Marge architecten verbouwt herenhuis in hartje Gent tot kleurrijke, gestapelde woning met licht en zicht op de tuin

Het huis in de Papegaaistraat dateert uit 1920. Honderd jaar lang was er geen tuin bij de woning. Tot Thomas Roelandts van Marge architecten zijn inzichten en het ‘Reiken’-principe toepaste op het gebouw. “We slankten het bouwvolume af, maar maakten er tegelijk kwalitatievere ruimte van”, legt Thomas uit. “Door de achterbouw af te breken, maakten we plaats voor groene buitenruimte. Binnen het hoofdgebouw optimaliseerden we zowel de indeling als de afwerking. Niet altijd heel ingrijpend, maar vaak met chirurgische ingrepen die een grote positieve impact hebben op het dagelijkse gebruik. Ons eigen ‘Reiken’-model is een typologie waarbinnen het leven in het hoofdhuis verticaal georganiseerd wordt zonder nieuwe toevoegingen en zelfs met afbraak van bestaande volumes. Als alles goed zijn plaats krijgt, is er niet per se méér plaats nodig. Dat is de leidraad voor toekomstbestendig wonen in de stad.”

Polychrome voorgevel, vrolijke achtergevel

Hoewel niet per se beschermd, heeft de voorgevel van deze rijwoning wel historische waarde en keek Monumentenzorg vanop afstand mee over de schouder. Het polychrome karakter van het huis in het straatbeeld vroeg om een evenwaardige achtergevel. Daar zorgen een slim gebruik van kleur en lineariteit voor een echte eyecatcher. Thomas duidt het architecturale concept: “In de leefruimtes en nachtruimtes hebben we een orde aan grote ramen. De traphal bevat dan weer kleine raampjes. Die twee grootordes vormden een rode draad. Met witte boorden hebben we de twee formaten visueel wat gelijkgetrokken in de achtergevel.”

Verder zocht Marge Architecten voor de achtergevel vooral naar een vrolijke uitstraling met een knipoog naar bepaalde kleuren in de voorgevel. Via iteratief ontwerp en met behulp van Photoshop onderzocht de architect diverse kleurenpaletten. Voor de gebouwplint viel de keuze op een blauwe tint, die een beetje vervuiling van de tuin verdraagt. Naar boven toe evolueert die naar zonnig geel. De gebouwkroon, met bolvormige gevelisolatiebepleistering voor een expressieve kromming – herneemt de blauwe kleur.

De bandarchitectuur met witte boorden zet de maten van de raamordes visueel gelijk en vormt meteen ook een buffer tussen het geel en het blauw, om te bruuske overgangen te vermijden. “In historische architectuur hebben het schrijnwerk en de balustrades vaak nog een andere kleur. Dat principe volgden we hier ook graag”, vult Thomas aan. “Hiervoor zijn we tussen oranje en zalmroze gestrand.”

Combinatie van zonweringsmethoden

De vijf kleine ramen in de traphal zijn identiek en zitten diep in de gevel ingewerkt. Historisch was de buitenmuur al 35 centimeter dik. “We deden er nog eens 22 centimeter bovenop, voor het isolatiepakket. Daardoor zitten de kleinere ramen uiteindelijk zo diep in de gevel, dat het glasoppervlak volledig in de schaduw valt en screens hier overbodig zijn. In de leefruimtes hebben we de grote ramen dan weer net zo ver mogelijk naar buiten ingewerkt voor maximale binnenruimte. Op de zuidgerichte achtergevel was aan deze glaspartijen wel zonwering nodig”, aldus Thomas Roelandts.

De grote ramen werden dan ook uitgerust met screens van Renson, die netjes geïntegreerd zijn en mee gelakt in dezelfde kleur van het schrijnwerk. Zo zijn die eigenlijk amper te zien. Het onderste raam krijgt door het persrooster op de bovenliggende verdieping dan weer voldoende schaduw in de zomer en voldoende licht in de andere seizoenen.

