Longread - BIM-modeling in team: Ter Groene Poorte Brugge (Abscis Architecten)

Architecturaal concept

Het gebouw wordt opgedeeld in drie hoofdlagen. Onderaan bevinden zich drie bouwlagen waarin de laboclusters werden ondergebracht. De leslokalen worden in de bovenste lagen georganiseerd en vormen de kop van het gebouw. Tussen deze twee delen bevindt zich een publieke laag. Dit is een transparante laag die fungeert als een opgetild publiek maaiveld.

De gevel bestaat uit wit gepolijst beton met schuin geplaatste dagkanten, dit omwille van de architectonische expressie en contrastwerking bij belichting en beschaduwing en een optimale oriëntatie ten opzicht van de zon. Hierdoor ontstaat bovendien een zeer levendig gevelbeeld naargelang de positie die men als toeschouwer inneemt. Het gebouw is eenvoudig aanpasbaar door het gebruik van een kolomstructuur. Het uitbreiden, verkleinen of samenvoegen van lokalen is mogelijk in de toekomst, wat herbestemming ook eenvoudig maakt.

Ter Groene Poorte en BIM

Het gebouw wordt getekend als een intelligent, geïntegreerd 3D-model. Aan de elementen wordt informatie gekoppeld en deze informatie maakt het eenvoudig om het overzicht over het project te bewaren voor alle partners. Zo heeft het projectteam een overzicht over de projectcoördinatie en budgetbewaking. Voor de aannemer is dit de basis voor een gedegen planning, uitvoeringscoördinatie en kostenbeheersing en voor de bouwheer betekent dit dé tool voor rationeel facilitymanagement. Daarnaast maken de mogelijkheden tot samenwerken binnen het BIM-model hiervan een efficiënt coördinatiemiddel. Alle ontwerppartners kunnen simultaan in het model werken. De coördinatie tussen technieken, stabiliteit en architectuur wordt geïntensifieerd en niet-corresponderende modellen tussen de disciplines worden vermeden.

Deze faculteit is het eerste volledig geïntegreerd BIM-project van het team Abscis architecten – Ingenieursbureau Norbert Provoost – Ingenium (API-team). De drie ontwerppartners hadden afzonderlijk al ervaring met BIM-modeling voor het aanvatten van deze opdracht. Het was daarom een evidentie om dit project binnen een BIM-omgeving uit te werken. Net zoals bij eerdere projecten hebben de partners bij dit project nieuwe ervaringen opgedaan. Niet onlogisch, vermits de BIM-software voortdurend evolueert.

"Dit relaas dient om te reflecteren en om meer inzicht te geven in het verloop van deze samenwerking. Wij zijn overtuigd van de efficiëntie van deze manier van werken en willen meer potentiële partners bewust maken van de methodiek, voordelen en aandachtspunten van deze werkwijze," klinkt het bij Abscis Architecten. 

Ontwerpen met BIM (Abscis)

Voor het team was het de eerste keer dat een BIM-project werd aangevat van deze omvang. Het bleek een aangename manier van werken. Tot laat in de aanbestedingsfase van dit project werden details aangepast en evolueerde het ontwerp. Daarbij gaf BIM-modeling een aantal voordelen ten opzichte van de klassieke manier van werken.

Gelijktijdig

Het variantenonderzoek tijdens het ontwerp wordt vereenvoudigd. Simultaan kunnen verschillende opties bekeken worden, binnen hetzelfde model, zonder dat informatie verloren gaat. Het aantal mensen dat gelijktijdig in het model werkt, kan zonder problemen worden opgetrokken van 2 mensen tijdens een bouwaanvraagfase tot 8 mensen tijdens de drukkere periodes van het aanbestedingsdossier.

Complexiteit

Het team heeft een beter (over)zicht op de complexiteit van het gebouw. Problemen worden vlugger gedetecteerd en bepaalde bouwknopen kunnen zeer gedetailleerd in 3D worden uitgewerkt, wat verrassingen tijdens uitvoeringsfase minimaliseert en ook de kans op meerkosten achteraf verkleint.

