"Maak van het leerlandschap een schoolvoorbeeld van innovatie door co-creatie"

De meest krachtige speeches uit de geschiedenis komen voort uit de oproep om samen verandering teweeg te brengen. Martin Luther King preekte met de legendarische woorden “I have a dream” in 1963 voor een wereld met gelijke rechten. De slogans Yes we can' en Change we can believe in' symboliseerden in 2008 de historische verkiezing van Barack Obama als president van de Verenigde Staten.

Het zijn slechts twee voorbeelden die schetsen hoe een maatschappij, wanneer ze te lijden heeft onder situaties die niet (langer) hedendaags of gerechtvaardigd zijn, schreeuwt om verandering. Darwin suggereerde het al in zijn “survival of the fittest”. Evolutie gaat gepaard met de kracht tot verandering.

Onderwijs is het fundament in hoe we leren omgaan met een razend snel veranderende wereld. En toch lijkt het onderwijs vastgeroest in een verouderd patrimonium dat getekend werd op onderwijsprincipes die dateren van lang voor de legendarische speeches hierboven…

Ons leerlandschap schreeuwt om evolutie. De huidige maatschappij is er één van bewustwording. We leren onze kinderen over het belang van duurzaamheid en een bewust en verantwoord
gebruik van grondstoffen. Maar ook over het belang van eigen bewustwording. Van ons individu, onze eigen waarden en normen en een kwalitatieve rol in de samenleving. En toch doen we dat vanuit verouderde energieverslindende betonnen gebouwen, in klassen zonder licht en akoestiek die werden ontworpen voor rechtlijnig onderwijs gebaseerd op feiten en kennis. Is dat niet ironisch?

Het is niet eenvoudig scholen en kinderdagverblijven te bouwen die voldoen aan de pedagogische behoeftes van vandaag. Onze samenleving kende de afgelopen honderd jaar opmerkelijke veranderingen. De technologische evolutie is daarvan misschien wel de meest kenmerkende. De uitvinding van televisie en computer zorgt ervoor dat kennis toegankelijker en wereldwijd verspreid werd.

Onderwijs gaat niet langer alleen over “weten”. Iedereen met een smartphone op zak weet tegenwoordig alles. De focus dient verbreed te worden naar ontwikkeling van andere vaardigheden
als communicatie, samenwerking, creativiteit en flexibiliteit. Een leeromgeving moet deze nieuwe onderwijsvormen faciliteren en stimuleren. Ruimtes moeten dynamisch zijn, met oog voor collectief en individueel leren, voor inclusie en diversiteit.

Al hoor ik u denken dat zulke veranderingen onbetaalbaar en te ambitieus zijn. Maar ook hier dient een bepaald reflectiekader gemaakt te worden. Innovatieve onderwijsvormen vragen om
een innovatieve benutting van ruimtes. Door de gang mee te betrekken in het leerlandschap, of enkele afgemeten akoestische instructielokalen te ontwerpen sparen we kostbare vierkante meters
die de bouwkost drukken. En als ruimtes, speeltuinen en sportvelden ook buiten de schooluren benut kunnen worden, verdient deze investering zich vanuit maatschappelijk standpunt dan niet dubbel en dik terug?

Een mooie theorie, maar wat met de praktijk? We lijken traag in onze evolutie naar verandering. En toch citeer ik graag Obama met “yes we can”. Crisissituaties hebben ons in het verleden steeds
gedwongen creatief naar oplossingen te zoeken. De recente coronapandemie zorgde voor veranderingen in de hele wereld die we anders nooit voor mogelijk hielden. Een flexdesks, goed verluchte ruimtes, afzonderlijke bubbels, het belang van alleen en samen? Wacht, was dat niet net waar we naar streefden in ons onderwijs? Yes we can!

Innovatie, en bijgevolg ook evolutie in de pedagogie van het kind ligt in co-creatie. Verandering breng je niet alleen. Dat er nood aan is, hebben we het reeds begrepen. Dat we het kunnen, hebben we reeds bewezen. Maar hoe doen we het samen, opdat verandering ontstaat?

De school of het kinderdagverblijf van de toekomst heeft een duidelijke visie en een plan van aanpak. Die kan enkel gebouwd worden indien er overleg en samenwerking is gedurende het hele bouwproces. Van directie tot leerkracht, van architect tot inrichter, van kind tot ouder en onderling. Zie elke schakel als een puzzelstuk, met elk zijn vakspecifieke expertise. Door elkaars expertise te erkennen en samen te brengen, puzzel je verder aan een inspirerende leeromgeving. En gelukkig kunnen we stellen dat vandaag al heel wat puzzelstukjes een match vonden. Er zijn ontzettend
veel voorbeelden van hoe vooruitstrevende visies geleid hebben tot innoverende architectuur en inspirerende ontwerpen die kinderen uitnodigen begeleid zelfstandig de wereld te ontdekken. We zijn wel degelijk goed bezig! Maar in een tijdperk van bewustwording, staan we nog iets te weinig stil bij het belang van een stimulerende inkleuring voor de prachtige canvassen die onze leerlandschap voorstellen.

En dat is meteen de reden tot het schrijven van deze column. Als pedagogisch ontwerper in het leerlandschap willen we graag waarschuwen voor valkuilen die we vandaag nog te vaak tegenkomen.

Een gespecialiseerd pedagogisch inrichter legt dat laatste puzzelstukje van de puzzel en maakt daarmee ook het verschil tussen een afgewerkt geheel of een kunstwerk met een missend stuk. Toch leert de praktijk dat we als inrichter vaak ook de laatste schakel zijn die gecontacteerd worden. En van dat imago willen we af. Laat ons het schoolvoorbeeld zijn van waar innovatie voortkomt
uit co-creatie. De inrichting van een prikkelend leerlandschap op maat van het kind is nichewerk. Als ervaringsdeskundigen zijn we op de hoogte van alle mogelijkheden en verplichtingen binnen de
sector.

Laat ons van elkaar leren en elkaar stimuleren om samen te spelen, leren en groeien. Jong en oud!