Loods 23: circulair kantoor voor en door DENC!-STUDIO

Dankzij een beschermingsbesluit uit 1996 werd de Voorhaven het grootste beschermde stadsgezicht van Gent, met zo’n vijftiental monumenten.  Met de instap in het reconversieproject bevestigt DENC!-STUDIO zijn trouw aan de Muide-wijk en zijn wilskracht inzake circulair bouwen.

Het nieuwe kantoor van DENC!-STUDIO, opgeleverd in 2020, is een van de vele in een voormalige loods, Loods 23, die initieel werd ingezet als overslagzone voor katoen. De verschillende entiteiten worden gevormd door de bestaande travees in de loods, zijn opgevat als lofts en dienen om te werken of te wonen. De open vloeren zijn flexibel invulbaar door de afwezigheid van dragende wanden en dankzij de structurele opzet gekenmerkt door riante overspanningen van zo’n 8 meter en vrije hoogtes tot zo’n 5,2 meter. Pas na de aankoop van één of meerdere travees worden lichte, akoestische en brandtechnisch performante scheidingswanden geplaatst. Later kunnen deze ook vlot weer weg. De verkoop- en verhuurbewegingen, gekenmerkt door opsplitsing én samenvoegingen, bewijzen dat het opzet werkt. Dankzij de centrale verdeling vanuit de kelder en opsplitsing van aansturing per travee, kunnen ook de technieken hierin volgen.

Het nieuwe onderkomen van DENC!-STUDIO, gericht op samenwerking, maar met de nodige ruimte voor afzondering en thuiswerk, is om veel meer redenen circulair te noemen dan enkel omwille van het feit dat er geen nieuw gebouw diende voor te worden opgetrokken. Zo kreeg het erfgoed een omkeerbare invulling en werd er voor de structuur en binnenafwerking – verlichting, meubilair tot zelfs eetservies – gekozen voor toepassingen – al dan niet via as a service – van innovatieve circulaire start-ups die focussen op re-use, repair of refurbisch, zoals bijvoorbeeld JUUNOO en Tarkett. Ook werd er niet aanbesteed op prijs, maar vanuit duurzaamheid. Het resultaat omschrijf DENC!-STUDIO zelf als “een samenspel van technologisch beproefde concepten, innovatie en out-of-the-boxideeën, kringloopdenken, sociale en ecologische disrupties en een beredeneerde durf om grenzen te verleggen.” Het project zal volgens het bureau door zijn voorbeeldfunctie weten bij te dragen tot de transitie naar circulair bouwen.

Demonteerbare houtbouwinvulling en minimaal materiaalgebruik

DENC!-STUDIO koos voor een omkeerbare, bio-ecologisch verantwoorde FSC-houtbouwinvulling onder de bestaande stalen constructie. Het ontwerp is vormstabiel op zichzelf en diende niet verankerd aan de vloer. Er werden enkel droge verbindingen en droge afbouwmethodes gebruikt. Via het BIM-model zijn alle ingezette materialen traceerbaar in functie van later hergebruik.

Er werden niet meer materialen gebruikt dan nodig. Zo staan de bergkasten niet vóór de muur. De drielaagse meubelplaten zijn net iets dikker uitgevoerd, zodat de kasten direct ook zelf een dragende en scheidende functie als muur kunnen uitvoeren. Hun opstelling is dermate efficiënt dat de dakplaat nauwelijks 4 cm dik diende bemeten. In een ‘ruwbouw=afbouw’-logica werden verlaagde plafonds gemeden. Ook de vloer van het multifunctioneel podium is geen duur meerlaags systeem. Door de eenvoudige aaneenschakeling van nauwelijks 14 cm hoge houten balken kon goedkoop en snel een akoestisch performante mooie vloer worden gerealiseerd. Het materiaal werd niet verzaagd; de toekomstige generatie zal vlot opnieuw inzetbare lange balken erven. De ruimte wordt gebruikt als afzonderingsplaats, als eetplaats en seminarieruimte. De ruimte onder het podium wordt gebruikt als archiefruimte en is bereikbaar via een verrolbare trap. Ook de trap is geen verzameling van kleine later nauwelijks herbruikbare plankjes, maar een eenvoudige stapeling van massieve herinzetbare balken.