Data-extractie

De mogelijkheid tot data-extractie maakt de opmaak van een meetstaat veel eenvoudiger. Bovendien is er minder kans op fouten of dubbele informatie. Deze data-extractie vraagt een iets langere voorbereidingstijd en een nauwkeurigere tekenwijze. Maar het reduceert de tijdsconsumptie van het eigenlijke meten, waardoor er langer kan worden ontworpen en gedetailleerd. Dit komt het eindresultaat ten goede. Er is ook minder kans op incoherentie tussen plannen (vb. plafondplannen versus vluchtplannen) en er kunnen sneller visualisaties worden gemaakt.

Ervaringen binnen ingenieursbureau Norbert Provoost

Als stabiliteitsingenieur heeft Ingenieursbureau Norbert Provoost een aanvullende adviesrol in het bouwproces. Evenwel is de structuur nauw verbonden met het architecturale aspect. De stabiliteitsingenieur creëert een structureel kader dat met de architectuur afgestemd dient te worden en met de technieken gecoördineerd moet zijn. Dit maakt dat in een vrij vroeg stadium het structureel concept gedefinieerd moet zijn en reeds zodanig uitgetekend moet worden dat het gedurende de rest van het ontwerpproces verder kan worden verfijnd.

Vanaf de fase schetsontwerp tot en met het aanbestedingsdossier wordt het BIM-model steeds verder verfijnd. Het model op zich is de eigenlijke tekening, doch om deze leesbaar te maken dienen nog lay-outs te worden gecreëerd. Dankzij het BIM-model kan men op de lay-outs alles tot in het kleinste detail laten zien. Door het feit dat alles met mekaar gerelateerd is, is de foutenlast bovendien zeer laag.

Ervaringen binnen Ingenium

Ingenium is overtuigd van een holistische benadering (whole sytem approach) van een opdracht. Deze werkmethode leidt tot betere eindresultaten in vergelijking met de klassieke werkwijze waarbij elke bouwpartner elk op zijn eigen manier zijn eigen specialiteit uitwerkt. BIM-modeling bleek daarbij de afgelopen jaren de perfecte tool. BIM is de rode draad vanaf het begin van het ontwerpproces tot en met uitbating van het gebouw, waarbij van in het begin een virtueel gebouw wordt gecreëerd dat verder evolueert en verder wordt gedetailleerd. Zo krijgt men een steeds beter zicht op de technische installaties. Snedes en 3D-zichten kunnen onmiddellijk uit het model gegenereerd worden, waardoor kritieke punten gemakkelijker te bekijken zijn. Ook faciliteert een BIM-model op technisch vlak een aantal zaken zoals het maken van berekeningen (vb: drukverliezen, luchtsnelheden, afmetingen,…). Tijdens de uitvoering verrijkt de aannemer het BIM-model van het studieteam tot een BIM-as-builtdossier. In het model worden types, merken, onderhoudsmaatregelen van de installaties opgenomen. Zo is alle informatie voor alle partijen op één plaats beschikbaar, zowel tijdens de bouwfase als tijdens uitbating.

Ervaringen binnen het API-team

Het werken binnen een team over de grenzen van een kantoor is dankzij BIM-software perfect mogelijk. Voorafgaandelijk zijn een aantal afspraken te maken zodat iedereen volgens eenzelfde standaard kan werken en dat de modellen van de afzonderlijke disciplines met mekaar coherent zijn. Eenmaal deze afspraken gemaakt, is de rest kinderspel. Op elk ogenblik kunnen de verschillende modellen aan mekaar gekoppeld worden, zodat conflicten zeer snel gedetecteerd en geanalyseerd worden. Door in team te werken binnen éénzelfde BIM-model, kan men steeds beschikken over de laatste update van elke partner en hoeft men niet meer te wachten op een volledig gefinaliseerd plan. De coördinatie van alle disciplines is gedurende het volledige ontwerpproces mogelijk. Ook tijdens ontwerpvergaderingen is het handig over de BIM-tekening te beschikken. Het benoemen van problemen gebeurt eenduidig en wordt vereenvoudigd. Vaak komen hierbij aspecten aan bod die men op de klassieke 2D-tekening mogelijks niet had vastgesteld.

Communicatie met de bouwheer

Ook in de communicatie met de bouwheer kan BIM een meerwaarde betekenen. De klant/gebruiker/bouwheer wordt als het ware meegenomen in het gebouw waardoor de belevingswaarde duidelijk hoger ligt. Van zodra een BIM-model bestaat kunnen reeds elementramingen gemaakt worden. Gedurende het verdere verloop van het ontwerpproces worden deze net zoals het BIM-model verder verfijnd. Deze manier van werken maakt dat reeds in een heel vroeg stadium van het ontwerp vrij accurate meetstaten en kostenramingen gemaakt kunnen worden. De consequenties van bepaalde wijzigingen zijn vrij eenvoudig en vrij snel in kaart te brengen.

