Multifunctionele uitbreiding zet toon voor nieuwe healing environment (LOW architecten, Wiegerinck)

Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) zag het levenslicht in 1995, na een fusie tussen het Sint-Jansziekenhuis in Genk, het André Dumontziekenhuis in Waterschei en het Sint-Barbaraziekenhuis in Lanaken. De zorgcampus in het Schiepse Bos is het resultaat van een eerste masterplan uit 1996, dat geënt was op een bestaand ziekenhuisgebouw uit 1983. Aangezien de zorgnoden sindsdien ingrijpend veranderd zijn, was de ziekenhuissite toe aan een infrastructurele update. Om het ZOL te wapenen voor de toekomst en ruimte te creëren voor specialistische zorgactiviteiten werd er een nieuw masterplan uitgewerkt, dat inzet op de realisatie van een healing environment.

In totaal wordt er circa 50.000 m² ontwikkelruimte voorzien, zonder de footprint van het ziekenhuis aanzienlijk te vergroten. Comfort, welzijn, verduurzaming en vergroening zijn de rode draad in de ambitieuze uitbreidingsplannen, die in drie fases worden uitgevoerd. De eerste fase, die loopt tot 2025, is voorbehouden voor de realisatie van het R-gebouw en de uitbreiding van de K-blok, die plaats zal bieden aan het cardiocentrum, de nieuwe dagkliniek voor cardio en de radiotherapiebunker. Vervolgens zal er een nieuwe parkeertoren verrijzen en wordt de huidige parking omgevormd tot een groene parkomgeving. Bovendien zullen er tussen 2025 en 2030 ook nieuwe gebouwen voor de kritieke diensten (spoed, operatiezalen en intensieve zorgen) en zestien verpleegafdelingen (onder meer moeder- en kindcentrum en psychiatrie) gerealiseerd worden. Tot slot komen er in de derde en laatste fase nog een verpleegblok van 14.000 m² en een raadplegingscomplex van 6.000 m² bij, inclusief de nieuwe inkom, de inschrijfzone en een zorgboulevard met specifieke handelszaken.

Revalideren in bosrijke setting

Het eerste deelproject dat op de agenda stond was de realisatie van de R-blok, een flexibel en multifunctioneel volume van 5.400 m² met een ondergronds niveau, een gelijkvloers en vier verdiepingen. Alle revalidatievoorzieningen op de campus zijn gegroepeerd in dit lichte, uitnodigende gebouw, dat eveneens plaats biedt aan de huisartsenwachtpost van Prometheus, het Zorgcentrum na Seksueel Geweld, overnachtingsmogelijkheden voor artsen, bedrijfs- en kantoorruimtes en raadplegingslokalen. Vier basismaterialen – beton, hout, aluminium en glas – zorgen samen voor rust, harmonie en een sterke band met de bosrijke omgeving, wat bevorderlijk is voor het herstelproces en het mentaal welzijn van de revaliderende patiënten. Het R-gebouw is met andere woorden een cruciale eerste stap in de evolutie naar een healing environment.

Het fraaie ontwerp is van de hand van LOW architecten en Wiegerinck. “Onze bureaus zijn zeer complementair en werken vaak samen als evenwaardige partners. Gezien onze optimale verstandhouding en efficiënte vormde de korte doorlooptijd van dit project geen bezwaar”, vertelt Ruud Boeckx, senior tender manager bij LOW architecten. “De bouwheer wist van meet af aan dat het programma van eisen nog sterk zou kunnen wijzigen, zelfs na ingebruikname van het gebouw. Vandaar de keuze voor een flexibel invulbaar geheel met verschillende cascozones, dat gedeeltelijk verzonken is in het hellende perceel omdat het reliëf van de site intact moest blijven. Daardoor is de hoofdingang geïntegreerd in de transparante publieke sokkel op niveau -1. Op het gelijkvloers is een extra ingang voorzien voor de cardiorevalidatie en op de eerste verdieping bevinden zich multidisciplinaire poliklinieken, die via een loopbrug verbonden zijn met het aanpalende G-gebouw.”

