Milieuproductverklaringen: het Belgische EPD-programma

In vergelijking met andere Europese landen staan milieuproductverklaringen in België nog in de kinderschoenen. Onze Federale Overheid Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu koos er immers voor om eerst de methodes van de Europese Unie te observeren en daar vervolgens haar EPD-programma op af te stemmen. Op vlak van duurzame gebouwen verlegde de EU de laatste jaren haar focus namelijk steeds meer van de zogenaamde operationele energie - nodig om gebouwen te verwarmen met bij voorkeur hernieuwbare energiebronnen - naar duurzame bouwmaterialen en daarmee milieuproductverklaringen of EPD’s. Die EPD’s standaardiseerde het Europese Normalisatie Comité CEN/TC350 dan ook in 2012. De basisregels ervoor werden neergeschreven in de Europese norm EN 15804 (Duurzaamheid van bouwwerken - Milieuverklaringen van producten - Basisregels voor de productgroep bouwproducten). Om ook de milieu-impact op gebouwniveau te analyseren, werd daarenboven een speciale Europese rekenmethode ontwikkeld via de EN 15978 (Duurzaamheid van constructies - Beoordeling van milieuprestaties van gebouwen – Rekenmethode).

De Belgische wetgeving omtrent milieuproductverklaringen gelijkt sterk op de basisregels uit de laatste versie van de Europese norm (EN 15804+A2:2019). Het enige verschil zit in de toevoeging van een nationaal supplement voor bouwmaterialen op de Belgische markt. Op basis van een Koninklijk Besluit uit 2014, waarin de minimumeisen voor milieuproductverklaringen en de registratie ervan in de federale databank werden bepaald, zette de Federale Overheid Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu in 2016 een Belgisch EPD-programma (B-EPD) op poten. De speciale rekenmethode om ook de milieu-impact op gebouwniveau te analyseren, is in ons land sinds 2018 bekend als TOTEM, een nieuwe tool om de milieuprestaties van gebouwen te verbeteren.

Nationale B-EPD databank

Wanneer fabrikanten van bouwmaterialen of federaties interesse hebben in een B-EPD voor een van hun producten, dienen ze eerst contact op te nemen met de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Deze FOD dienst zorgt voor een afstemming met TOTEM en stelt de geïnteresseerde fabrikant of federatie op de hoogte van de regels. Het is dan de taak van die fabrikant of federatie om een levenscyclusanalyse (LCA) – de bepaling van de totale milieubelasting van een product gedurende zijn hele levenscyclus – van het product op te stellen of deze uit te besteden aan een LCA expert en de resultaten ervan in een B-EPD te presenteren.

De kladversie van die B-EPD moeten ze naar dezelfde FOD dienst sturen die het document op hun beurt door een onafhankelijke ‘derde’ partij laten verifiëren. Momenteel zijn enkel VITO, Vinçotte en Probeton bevoegd om deze taak op zich te nemen. Eenmaal goedgekeurd kan de fabrikant of federatie elk B-EPD voor 200 euro – de eerste keer komt daar nog 150 euro bij voor het aanmaken van een account - zelf registreren in de nationale B-EPD databank van FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Via die federale centrale databank zal het product in de toekomst meteen geïntegreerd worden in TOTEM.

Een milieuproductverklaring of EPD van een product kan voor de betrokken bouwmaterialenproducent heel nuttig zijn. Zo weet hij immers precies waar zijn product het goed doet op vlak van duurzaamheid en milieuperformantie en waar nog verbetering nodig is. Naar zijn klanten toe is hij op deze manier ook transparant over de milieuperformantie van het product. Een gecertificeerd product kan bovendien perfect dienen als  marketingcampagne voor de producent. Verder is een EPD ook voor bouwingenieurs en architecten een handig hulpmiddel bij de keuze van de bouwmaterialen voor hun projecten. Op basis van die EPD-gegevens kunnen ze de meest ecologische materialen kiezen.