Nieuwe M HKA-gebouw van Bovenbouw Architectuur en Christ & Gantenbein wordt gelaagde museumtoren aan de Schelde

De selectie van Bovenbouw en Christ & Gantenbein brengt een einde aan een langdurige procedure. De eerste haalbaarheidsstudie voor het nieuwe museum dateert van 2016, gevolgd door een afgebroken architectuurwedstrijd in 2020. In 2023 werd een nieuwe wedstrijd georganiseerd, waarbij zes ontwerpteams in de finale belandden. Na een grondige beoordeling werd het Belgisch-Zwitserse ontwerpteam gekozen om het museum vorm te geven. De weg naar deze beslissing was complex en beïnvloed door veranderende prioriteiten, waaronder duurzaamheid en circulair bouwen.

Iconisch hoogbouwproject

Waar de vorige architectuurwedstrijd nog worstelde met de vraag rond de hoogte van het gebouw, is deze keer resoluut gekozen voor een hoogbouw. Dit moet het M HKA tot een visueel herkenbaar baken maken, een schakel tussen de Scheldekaaien en het nieuwe Zuidpark. Met grote museumruimtes die uitkijken op de Schelde en een ontwerp dat sterk inzet op circulariteit en duurzaamheid, belooft het nieuwe gebouw een referentie te worden in de internationale museumarchitectuur. De verticale opbouw van het museum maakt het mogelijk om optimaal gebruik te maken van de beschikbare ruimte en tegelijkertijd een opvallend silhouet te creëren dat een nieuwe dimensie toevoegt aan de Antwerpse skyline.

Het ontwerp van Bovenbouw Architectuur en Christ & Gantenbein wordt gekenmerkt door een torenvolume met een gelaagde structuur, waarbij verschillende delen van het museum als aparte volumes gestapeld worden. Dit zorgt voor een iconische uitstraling en een dynamische wisselwerking tussen binnen- en buitenruimtes. Door deze gelaagdheid ontstaat een boeiende architecturale dialoog tussen publieke en private zones, waardoor het museum tegelijkertijd intiem en groots aanvoelt. Dit zorgt ervoor dat bezoekers op verschillende manieren met de kunst en de ruimte kunnen omgaan, wat de museumervaring verrijkt.

Open en toegankelijk

Het M HKA, een instelling van de Vlaamse Gemeenschap, speelt een sleutelrol in de hedendaagse kunstsector. Het nieuwe gebouw zal de bestaande collectie beter ontsluiten en ruimte bieden voor internationale tentoonstellingen en innovatieve kunstpraktijken. Met een bruto vloeroppervlakte van 18.500 m² wordt het museum bijna twee keer zo groot als het huidige gebouw. Dit stelt het in staat om zowel de Vlaamse Gemeenschapscollectie als internationale topwerken te tonen, terwijl er ook ruimte is voor experimentele kunstvormen en multidisciplinaire samenwerkingen.

Een belangrijk uitgangspunt van het ontwerp is de openheid van het gebouw. Minister van Cultuur Caroline Gennez omschrijft het als een museum waar je binnenloopt zoals in de Turbine Hall van Tate Modern in Londen of het forum van het Centre Pompidou in Parijs. Het nieuwe M HKA moet een ontmoetingsplek worden voor diverse gemeenschappen en artistieke disciplines. Het ontwerp bevordert deze toegankelijkheid door een groot publiek toegankelijke entree, flexibele tentoonstellingsruimtes en interactieve zones waarin bezoekers actief kunnen participeren in artistieke activiteiten. Hierdoor wordt het museum niet enkel een expositieplaats, maar ook een ruimte voor dialoog en experiment.

Een andere kernambitie van het nieuwe M HKA is duurzaamheid. Het gebouw wordt ontworpen met een lange levensduur voor ogen en zal voldoen aan de strengste normen op het gebied van circulair bouwen. Materialen zullen zoveel mogelijk hergebruikt of gerecycleerd worden, en innovatieve technieken op het vlak van energiebeheer zullen bijdragen aan een efficiënte en milieuvriendelijke werking van het museum.

Ervaren ontwerpers

Bovenbouw Architectuur, onder leiding van Dirk Somers, is een toonaangevend Antwerps architectenbureau met internationale samenwerkingen op zijn naam, zoals de renovatie van de Royale Belge in Brussel met Caruso St John. Christ & Gantenbein, gevestigd in Bazel, heeft zijn sporen verdiend in museumbouw, met onder andere de uitbreiding van het Kunstmuseum Basel en het Nationaal Museum in Zürich. Beide bureaus combineren een diepe kennis van de historische context met een innovatieve benadering van hedendaagse architectuur.

De Vlaamse overheid heeft de ontwikkeling van het museum stevig verankerd in haar beleidsprioriteiten. In 2025 wordt het Stedenbouwkundig Inrichtingsplan (SIP) definitief goedgekeurd, waarna de bouwaanvraag in 2026 wordt ingediend. De exacte timing van de opening van het nieuwe museumgebouw moet nog bepaald moet worden. Ondertussen werkt het M HKA aan een overgangsstrategie om de continuïteit van haar werking te garanderen. Dit omvat niet alleen het voorbereiden van de collectie op de verhuizing, maar ook het ontwikkelen van educatieve programma’s die het publiek begeleiden bij de overgang naar het nieuwe gebouw.