Modellenwerk: wat zijn de verschillen tussen traditionele maquettes en 3D-prints?

Volumespel versus verkoopsmaquettes

Zowel maquettes als 3D-prints zijn instrumenten bij het nadenken over architecturale vormen en concepten, met elk hun voor- en nadelen. Met 3D-prints kunnen snel witte volumes in allerhande grillige vormen geproduceerd worden. Ze helpen om het volumespel te visualiseren en tastbaar te maken.

Maquettebouwster Hilde Depuydt van iMake ziet de twee als complementair. “Voor mij staat 3D-printen helemaal niet loodrecht tegenover traditionele maquettebouw. Ik zie het liever als een aanvullende techniek, eentje die me helpt om de ideeën en vormen van anderen te realiseren, op schaal welteverstaan.” 

Volgens Piet Vanherle van Piet Vanherle Maquettebouw komt het erop aan voor wie de maquettes bestemd zijn. “De architect heeft meestal slechts behoefte aan een simpele, witte volumemaquette, die kan geprint worden. Maar een projectontwikkelaar die een verkoopsmaquette nodig heeft, zal verlangen naar meer kleuren, beplanting, structuren e.d., wat aangenamer oogt voor de potentiele klant.”

Traditionele maquettes en 3D-prints zijn geen tegengestelden, zegt ook Hugo Vandekeere van Minimus. “De 3D-printtechnologie heeft héél interessante mogelijkheden, ook in maquettebouw. De vormelijke mogelijkheden zijn enerzijds bijna onbeperkt, maar anderzijds is hun opbouwtechniek en hun materiaal ook hun beperking.”

Texturen, materialen en kleuren bij traditionele maquettes

Het voordeel van de traditionele maquettes is de brede diversiteit aan kleuren, materialen en structuren. “Een architect kan best kiezen voor traditionele maquettes omdat traditioneel vervaardigde maquettes de grootste waaier aan materialen, structuren en kleuren bieden”, vertelt Hugo Vandekeere van Minimus. “Geen enkele 3D-printtechnologie kan transparantie, glans, verfijnde NCS-kleuren, het karakter van papier, hout, beton, glas, plexi, metalen… 3D-prints kunnen dat allemaal niet weergeven.”

“Niet iedereen is te vinden voor de soms korrelige eentonige look and feel van een print”, zegt Hilde Depuydt van iMake. “Bij traditionele maquettes kan je gemakkelijker werken met verschillende materialen en texturen. Omgekeerd geldt natuurlijk ook: sommige voorkeuren gaan juist naar het steriele afgewerkte model.”

“De ‘resolutie' van traditionele maquettes is nog steeds beter dan de prints. Ook met gebruikte materialen (hout, plexi, metaal, etc...) kan een beter resultaat bekomen worden”, zegt Piet Vanherle van Piet Vanherle Maquettebouw.

3D-prints zijn gemakkelijk herproduceerbaar

“Een 3D-print is gemakkelijker opnieuw te maken - één exemplaartje voor de architect, eentje voor de klant, eentje voor de stad,…”, zegt Hilde Depuydt van iMake. Anderzijds kan je bij een maquette gemakkelijk kleine aanpassingen maken. “Bij een print moet je alles (of toch een deel) terug laten printen. Bij andere maquettes kan je makkelijker een geveltje afbreken en vervangen door een ander. Maar een 3D-print kan je niet altijd even bijschuren of zagen of behandelen…” Dat is een cruciaal verschil in het creatief proces.

“Ikzelf zie de 3D-printing eerder als een welgekomen aanvulling van de traditionele maquettebouw”, zegt Piet Vanherle van Piet Vanherle Maquettebouw. “De twee gaan uitstekend samen. In het geval van moeilijk te realiseren vormen of veelvuldig terugkomende vormen maak ik hier dan ook gebruik van.”

Niet alleen de ontwerpen in hun totaliteit, maar ook specifieke onderdelen en details zijn makkelijk te copy-pasten. “Het grote voordeel is dat je onderdelen uit het ontwerp kunt kopiëren, en dat geeft enorme tijdswinsten”, vertelt Geert Van der Poorten van 3Digit.

Oneindig veel vormelijke mogelijkheden

“Aangezien er bij 3D-ontwerp/print bijna geen beperkingen zijn op de vormgeving is het logisch dat een zeer complexe vormgeving soms enkel mogelijk is via 3D-print. Dat is soms voor de architectuur zo vanwege de vereiste schaal (bv. massamodellen, dak meubilair, technische maquettes), maar evenzo in de industriële design, juwelenontwerp, matrijzenbouw, enz.”, zegt Hugo Vandekeere van Minimus.