Circulaire materialen

Veel van de toegepaste materialen mogen de stempel circulair claimen. Bij de bouw van de geklinknagelde staalskeletloods eind 19^de eeuw werden reeds materialen gerecupereerd uit de wereldtentoonstelling in Antwerpen in 1885. De materialen voor de omkeerbare invulling werden gekozen op basis van hun milieu-impact en duurzaamheid. De evaluatie gebeurde zoveel mogelijk aan de hand van instrumenten als een technische fiche, LCA-analyse, NIBE-milieuprofiel, Cradle tot Cradle-certificatie of een ander keurmerk. DENC!-STUDIO koos zo onder meer (!) voor herbruikbare wanden van JUUNOO, isolatie op basis van gerecycleerde kledij van Le Relais Métisse, Desso Airmaster-tapijttegels van Tarkett met 100% recycleerbare EcoBase-tapijtrug en gerefurbishede Aeron-bureaustoelen van Herman Miller, Cradle tot Cradle Silver-gecertificeerd en baanbrekend op het gebied van ergonomie en materiaalinnovatie, met ventilerende netbespanning in plaats van gebruikelijke schuimkussens uit leer- of stof. De akoestische gordijnen, evenwel zonder keurmerk, werden dan weer op de kop getikt in een stockverkoop, eetservies in de kringloopwinkel en tweedehandse vergaderzaal- en eettafelstoelen bij het Gentse Depot09.

Technieken makkelijk aanpasbaar

Ook op het vlak van technieken is het nieuwe kantoor van DENC!-STUDIO circulair. Een centrale zone in de kelder weet iedere travée zoals gezegd afzonderlijk te bereiken vanuit de collectieve tellerruimte en stookplaats. Koppeling blijft mogelijk. Binnenin de werkloft liet DENC!-STUDIO de geklinknagelde structuur, deel uitmakend van de genius loci, zichtbaar. Door de technieken in opbouw te voorzien blijven ze bereikbaar, aanpasbaar, uitbreidbaar en omkeerbaar. De galva-ventilatiekanalen, elektrische kabelgoten en sprinklerbuizen steken daarbij niet af tegen de galva-zwaluwstaarttussenvloer, maar versterken net het industriële karakter.

De werkplaats baadt in het daglicht. De buitenzonnewering tempert oververhitting en verblinding. In functie van energie-efficiëntie werd gekozen voor dimbare ledstrips. Bureaulampen vullen het kunstlichtniveau aan naar wens.

De eyecatchers zijn de circulaire armaturen van 360volt en Blom & Blom. De gerestaureerde lampen genieten nog hun authentieke uitstraling, maar zijn wel voorzien van nieuwe bedrading en nieuwe E27)porseleinen lamphouders geschikt voor hedendaagse lampen. De polybeton herbergt een lagetemperatuurvloerverwarming. Tussen de diverse velden zijn vloergoten ingewerkt, teneinde de werkplaatsen flexibel van elektriciteit te kunnen voorzien.

Samenwerken en circulair aanbesteden

Ook de manier van samenwerking en aanbesteding om het project te realiseren sloten zoals gezegd aan bij de principes van circulair bouwen. Het project werd in bouwteam gerealiseerd. Het regulier, chronologisch maar gefragmenteerd traject werd vervangen door een meer integrale en multidisciplinaire benadering. “Op voet van meer gelijkwaardigheid konden de diverse partijen hun deskundigheid inbrengen. De partijen voelden zich beter gewaardeerd, stonden vrolijker op de werkvloer, presteerden beter en deden al eens iets extra”, vertelt Bart Cobbaert van DENC!-STUDIO daarover. “Onderweg ging minder informatie verloren, want iedereen wist waarop beslissingen waren gebaseerd. Waakzaamheid werd verdeeld over meer mensen. In een open communicatie kwamen onduidelijkheden, onjuistheden en/of onvolkomenheden sneller aan het licht. Door de nauwe samenwerking kon er korter op de bal worden gespeeld. Het halen van de einddatum was niet louter de verantwoordelijkheid van één partij, maar van een geëngageerde groep.”

DENC!-STUDIO koos niet alleen zijn producten en leveranciers maar dus ook zijn aannemers in het project op basis van hun gedrevenheid inzake duurzaamheid. Zo werkt aannemer Eurabo enkel met hout afkomstig uit duurzaam bosbeheer en gebruikt schilder- en afwerkingsbedrijf Tintelijn enkel natuurverven. Ook al werd niet aanbesteed op basis van de goedkoopste prijs maar wel op basis van duurzaamheid, toch was het financiële plaatje een vast agendapunt op de bouwteamvergaderingen. Ook het halen van het budget werd zo een gedeelde verantwoordelijkheid. “De som van dit alles was een fijne samenwerking en een geslaagd project. De architect én de aannemers zijn fier over het eindresultaat. We houden er duurzame relaties aan over”, blikt Cobbaert tevreden terug.