Leven en flaneren langs de kade en de promenade in het Hasseltse Havenkwartier

Aan de Kanaalkom in de Limburgse hoofdstad wordt dezer dagen een kanjer van een project uit de grond gestampt (zo’n 450 wooneenheden, 24.000m² retail, 1900 publieke parkings – in totaal zo’n 200.000 m² groot). Ir-architect Alfredo De Gregorio, zaakvoerder van De Gregorio & Partners, ligt aan de basis van de ontwikkeling van de Kanaalkom en is met zijn bureau de drijvende kracht achter het nieuwe stadsdeel ‘Havenkwartier’. In 2014 werd de bouw van Stadshaven, het eerste blok van het nieuwe Havenkwartier, opgestart. De oplevering is gepland voor februari 2016. De bouw van de rest van het Havenkwartier is nu gestart.
 

De Gregorio & Partners ontwierp Stadshaven samen met Andrea Leonardi en de Arassociati, beiden uit Milaan en ex-medewerkers van wijlen Aldo Rossi. Alfredo de Gregorio: “Stadshaven is een gebouw dat zich perfect inpast in de stedelijke identiteit van Hasselt. Het roept een gevoel van herkenning op, alsof het er al een tijdje staat, uiteraard in een hedendaags vormgeving.
De rest van het Havenkwartier hebben we ontworpen met Citterio, Viel and Partners. Antonio Citterio is een indrukwekkende ontwerper en deelt met mij dezelfde filosofie over de stad. 2016 wordt een erg emotioneel jaar voor mij: na haast twintig jaar van studiewerk en overleg, zijn de bouwwerken nu eindelijk begonnen.”

Het nieuwe Havenkwartier zal aan de zuidwestzijde van de Kanaalkom verschijnen en vormt de connectie tussen binnenstad en het volledig nieuwe stadsdeel van de Kanaalkom. (Beeld: De Gregorio & Partners, inrichtingsplan, 2009)

Op welke manier past het Havenkwartier in de Hasseltse Kanaalkom?

 “De Kanaalkom wordt een nieuw stadskwartier, een project gebaseerd op een uitgesproken filosofie over stedenbouw. In grote projecten als dit primeert altijd de stedelijke beleving. Architecten durven dat wel eens vergeten. Ze leggen de focus te vaak op de verschijningsvorm van individuele gebouwen. Dat wilden we hier absoluut vermijden. Het verhaal van de Kanaalkom als grootstedelijk project moet in zijn geheel kloppen. Het is uiteraard hedendaags, maar het moet ook geënt zijn op het DNA van Hasselt."
 
 

Op welke manier?

"We zijn al van in 1997 bezig met de Kanaalkom, eigenlijk al van bij de realisatie van het Oud Gasthuis, samen met Aldo Rossi. We hebben het geluk gehad om architect te mogen zijn van een aantal projecten in de kanaalkom. Zo waren we in staat om op lange termijn te denken. Het eerste project, Via Palladio, hebben we bewust heel sober gehouden: eenvoudige volumes, sterk materiaalgebruik. De Kaai, het eerste project ‘aan het water’, hebben we al wat meer allure, meer detail gegeven. Ook hier was het materiaalgebruik van groot belang en afgestemd op ‘Hasseltse tonen’. Het Havenkwartier wordt de kers op de taart en zal de hele Kanaalkom zijn uiteindelijk karakter geven. En de nieuwe brug, die Het Havenkwartier met De Kaai verbindt, zal het geheel afmaken. Hiërarchie in stedelijke beleving is van groot belang. We doen dat ook binnen het Havenkwartier. En dat vertaalt zich in verschillende niveaus van verschijningsvorm. Bakstenen gevels aan de kade en in aansluiting op de H.Hartwijk; natuursteen in de gevels van de nieuwe stedelijke Avenue. Uiteraard spelen in dergelijke stedelijke scenografie het materiaalgebruik, typologie, schaalverhoudingen en de vermenging met groen een grote rol.”

De lage kade wordt de plaats waar passanten 'flaneren'. Steektrappen geven uit op de hoger gelegen promenade die een iets formeler karakter krijgt. (Beeld: De Gregorio & Partners, 2011) 

Op welke manier structureer je die verschillende verschijningsvormen in het Havenkwartier?

