Met hout de hoogte in (Team V Architectuur & Arup)

HAUT is gerealiseerd volgens een ontwerp van het architectenbureau Team V Architectuur in samenwerking met Arup. In het gebouw zijn op een bruto vloeroppervlak van zo'n 9.000 vierkante meter 50 moderne appartementen te vinden met een ruim terras en balkon en een adembenemend uitzicht over de omgeving. Voor het project zijn onder andere houten elementen, plafonds van kruislaaghout (CLT = Cross-Laminated Timber) en elementen van staal en beton gebruikt. Het planningsteam kreeg door de vorm, constructie en hoogte van het gebouw met grote uitdagingen te maken, zoals de windbelasting en het zettingsgedrag van het materiaal.

HOUT EN BETON VOOR DRAAGCONSTRUCTIE

De vorm van HAUT is gebaseerd op een trapeziumvormig grondvlak. De constructie bestaat uit een centraal trappenhuis van ter plaatse gestort beton, vloerplaten van hout-beton composiet en een gevel van niet-dragende houtskeletwanden. Ook voor de dragende wanden en pilaren in het gebouw is grotendeels hout gebruikt. Voor de uitkragingen op de puntige hoek van het gebouw werd geopteerd voor onderslagbalken van staal en beton. De balkonconstructies aan de zijkanten bestaan uit uitstekende stalen balken met een geprefabriceerde reling van licht beton erop. De gevel is gemaakt van niet-dragende houtskeletwanden van vuren- en dennenhout. De afzonderlijke elementen zijn vanbinnen beplankt met gipsplaten en vanbuiten met vezelcementplaten. Vanbinnen zijn de elementen opgevuld met isolatie. Zo zorgt de gebouwconstructie voor veel flexibiliteit wat betreft ruimte-indeling en gebruiksmogelijkheden in het gebouw.

PLAFONDS VAN HYBRIDE ELEMENTEN

Voor de plafonds is door het gebruik van platen van hout-beton composiet een milieuvriendelijke en tegelijk economische oplossing gevonden. Deze hybride bouwelementen combineren de voordelen en eigenschappen van beide materialen in één systeem. Dankzij de geluidsisolerende, brandwerende en statische eigenschappen kunnen ze ook probleemloos worden gebruikt in gebouwen met meerdere verdiepingen, in tegenstelling tot betonnen plafonds. Bij HAUT bestaat het standaard plafondelement uit een 160 millimeter dikke plaat kruislaaghout (CLT) en 80 millimeter dik beton van sterkteklasse C55/67. De grootste elementen zijn hier maximaal 5,90 bij 3,05 meter groot. Het kleinste element is driehoekig en heeft een afmeting van 1,50 bij 1,50 meter. Voor de opbouw van de plafonds is vuren-kruislaaghout gebruikt. De onderkant van de CLT-plafonds blijft zichtbaar, waardoor de natuurlijke uitstraling van hout in de appartementen behouden blijft. Het natuurlijke bouwmateriaal heeft verder een positieve invloed op het binnenklimaat in de appartementen.

LAATSTE STAPPEN OP DE BOUWPLAATS

De CLT-plafondelementen zijn in de fabriek gemaakt. Op de bouwplaats zijn de afzonderlijke elementen vervolgens samengevoegd. Dit houdt onder andere in dat de voegen zijn dichtgeschroefd, gewapend, gegoten en afgedicht. De afzonderlijke CLT-plafondelementen zijn met wapening in de voegen met elkaar verbonden. In de voegen van de elementen is daarna ter plaatse beton gestort. Verder is een verbinding gerealiseerd met aangrenzende bouwelementen zoals wanden, pilaren en balken. “De plafondelementen zijn met stalen hoekankers aan het trappenhuis van sterk gewapend beton bevestigd. Deze zijn met deuvels aan de constructie bevestigd. De balken van het CLT-plafond zijn vervolgens weer aan deze hoekankers gehangen”, legt Thomas Kötte, bouwcoördinator bij Brüninghoff, uit. “De zeer hoge horizontale krachten worden hierbij via een vertanding en ingeschroefde versterkingen overgedragen.” Het was met uitzondering van de 21e verdieping niet nodig om de plafonds direct op de liftschacht aan te laten sluiten, omdat de liftschacht in het trappenhuis zit.

ELKE VERDIEPING IS ANDERS

“Hoog, complex, hybride”, is hoe Kötte de constructie van HAUT omschrijft. “Op het eerste gezicht zien de verdiepingen in de constructie er hetzelfde uit. Maar als je beter kijkt, zie je dat elke verdieping anders is en dat ondanks de hoogte niet van herhalingseffecten kon worden geprofiteerd.” Dat bracht in het planningsproces nogal wat uitdagingen met zich mee, vooral voor wat betreft de geometrie van het gebouw. Door de hoogte ontstaat een hoge verticale belasting, waarvan bij gewone houtbouw geen sprake is. Daarnaast moest er ook rekening worden gehouden met de grote windbelasting op het gebouw.

Een andere factor was het uiteenlopende zettingsgedrag van de verschillende materialen: hout, ter plaatse gestort beton en geprefabriceerde betonnen elementen. De slanke constructie had gevolgen voor de stijfheid en verdraaiing van het gebouw. Ook voor driehoekige geprefabriceerde CLT-elementen die voor het trapeziumvormige grondvlak nodig waren, moest een oplossing worden gevonden. Hier waren onder andere het verloop van de wapening en de lastoverdacht bepalend. De lastoverdracht was ook bij de uitkragingen een punt van aandacht. Door het stalen zwaardhout, het lichte beton en het gevelelement van vezelbeton worden de balkons sterk belast. Daarvoor moest een oplossing worden bedacht die qua bouwfysica klopte.

SNEL BOUWPROCES DANKZIJ HOGE MATE VAN PREFABRICATIE

Uit de keuze voor hout, een duurzame grondstof, blijkt wel dat bij dit project een milieubewuste afweging is gemaakt. Maar dat niet alleen: door de toepassing van hout vorderde de bouw snel. De bouwelementen zijn in de eigen fabrieken van Brüninghoff gemaakt – onder optimale omstandigheden. Door de hoge mate van prefabricatie was er voor de montage op de bouwplaats veel minder tijd nodig. Maar door de keuze voor hout moest wel met een aantal dingen rekening worden gehouden. Zo moest het materiaal op de bouwplaats bijvoorbeeld goed tegen weersinvloeden zoals regen worden beschermd.

Bij HAUT heeft het gebruik van het natuurlijke materiaal hout in de hoogte uitermate goed uitgepakt, ook voor de dragende constructie. De omvangrijke knowhow, de goede samenwerking tussen de betrokken partijen en de hoge mate van prefabricatie hebben er allemaal aan bijgedragen dat de logistiek voor de bouw van de woontoren in een stedelijke omgeving op rolletjes liep. Het bouwproject krijgt daarmee een voorbeeldfunctie voor andere vergelijkbare woningbouwprojecten met hout.