Communicatie met de aannemer

Niet alleen bij het ontwerp is BIM een meerwaarde, maar ook bij de uitvoering is BIM een absolute must. De aannemer kan dankzij het BIM-model beschikken over een unieke tool om het project door en door te begrijpen. Dit kan zijn uitvoeringsproces alleen maar op een positieve manier beïnvloeden: planning en bestellingen kunnen volledig aan het intelligente 3D-model gekoppeld worden. Tijdens de ontwerpvergaderingen is de werfkeet uitgerust en met een beamer. De muren van de werfkeet hoeven niet meer bekleed te worden met allerlei plannen waarop net niet de informatie te vinden is die men zoekt. Eén vrije witte wand volstaat om alle nodige info met een eenvoudige muisklik op te roepen. Omdat bouwelementen uit het model ook belangrijke intelligente informatie bevatten kan men op basis van het model reeds heel wat informatie bekomen zoals bv. materiaalkeuze, afwerkingsgraad, … Een duidelijke verwijzing naar het lastenboekartikel maakt de informatieve meerwaarde compleet.

Exploitatie via BIM

De mogelijkheden voor een bouwheer

De bouwheer heeft de mogelijkheid om zich het as-builtmodel van het project aan te schaffen. Dit volledige 3D-model van het gebouw kan een belangrijke tool zijn bij exploitatie. Het bevat informatie over het gebouw dat niet valt samen te vatten is in louter planmateriaal. Het kan fungeren als onderhoudsinventaris en zorgt zo voor een veel efficiënter facility management.

Belangrijke aandachtspunten bij BIM

Zoals al meermaals werd aangehaald is werken volgens de BIM-methodiek anders dan de klassieke 2D-methodiek. We zien als team een aantal aandachtspunten wanneer het aankomt op de manier van werken.

• BIM is een voortdurend leerproces. Maatschappelijke trends richting efficiëntie, eenvoud en eenduidigheid zullen ons ons ongetwijfeld dwingen om deze manier van werken meer toe te passen en de evoluties verder op te volgen. Als pioniers hebben wij echter geen schrik.
• Communicatie en samenwerking zijn cruciaal. Voor de studiebureaus stabiliteit en technieken verandert de manier van werken. Er wordt korter op de bal gespeeld wanneer er fouten tussen de modellen worden vastgesteld.
• De verdeling van de tijdsbesteding tijdens elke fase verschuift. Dit moet in rekening gebracht worden tijdens de vorming van het contract tussen de partijen en met de opdrachtgever.
• Er moet met grote aandacht gemodelleerd worden. Om een juiste dataextractie mogelijk te maken moet de informatie van een element juist gegenereerd worden. Tijdens het modelleren moet de informatie output van de elementen consequent gecontroleerd worden.

CONCLUSIE

De aandachtspunten die werden opgenoemd mogen niet gezien worden als struikelblokken. Het zijn veranderingen in de manier van werken, binnen een methodiek die enorme verbeteringen toelaat op het gebied van efficiëntie, kostenbeheersing, communicatie en samenwerking, tijdsbesteding en informatie. Bovendien bezit BIM nog tal van potenties, die nog niet ten volle geëxploreerd werden. Zo is het in de toekomst de bedoeling om verlichtingsontwerp te doen vanuit het BIM-model, waarbij men op voorhand kan berekenen hoeveel daglicht in elke ruimte valt. Waarna men  het ontwerp kan verbeteren en de verlichting daaraan kan aanpassen.

De drie partners van het API-team zijn op het vlak van BIM zodanig op elkaar ingespeeld, dat de bouwheer geen aparte BIM-coördinatie hoeft uit te voeren. De partners zijn overtuigd van de voordelen die de BIM-methodiek met zich meebrengt en zullen blijven projecten op poten zetten op deze manier. We zijn er tevens van overtuigd dat we moeten werken aan een globale BIM-standaard, waarbij iedereen volgens eenzelfde werkmethodiek en overeenstemmende bibliotheken kan werken.