Natuurlijke materialen

Het R-gebouw is transparant in de breedste zin van het woord. Er is sprake van een riante lichtinval en dankzij de heldere structuur, dito indeling en uitgekiende circulatieroutes vinden zorgprofessionals en patiënten er vlot hun weg. “We hebben zo veel mogelijk met natuurlijke materialen gewerkt om af te stappen van de steriele look-and-feel die veel ziekenhuisomgevingen typeert”, legt Ruud Boeckx uit. “De structuur van het gebouw bestaat uit een betonnen skelet, dat deels geprefabriceerd en deels ter plaatse gestort is. Het is omzoomd door een buitengevel in prefab houtskeletbouwmodules, die bekleed zijn met lichte gevelcassettes in geanodiseerd aluminium. De gevelpanelen weerspiegelen de omgeving en bevorderen zo de landschappelijke integratie van het gebouw. Grote raampartijen bieden een prachtig uitzicht op de groene omgeving, die actief ingezet wordt in het revalidatieproces (onder meer dankzij de aanleg van specifieke trails). Dit zorgt voor een vloeiende overgang tussen de binnen- en buitenwereld, als symbool van het pad naar zelfredzaamheid.”

“Een van de voornaamste bouwkundige uitdagingen was de realisatie van de houten mezzanine in de dubbelhoge revalidatieruimte van het sportmedisch centrum op niveau 3, die als het ware een zwevende verdieping vormt”, zegt Annemie Symons, projectleider bij hoofdaannemer MBG. “De CLT-constructie is met grote trekstangen opgehangen aan omvangrijke metaalprofielen. Elk element woog 1,5 ton en moest langs de zijkant van de gevel aangevoerd worden, dus dat was niet evident. Ook de realisatie van de stalen passerelle naar de G-blok had de nodige voeten in de aarde. Deze 30 meter lange constructie is opgebouwd uit vier grote vakwerken. Er kwam heel wat voorbereidend meetwerk aan te pas en ook qua plaatsing was het best complex. Aangezien we in een ziekenhuissetting werkten, golden er tevens specifieke logistieke eisen. Zo bevond zich aan de straatzijde een in- en uitrit voor ambulances, die te allen tijde toegankelijk moest blijven. In combinatie met de krappe manoeuvreer- en beperkte stockageruimte op de werf vergde dit een piekfijne coördinatie.”

Snelle en efficiënte uitvoering

MBG vormde naar aanleiding van dit project een tijdelijke maatschap met VMA, dat de HVAC en elektriciteit voor zijn rekening nam. “We maken beide deel uit van de multidisciplinaire CFE Group, wat tot een interessante synergie leidt. Waar mogelijk proberen we onze diensten dan ook samen aan te bieden”, aldus Filip Guisson, Projectmanager BU gebouwen bij VMA. “Qua elektriciteit is er sprake van drie hoofdborden (normaal, noodstroom en UPS) en qua technieken van een ruim zorggericht aanbod: DALI-gestuurde verlichting, noodoproepsystemen, branddetectie, datanetwerk, camerabewaking, toegangscontrole … De verwarmingsinstallatie bestaat uit een combinatie van een KWO-systeem en een warmtepomp. In technisch opzicht vergde dit project geen titanenwerk, maar wel bijzonder was dat enkele zones vroegtijdig moesten worden vrijgeven, zodat ze al in gebruik konden worden genomen. Terwijl de rest van het gebouw nog moest worden afgewerkt, moesten die zones dus al brandveilig en gekeurd zijn. Dat was geen sinecure.”

De werken gingen van start op 30 augustus 2021 en de voorlopige oplevering vond plaats op 20 februari 2023. Het gebouw is sinds 27 februari in gebruik. “We hebben het bouwconcept volledig afgestemd op de strakke planning en de korte uitvoeringstermijn”, benadrukt Annemie Symons. “Zo werd de houtskeletgevel grotendeels vervaardigd in het atelier, inclusief aluminium buitenschrijnwerk. Dit maakte dat de montage op de werf erg snel en efficiënt kon verlopen. Vermits we per dag acht houtskeletelementen konden plaatsen, hadden we slechts anderhalve week nodig om een volledige gevel te installeren, waarna we meteen konden doorgaan met de binnenafwerking, die al erg vroeg gestart was. De gipskartonwanden werden zelfs al geplaatst voor de gevels er stonden, zodat VMA al aan de slag kon met de technieken. Dat was niet altijd even eenvoudig, maar we hebben er qua timing wel de vruchten van geplukt. Dat het project volledig werd uitgewerkt in BIM – in LOD 400, wat behoorlijk gedetailleerd is – heeft zeker ook geholpen, net als de prima samenwerking met de architecten. Dit alles mondde uit in een vlotte uitvoering en een knap eindresultaat!”