Nieuw Kortrijks stadsdeel op oude Van Marcke-site zet in op herbestemming

Van Marcke en de stad Kortrijk deden een beroep op het Team Vlaams Bouwmeester om het meest geschikte architectenbureau te selecteren om hun visie in een concrete vorm te gieten: een nieuw stadsdeel met appartementen, woningen, kmo’s-zones, kantoren, scholen – er wordt gekeken wat er mogelijk is voor Howest en secundaire school Athena Pottelberg –, maar ook plaats voor ambachten, handel, groen en ontspanning. UAU collectiv uit Hasselt en OMGEVING uit Antwerpen, kwamen als winnaars uit een bus.

Aanpasbaar

Er waren 68 inzendingen. Het merendeel daarvan voorzag in de totale afbraak van de bestaande site tussen de Weggevoerdenlaan en Pottelberg. De jury koos er echter moedig en verrassend voor niet de klassieke tabula rasa te volgen, maar wel om de inzending te belonen die de historische kracht van de bestaande site wist te behouden en te herdenken in haar functionele nood van vandaag én morgen. De bestaande gebouwen, waarvan sommige met een indrukwekkende spantenbouw, zullen herkenbaar blijven in het nieuwe masterplan. Ook het paviljoen van meubelmaker De Coene, waarmee Van Marcke in ’58 op de wereldexpo in Brussel uitpakte, blijft overeind. Bovendien worden de nieuwe gebouwen aanpasbaar herbestemd. Elk gebouw heeft nu al zijn eigen identiteit, van inplanting over verschijningsvorm tot structuur. Daarom krijgt elk gebouw een paspoort, zodat het mogelijk is vergelijkingen te maken en te kijken welke invulling het best past bij welk type van gebouw. Daarnaast geven de gebouwenpaspoorten aan welke elementen van een gebouw waardevol zijn en moeten bewaard blijven. Na een eerste cleanup van de site zal een waardevol casco ontstaan dat meteen dienst kan doen voor tijdelijk gebruik, zoals lasershooting, expositieruimte, showroom enzovoort, of de basis vormt voor een definitief gebruik zoals wonen, kmo, school, markthal …

"Uniek in Vlaanderen"

“We ontwikkelden vanuit de bestaande hallen een masterplan, waarbij de hallen de bouwblokken vertegenwoordigen”, vertelt Frederik Vaes van UAU collectiv. “We verwerkten de thema’s wonen, werken en leren in ons programma en entten die op de bestaande loodsen. Het is een uniek project in Vlaanderen. Meer dan 15 hectare onversnipperde grond – 32 voetbalvelden! – in een centrumzone waarop je je gang mag gaan, dat kom je als architect niet vaak tegen. Dat je in je ontwerp plaats moet voorzien voor appartementen, woningen, winkels, groen (synergiën tussen) scholen en kmo’s ook. Maar vooral dat er zal gewerkt worden met woonrechten in plaats van individuele eigendommen en een nieuwe vorm van financiering, is bijzonder. Eigenlijk primeert die strategische keuze op de architectuur.”

Eén geheel

Dat zit zo: Van Marcke blijft eigenaar van de site – het verhuist ook niet helemaal, zo blijft de showroom bijvoorbeeld aan de Weggevoerdenlaan – en er wordt geen klassieke ontwikkelingsbenadering gehanteerd. De reden daarvoor is dat in dat laatste geval doorgaans op zeer korte termijn het kader vastgelegd wordt waarbinnen engagementen en samenwerkingen worden aangegaan. Daardoor zijn alle opportuniteiten snel ingevuld en kunnen die gedurende het gehele traject nog moeilijk worden bijgestuurd in functie van maatschappelijke tendensen, noden en evoluties. De eigendommen geraken immers op korte termijn ingevuld en versnipperd.
 

De unieke positie van één grondeigenaar biedt de mogelijkheid om het projectgebied als één geheel te (blijven) benaderen, weliswaar met veel stakeholders en gebruikers.

Van Marcke, het stadsbestuur van Kortrijk en het ontwerpteam willen daarom de Van Marcke-site anders aanpakken. Het is volgens het ontwerpteam belangrijk dat een site waar gewoond, gewerkt en geleerd wordt, mee kan evolueren met de maatschappelijke transitie en op een gepaste manier kan inspelen op nieuwe opportuniteiten, kansen en inzichten. Een maatschappelijke transitie is immers geen éénmalige aangelegenheid, maar een continu verbeterproces. De unieke positie van één grondeigenaar biedt de mogelijkheid om het projectgebied als één geheel te (blijven) benaderen, weliswaar met veel stakeholders en gebruikers. Een coöperatieve stuurt de ontwikkeling en fungeert naast operationele stuurpost ook als investeringsfonds en managementgroep. Om die incrementele transitie waar te maken, wordt een curator aangesteld die de eenheid en kwaliteit van de ontwikkeling bewaakt en stuurt.

Kortrijk 2025

De nieuwe invulling van de oude Van Marcke-site past in de toekomstvisie Kortrijk 2025. De ambities voor de stad werden de afgelopen jaren vormgegeven in een uitgebreid participatietraject waar een duizendtal inwoners, bedrijven en andere actoren aan deelnamen. Het masterplan dat opgemaakt wordt voor de site, zet die visie om naar de realiteit.

De toekomstvisie wordt dus al meteen opgepikt door een bedrijf met een hart in en voor Kortrijk. Caroline Van Marcke, CEO van Van Marcke: “Met de herontwikkeling van deze site wensen we Kortrijk een symbool te geven dat de stad op de kaart zet inzake duurzaamheid met een samenlevingsvorm van het volgende decennium, zodat Kortrijk ook voor de volgende generaties een aantrekkelijke stad blijft. Het is daarnaast bovendien ook gewoon heel leuk dat ons historisch patrimonium behouden blijft.”

Modelsite

“Dit is een van de belangrijkste stadsvernieuwingsprojecten voor de komende tien jaar”, zegt Wout Maddens, schepen van Stadsvernieuwingsprojecten in Kortrijk. “We tekenen een nieuw stadsdeel uit van 16 hectare, meer dan dubbel zo groot als Kortrijk Weide, op 800 meter van het vernieuwde station. Dat dit tot stand komt in samenwerking met de Vlaamse Bouwmeester en Van Marcke, één van de vlaggenschepen van de Kortrijkse economie, garandeert dat dit een modelsite wordt waar gewoond, gewerkt en geleerd, kortom geleefd wordt.”

Het nieuwe stadsdeel moet binnen tien jaar klaar zijn.