Nijlen wint VRP Planningsprijs Vlaanderen

In 2016 startte de gemeente Nijlen een ambitieus visietraject over de toekomst van haar kernen én het open landschap. Het beeldkwaliteitsplan voor de dorpskern van Nijlen - ontwikkeld door plusoffice in nauwe samenwerking met de stedenbouwkundige dienst - zoomt in op de toekomst van de gemeente en haar woonkernen. Daarmee loopt de gemeente voorop op de betonstop. Het plan toont niet alleen hoe je de openbare ruimte beter kan inrichten om bijvoorbeeld een mobiliteitstransitie voor te bereiden, het levert ook instrumenten om ons verkaveld Vlaanderen om te vormen. Waar kiezen we voor kernversterking en waar krijgen de landschappen voorrang? Waar is de fiets koning en hoe gaan we om met doorgaand verkeer? 

Nijlen liet ook een tweede beeldkwaliteitsplan opmaken voor de open ruimte van de gemeente, het Open Ruimte Perspectief, opgemaakt door BRUT architecture and urban design en LAMA landscape architects. Het Open Ruimte Perspectief (ORP) zet een gebiedsdekkende visie uit voor de open ruimte van de gemeente, met inspirerende richtlijnen voor beeldkwaliteit en gedetailleerd ontwerpend onderzoek voor strategische locaties. Deze twee plannen vormen samen de basis voor de toekomstige ontwikkeling van Nijlen.

Zo toont de gemeente Nijlen hoe je als middelgrote of kleine speler een belangrijke voortrekkersrol kan spelen in de transformatie van een versnipperd Vlaanderen naar een aantrekkelijke woonplek. Nijlen wil klaar zijn voor enkele grote uitdagingen: klimaatadaptatie, korte keten economieën, mobiliteitstransitie… en dat zonder de dorpsidentiteit te verliezen.
En de gemeente gaat nog een stap verder. Het planningsproces dat wisselt tussen project-, visie- en beleidsmodussen werd vertaald in een hervorming van de eigen werking. De structuur van de administratie zelf werd de aanleiding tot een vernieuwde manier van werken. Zo verandertde ruimtelijke planning van Nijlen van een regeltjesloket in een praat- en doeloket waar kwaliteitsdialogen voorrang hebben op kroonlijsten en bouwdieptes.


Betonstoppen doe je zo

In het beeldkwaliteitsplan voor de dorpen wordt er via participatie en cocreatie gewerkt aan ruimtelijke vragen die vaak beleidsdomeinen overschrijden: Mobiliteit, Lokale Economie, Dorpsvoorzieningen, Landschap, Vergunningenbeleid en Publieke Ruimte. Om voorbij een louter esthetische discussie te geraken over hoe je mag bouwen, zet dit project in op de transformatiestrategiën die nodig zijn om tot een echte trendbreuk in het verkavelingsdenken te komen en een cultuur van 'waardenopbouw' te installeren. 

Daarbij gaat elk project over de bijdrage die het kan leveren voor brede en gedragen doelstellingen zoals door het beleid die vooropstelt. De betonstop voorbereiden op een verteerbare manier waarbij de dorpskernen kunnen doorontwikkelen naar kwalitatieve woongemeenschappen passend bij hun knooppuntwaarde en voorzieningenniveau, zonder daarbij de hele historische structuur te hertekenen. Die veerkrachtige dorpen werden in vier modussen bekeken:

De projectmodus is die van het ontwerpend onderzoek. Op concrete plekken tonen wat het potentieel is en hoe samenwerking tot meerwaarde kan leiden voor alle partijen.

De visiemodus is een opgave die het BKP zichzelf stelt om ook intern binnen de administratie en het bestuur een proces af te leggen over welke kwaliteit ze willen nastreven, met welke instrumenten en welke rol ze daarbij kunnen spelen.

De beleidsmodus is gericht op het maken van een reeks keuzes die strategisch zijn om verschillende redenen. Het beleid neemt een actieve regierol binnen succesvolle dorpskernvernieuwing.

De cultuurtransitie die Nijlen wil inzetten neemt het brede beroepsveld én de bewoners mee in deze denkoefening. Hier gaan we verder dan plannen schrijven en organiseren we toekomstwandelingen, debatavonden, tijdelijke installaties en leerdialogen.

Elke gemeente heeft de ontwikkelaars die ze verdient

De gemeente werkt sindsdien met specifieke instrumenten. De evaluatiecriteria van “einde van de verkaveling” maken het mogelijk om projectvoorstellen te evalueren. De ontwerpprincipes rond ‘dorpseigengevels’ maken een kwaliteitsgesprek over kleuren en smaken wel mogelijk. Telkens staat de kwaliteitsdialoog voorop. De regulerende rol van de overheid wordt uitgebreid met taken als: inspireren, stimuleren en regiseren. Of zoals het diensthoofd Ruimte het zelf zegt: “Beleid is ook een instrument”. Deze tools zijn raadpleegbaar door ontwikkelaars, bewoners en ontwerpers op het digitaal platform van de gemeente.