“In samenspraak met de architect of vormgever wordt al eens gekozen om de techniek van het 3D-printen te gebruiken voor bv. de gebouwen in de bestaande omgeving, of een moeilijkere organische vorm. Deze worden in een ontwerpfase veelal in 3D uitgetekend wat als basis kan dienen voor een 3D-print. Intussen kan worden verder gewerkt aan het ontwerp, en kan er meer detail in verwerkt kan worden. Hier kan je spelen met texturen, gravures, prints, haarfijne lijntjes, blinkende en matte delen, transparanties en verschillende (dunne) materialen – iets wat in een 3Dprint dan weer niet kan – of liever: nog niet kan. De combinatie van de verschillende technieken in een maquette genieten mijn voorkeur – zo probeer ik het concept of idee van een architect of vormgever tot leven te brengen”, Zegt Hilde Depuydt van iMake. 

De kleine stap van visualisaties naar 3D-prints

De vergelijking van maquettes en 3D-prints is niet de enige relevante. 3D-prints zijn niet los van visualisatietechnologieën te zien. Geert Van der Poorten van 3Digit deed al langer virtuele voorstellingen voor architectuur en televisie vooraleer hij met zijn bedrijf 3D-prints begon aan te bieden. Van opleiding architect zag Van der Poorten een duidelijke meerwaarde in de fysieke presentatie. “Het ruimtelijk begrip komt veel duidelijker over in een fysiek model”, vertelt Geert Van der Poorten. Gebruik makend van dezelfde 3D-data biedt hij nu naast de computervisualisatie ook fysieke maquettes aan. De stap van een visualisatie naar een 3D-model is klein en dit heeft een opmerkelijke kostenbesparing tot gevolg.

3Digit werkt met een Full Colour printer. Deze print kleurenmaquettes met een steenachtig uitzicht. “Door ze te infiltreren met polyuretaan krijgen ze een harder aspect, vergelijkbaar met zandsteen”, vertelt Geert Van der Poorten.

Als je een 3D-model wil printen moeten sommige afmetingen wel aangepast worden. Geert Van der Poorten waarschuwt dat de dimensioneringen vaak aangepast moeten worden om het model voldoende structurele sterkte te geven. “Je moet op voorhand rekening houden met de wijze waarop een 3D-print geconstrueerd wordt”, zegt Van der Poorten. “Als je iets verschaalt, komt de sterkte van het geheel in het gedrang. Vaak vergeet men dat een muur van 30 cm dik op een schaal van 1/500^ste slechts 0,6 mm is. Als je bijvoorbeeld bouwt met een stalen draagstructuur, en dat gaat verschalen naar 1/500^ste, 1/200^ste of zelfs 1/100^ste is de structurele sterke van het uitgeprinte model niet voldoende meer om de constructie te dragen.” Daarom moeten bepaalde afmetingen dus overdreven worden.

Modellenwerk

Wanneer 3D-data beschikbaar is, is een 3D-print dus snel en goedkoop om te vervaardigen. De voordelen van de 3D-prints kunnen ook geïntegreerd worden in traditionele maquettes, wat een schier oneindige waaier aan mogelijkheden meebrengt. Maar qua materialen, texturen, structuren en kleuren zijn 3D-prints nog altijd beperkt. De professionele maquettebouw blijft een stiel apart.

Voor enkele van de mooiste realisaties, kan je tot 2 november terecht in het aanstaande ‘Museum voor Edelsmeedkunst, Juwelen en Diamant’ (Gildekamersstraat 5). De maquettetentoonstelling Modellenwerk. Antwerpse maquettes uit de 19de en 20ste eeuw laat een royale greep zien uit het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen. Daar zitten ondertussen 170 maquettes in. Voor deze expo zijn die aangevuld met bruiklenen uit diverse verzamelingen.

Modellenwerk toont een stuk architectuurgeschiedenis aan de hand van maquettes. Er zitten iconische gebouwen in zoals de Boerentoren en de IJzertoren. De oudste maquettes dateren uit de negentiende eeuw, onder andere van de Bourla en de Christuskirche. Je kan er ook de enige Corbusier in België bewonderen, en het werk van Léon Stynen en Renaat Braem. En recenter zijn de ontwerpen van Bob Van Reeth, Jo Crepain, Willem-Jan Neutelings en Xaveer De Geyter.

Toevoeging 24/9: The Manchester School of Architecture maakte onlangs een boeiende documentaire over de kunst van de maquettebouw en de plaats daarin van moderne technieken: B.15:45 Years of Architectural Modelmaking. (Met dank aan Hilde Depuydt.)