigen duidelijk te maken dat we zo snel mogelijk komaf moeten maken met onze ruimtelijke wanordening. De huidige verkavelingsdrang van de Belgen beïnvloedt het klimaat immers op manieren die we niet voor mogelijk houden, aldus Van Broeck. Enkele highlights uit zijn lezing, die je kan herbekijken op de website van de Vlaamse Klimaattop. 

Triest record

“Dé uitdaging voor onze overbevolkte en te klein geworden planeet is een totale herschikking van ons ruimtegebruik,” stelt Van Broeck. Anders geformuleerd: meer doen op minder. Van Broeck illustreert die hoogdringendheid met pertinente cijfers.

Zo verdwijnt er in Vlaanderen dagelijks (!) tussen de 5 en de 6 hectare open ruimte, oftewel 10 à 12 voetbalvelden. Qua bebouwde  - en helaas ook gefragmenteerde - oppervlakte klokken we af op 33 % . Een triest record.

Koning Auto

Door die ruimtelijke fragmentatie krijgt Koning Auto vrij spel. Het gevolg: het grootste aantal uren file per werknemer en het grootste aantal kilometer weg en uitrusting (riolering, waterleiding, gas, kabel, …). Deze fragmentatie maakt ons openbaar vervoer ook tot een van de duurste en minst performante diensten in Europa.

Een ander noemenswaardig feit is dat we in Vlaanderen per jaar tussen de 8 en de 23 miljoen dieren dood rijden. Een landdier dat zich verplaatst, kruist immers gemiddeld om de 300 meter een weg. “De fragmentatie van het gebouwd weefsel vergelijken we nog het beste met een splinterbom,” stelt Van Broeck.  Eentje die bovendien veel slachtoffers maakt, en niet alleen dieren. In verkavelingsgebieden ligt het aantal doden bij verkeersongevallen vier keer hoger dan in stedelijke gebieden.

Groene energie biedt geen soelaas

Het energieverbruik per eenheid van Bruto Nationaal Product in Vlaanderen bestempelt Van Broeck als abnormaal hoog. De oorzaken van dit wederom bedenkelijke record: de autoafhankelijke mobiliteit en de verwarming van vrijstaande bebouwing. Is groene technologie dé oplossing? Niet als we Van Broeck moeten geloven. Een passieve vrijstaande woning in een auto-afhankelijke verkaveling heeft een ecologische voetafdruk die 2 à 3 keer groter is dan die van een niet-geïsoleerde 19e-eeuwse woning in de stad. De impact van mobiliteit en infrastructuur valt niet meer te compenseren met energiezuinige technieken zoals zonnepanelen en warmtepompen.

Overbevolking & overmatig grondgebruik

Nadenken over klimaat en energieverbruik is aangewezen, maar daardoor verliezen we de belangrijkste oorzaken uit het oog, vindt Van Broeck: overbevolking en overmatig grondgebruik. Een ecosysteem hou je leefbaar als 30% van de vruchtbare gronden niet in handen is van de dominante soort. Nog geen 2 % van de oppervlakte in Vlaanderen is natuurreservaat. Een lange weg te gaan, willen we die 30 % halen. Ter vergelijking: in Groot-Brittannië is dit 28 %.

Daar komt bij dat de versnippering huisvesting onbetaalbaar maakt. Het verkavelingsmodel is veel duurder dan wonen in de stad door de mobiliteits- en infrastructuurkosten, zowel voor de bewoners als voor de overheid.

Gehuchten, verkaveling en lintbouw moeten weg

Verdichting en mobiliteitsafhankelijke ontwikkeling zijn daarom dringend aan de orde, stelt Van Broeck. Hij pleit voor een duurzaam ruimtegebruik, gestoeld op verdichting en verstedelijking. Meer stad, meer dorp en meer platteland. Wonen in het groen moet kunnen, maar niet in vrijstaande woningen. Dorpen moeten evolueren naar microsteden zonder een taboe op hoogbouw, omringd door natuur en landbouw. Kernen met een goede aansluiting qua openbaar vervoer moeten we op die manier verder verdichten. De overige gehuchten, verkavelingen en lintbebouwingen moeten op termijn verdwijnen.

Straffe taal, maar Van Broeck past deze filosofie al 10 jaar toe in zijn bureau. Bij BOGDAN & VAN BROECK weigeren ze om vrijstaande woningen of projecten op autoafhankelijke locaties te ontwerpen. “Architectuur is nu meer dan ooit meer dan huizen ontwerpen. We moeten de ruimtelijke aanwezigheid van de menselijke soort op aarde (her)organiseren en de ruimteverkwisting een halt toeroepen. Dat is onze deontologische plicht.”

Vlaanderen moet veranderen

Vlaams minister-president Geert Bourgeois had alvast oren naar het verhaal van Van Broeck. “We moeten dichter bij elkaar gaan wonen,” zei hij ter afsluiting van de Vlaamse Klimaattop. Hij ziet daarin een grote rol weggelegd voor de ruimtelijke ordening en beseft dat we de verkavelingsdrang een  halt moeten toeroepen. “Vlaanderen moet veranderen. We moeten naar een verdichting van onze kernen gaan. De ‘verlinting’ van Vlaanderen is een erfenis uit het verleden die we niet in één-twee-drie veranderen, maar tegen 2050 moeten we dichter bij elkaar gaan wonen.”