Door de Fixscreen Minimals zo ver mogelijk van het raam te positioneren, krijgt de buitenkruk wel nog steeds de nodige ruimte. Deze compacte screens kunnen zelfs het oppervlakte van het grote vouwschuifraam – 2,90 meter – overbruggen en waren daarmee de ideale optie. De doekkast en zijgeleiders van de screens zijn (half)achterslags ingebouwd, voor een naadloos gevelbeeld. De doekkleur is gekozen in functie van optimale beschutting tegen zonne-instraling in combinatie met maximale lichtdoorlaat.

Vraaggestuurd, centraal ventilatiesysteem: een huzarenstukje

Als architect kent Thomas het belang van voldoende ventilatie. Het was evenwel een huzarenstuk om een centraal ventilatiesysteem in te werken in het verticale woonconcept van deze verbouwing. “De historische gevel had nog teveel ‘luchtlekken’ om voor een balansventilatie systeem D in aanmerking te komen. Met de Healthbox 3.0 van Renson hebben we gelukkig goede ervaringen als het op vraaggestuurde C-systemen aankomt. Je kan de installatie erg goed laten verdwijnen in de verbouwing, dat is net de schoonheid ervan. Zeker in projecten als dit, waarbij er weinig manoeuvreerruimte is. Hetzelfde geldt trouwens voor de raamverluchtingsroosters die zorgen voor de toevoer van verse buitenlucht. Mee gelakt in de kleur van de ramen, vallen ook die nauwelijks op.”

De Healthbox-unit – die zorgt voor de afvoer van vervuilde binnenlucht – zit centraal in de woning ingebouwd, in een kast boven het sanibloc-toilet. Daar komen alle luchtkanalen toe vanuit de badkamer, de keuken en het souterrain toilet. Elke vochtige ruimte heeft andere kleppen, voorzien van de gewenste sensoren voor het specifieke ruimtegebruik. De afvoer van de vervuilde binnenlucht loopt via het dak, om roosters in de achtergevel absoluut te vermijden. Daarvoor loopt één schacht als ruggengraat van het souterrain via de keuken naar de verdieping erboven, waar ze is weggewerkt in een beeldbepalende kast. Moulures rond de koker laten deze schacht perfect blenden in het geheel. In de badkamer is de schacht dan weer geïntegreerd in een nisje achter het bad. Zo wordt deze noodzakelijke afvoerschacht deel van het interieur.

“Renson was een essentiële partner om de nodige technieken te kunnen verenigen met historische gevoeligheden van het gebouw die we wilden bewaren. Neem nu de mozaïekvloer. Daar moest een stevige ventilatieleiding passeren. Door gebruik te maken van een soort driewegvertakking konden we de luchtkanalen ontdubbelen en de originele vloer omzeilen. Eenzelfde creatieve technische oplossing zochten we voor de keuken. De recirculatiedampkap daar reageert niet op vocht, dus de Healthbox 3.0 springt bij waar nodig. Het gaat hier om een erg lage ruimte, waar we onmogelijk een afvoerrooster konden integreren. Daarom zetten we de ruimte in de bovenplint in als plenum voor de ventilatie. Het meubel zelf gebruiken als afzuiging bleek de juiste oplossing.”

Comfortabel wonen op elk moment

Architect Thomas Roelandts ervaart zijn nieuwe woning alvast heel positief. “Vooraf maakten we ons wat zorgen over de keuken in het souterrain. Deze compacte ruimte met laag plafond staat onder een enorme vochtbelasting. Dat bleek gelukkig onterecht. Zelfs als we lang en stevig koken, voeren de recirculatiedampkap en het ventilatiesysteem van Renson de kooklucht en het overtollige vocht voldoende af. Ook de eerste zomer hebben we goed doorgemaakt in onze nieuwe thuis. Zelfs in periodes van hittealarm hadden we geen last van oververhitting. De zonwering vermijdt dat het hard opwarmt binnenshuis. Bovendien heeft onze warmtepomp een light cooling-optie en is er in de trappenhal sprake van passieve nachtkoeling via het schouweffect. De theorie van de gebruikte Renson-producten komt dus overeen met de werking in de praktijk.”