 “In historische steden overal ter wereld heeft de waterkant altijd een speciaal karakter gehad: het was de plaats waar vissers hun werkplaats hadden, waar eetkraampjes ontstonden, waar het volkse leven plaatsvond, kortom. In veel historische vaartkommen heb je trouwens ook een hoger gelegen flaneerstraat, dikwijls met trappen met de kade verbonden. Kijk bijvoorbeeld naar de Vieux Port in Nice. In Italië vond op die hogere kade de passeggiata plaats, de kunst om tegen valavond te wandelen, te zien en gezien te worden. Toen we aan de Blauwe Boulevard begonnen, stelden we vast dat er een enorm hoogteverschil bestond tussen de aansluiting op de Groene Boulevard en de lage kade. De idee van de passeggiata versus lage kade zat er dan ook gelijk in. Het Havenkwartier wordt dus sterk gedefinieerd door de casual-sfeer van de lage kade en de flaneersfeer van de promenade. De confrontatie tussen beide is enorm interessant. We hebben ze uiteraard met trappen verbonden zodat een wisselwerking optreedt, maar het is pas interessant als ze een eigen karakter hebben. Die verschillende stadskarakters maken een stad juist tot wat ze is.”

 

Wat houdt dat concreet in voor dit project?

“Het hoog gelegen deel, de promenade, zal om te beginnen aansluiten op het niveau van de Groene Boulevard van Hasselt en moet de hoofdstraat worden van het Havenkwartier. Het wordt een drukke ontmoetingsruimte met winkels op het gelijkvloers en woongelegenheid daarboven. De promenade geldt voor mij als de Hasseltse Champs Elysées zeg maar. De promenade krijgt grootstedelijke grandeur. Aan de kant van de Armand Hertzstraat worden enkel woonfuncties voorzien, hooguit gemengd met wat diensten als een dokter, kinesist, enzovoort. Het lagere niveau, de kade, sluit direct aan op het water en zal voornamelijk plaats bieden aan horeca. De band tussen het water en het stedelijke reilen en zeilen zal hier ook het nauwst zijn. Dit niveau wordt trouwens exclusief voor voetgangers voorbehouden en geeft directe voetgangerstoegang naar de overdekte parking.”

De formelere boulevard (boven) en de lager gelegen winkel-wandelkade (beneden). (Beeld: De Gregorio & Partners, 2011)

Het is haast voelbaar dat in de Kanaalkom iets groots aan het bewegen is. Hoe past dit project in uw visie op architectuur?

 “De Kanaalkom is een project met een enorme oppervlakte. Nu is het een erg desolate plek. Maar juist die desolaatheid, die lege kankerplek, zorgt voor het stedelijk potentieel. Je voelt haast dat de stad hier moet genezen worden. Uiteraard moet het op zo’n manier gebeuren dat de hele stad er beter van wordt. Dit genezingsproces is een constante in onze visie omtrent stedelijke ontwikkeling. Grootheid en hoge densiteit vormen dan geen probleem. Ik zou haast zeggen, integendeel. Om een stadsgevoel te hebben, heb je absoluut densiteit nodig. Binnen zulke ontwikkeling willen we niet alleen een grootstedelijk gevoel ontwerpen, ook geborgen gezelligheid is essentieel. Een dorpsgevoel in de grootstad.”

 

Leg eens uit.

"De boeiendste steden zijn die waar het verschil tussen de private en publieke ervaring het grootst is. Als je bijvoorbeeld door Milaan of Rome wandelt en je kijkt binnen via een openstaande poort, ontdek je heel aangename binnenkoeren. Je durft er uiteraard niet binnen gaan. Omdat je voelt: 'dat is iets van de mensen hier'. Maar die inkijk prikkelt. Voor de mensen die daar wonen is zoiets pure rijkdom. Die enclave is van hun. Hun dorpspleintje als het ware, maar als ze één stap zetten, staan ze middenin de wereld. Het ene moment zit je in je dorp en als je de straat oversteekt, sta je op de Champs-Elysées. Fascinerend toch? Dat proberen wij in de Kanaalkom ook na te streven. Juist door die combinatie – geborgen wonen in de (groot)stad - maak je de mensen trots en fier op hun stad. Waarom zou je anders in een stad gaan wonen?"

 

Waarin zit dan het duurzame aspect? Een enorm bouwproject als de Kanaalkom en duurzaamheid lijken op het eerste zicht zelfs eerder onverzoenbaar, niet?

 “Wel, integendeel: het is juist de densiteit van een stedelijk systeem die de stad duurzaam maakt. Je moet de uitbouw van stedelijke projecten immers koppelen aan het vrijwaren van de zones tussen de steden. Echt platteland bestaat vandaag niet meer in Vlaanderen, maar we moeten toch moeite doen om bepaalde zones bewust minder te bebouwen (bijvoorbeeld Haspengouw). Met zulk tweesporenbeleid is er juist geen probleem om de densiteit van de steden te verhogen. Integendeel. En dat is wat dit project zo boeiend maakt. Het Havenkwartier wordt de kers op de taart van het hele project van de Kanaalkom: een zone die direct verbonden is met de Hasseltse binnenstad, maar die met een eigen momentum ook voor een heel eigen beleving zal zorgen. Een heus nieuw stadskwartier."

Alfredo De Gregorio legt uit op welke manier het principe van de hoge en lage kade werkt.