Nieuwe kunstenaarsverblijven bieden ruimte voor creativiteit, geborgenheid en ontspanning (U/Define & Frantzen et al)

In het Frans Masereel Centrum te Kasterlee verblijven jaarlijks ongeveer 60 kunstenaars, onderzoekers, critici, academici en studenten tijdelijk in een van de 9 kunstenaarsverblijven. Ze komen hier om te werken in een inspirerende omgeving die tegelijk landelijk en intiem is. De gebouwen waarin ze verblijven dateren uit de jaren 70 en bevinden zich vandaag op bouwkundig vlak in een matige toestand. Bovendien zijn ze geconcipieerd met de gerieflijkheid van een compact vakantiehuisje en bieden ze vandaag te weinig flexibiliteit om een waaier aan gebruikersgroepen te kunnen herbergen. Zo is er onder meer een gemis aan ruimte voor grotere groepen.

Het Departement Cultuur, Jeugd en Media, dat eigenaar is van de site, neemt deel aan de Green Deal Circulair Bouwen en zag in deze probleemstelling het potentieel voor een pilootproject. De conversie van de bestaande driehoekige paviljoentjes naar een andere, meer collectieve typologie heeft als inzet om een interessante case te worden waarbij de principes rond circulair bouwen worden toegepast.

Co-creatietraject

Met U/Define en Frantzen et al werd een ontwerpteam aangesteld dat vertrouwd is met circulair bouwen en de studieopdracht in goede banen leidde. Het beschikbare budget vroeg om een doordacht en efficiënt ontwerp dat grondig verschilt met de bestaande situatie. Om voldoende draagvlak te creëren voor deze verschuiving en een diversiteit aan scenario’s te onderzoeken, startte de ontwerpopdracht met een co-creatietraject tussen het ontwerpteam en het opdrachtgevend bestuur.

Dit traject resulteerde in het ontwerp van een residentiegebouw dat langs een nieuw meanderend pad de verbinding zal vormen tussen vier andere cirkelvormige gebouwen. Door andere beschaduwing, beplanting en inrichting ontstaan rond het gebouw unieke verpoosplekken die bereikbaar zijn vanuit de collectieve keuken en leefruimte.

Draagconstructie

De individuele verblijfsruimtes op de verdiepingen zijn zo ingericht dat er op elke hoek een polyvalente ruimte ontstaat in elke wooneenheid, met zicht op de omgeving. De primaire houten draagbalken dragen van een CLT-kern (waarin de badkamers zich rond een centrale leidingenkoker buigen) naar drie metalen ringen aan de buitenzijde van het gebouw. Dit betekent dat alle wanden in het interieur én de buitenwanden niet-dragend zijn en dus alle verdiepingen vrij en onafhankelijk van elkaar indeelbaar zijn. De draagconstructie werd tevens op alle niveaus ontworpen op eenvoudige en niet-destructieve demonteerbaarheid.

GRO als leidraad

Als gebouw voor de Vlaamse Overheid dient de duurzaamheidsmeter GRO als leidraad van bij schetsontwerp t.e.m. inbedrijfstelling voor een toekomstbestendig gebouw. Daarin zitten o.a. de aanmaak van een materialenpaspoort en LCA-analyse. Ook de technieken startten vanuit een low tech-perspectief: de terrassen die zich wikkelen rond het beschermd volume verlagen op drastische wijze de kans op oververhitting.

Als pilootproject in de Green Deal Circulair Bouwen zijn de materialen van de te vervangen gebouwen geanalyseerd op herbruikbaarheid. De dakleien worden heringezet als gevelbekleding en de kasseien worden na verzagen verwerkt tot toegankelijke bestrating. Alle nieuwe materialen zijn geselecteerd op biobased eigenschappen en omkeerbare verbindingen.

Timing

Dit voorjaar werd de omgevingsvergunning voor het project afgeleverd. De start van de werken is voorzien voor 2024. Naar verwachting zal het nieuwe residentiegebouw in 2025 haar eerste gasten kunnen verwelkomen.