OMA, B-architecten en DELVA transformeren koepelgevangenis Breda tot groen stadsdeel

Het markante koepelcomplex grenst aan het historische centrum van de Noord-Brabantse stad en beslaat een terrein van ruim drie hectare groot. Het omvat diverse monumentale gebouwen, met als blikvanger de indrukwekkende koepelgevangenis. Die werd tussen 1882 en 1886 gebouwd naar een ontwerp van architect en ingenieur Johan Frederik Metzelaar, die er internationale bekendheid mee verwierf. Het bijzondere koepelgebouw, met 205 identieke cellen, heeft een open, cirkelvormige middenruimte zodat bewakers de hele gevangenis vanuit het midden konden overzien. Een koepel met ijzeren spanten en een diameter van maar liefst 53 meter bekroont het dertig meter hoge rijksmonument. Ook een voormalige vrouwengevangenis, een poortgebouw en verschillende gerechtsgebouwen maken deel uit van het complex.

Acht jaar geleden werd de gevangenis, officieel de Penitentiaire Inrichting de Boschpoort, definitief gesloten. Begin vorig jaar zette het Rijksvastgoedbedrijf, de vastgoedorganisatie van de Nederlandse overheid, het koepelcomplex via een strikte procedure te koop. Op basis van een enquête die door vele inwoners van Breda werd ingevuld, stelde de gemeente een nota van uitgangspunten op. Belangrijke speerpunten waren een internationaal onderscheidend karakter, een unieke identiteit, een duurzame, toekomstbestendige transformatie en een open relatie met de omliggende gebieden.

Levendige herbestemming

De komende jaren zullen de ontwikkelaars en het ontwerpteam de site tot een levendige bestemming transformeren die past bij de hedendaagse dynamiek van Breda. Het voorheen gesloten complex zal worden getransformeerd tot een open en doorwaadbaar gebied dat met haar diverse landschappen zal worden verbonden aan de Bredase binnenstad. De kracht van project ‘Koepel District’ ligt in het behouden van het bestaande historisch erfgoed in combinatie met duurzame vernieuwing. Het project wist ook te overtuigen dankzij de visie en ontwikkelstrategie: het realiseren van een toekomstgericht en vooral toegankelijk project door een “dorp in de stad” te creëren waar het mogelijk is om te wonen (in alle segmenten), verblijven, (net)werken, ideeën uit te wisselen, ontspannen, sporten, en cultuur te beleven.

Het team besteedt alvast ook veel aandacht aan ecologie en duurzaamheid. Zo zetten de ontwerpers maximaal in op circulair bouwen - waarbij heel wat bouwmateriaal dus wordt hergebruikt of gerecycleerd - én op de reductie van verbruik tot een absoluut minimum, door een beroep te doen op diverse duurzame technieken zoals geothermie, zonnepanelen en warmtepompen.

Oekraïense vluchtelingen

Momenteel vangen de Bredanaren ongeveer 380 Oekraïense vluchtelingen op in het koepelcomplex. De nieuwe eigenaren zijn voornemens deze opvang voort te zetten en indien mogelijk zelfs verder uit te breiden. In samenwerking met de gemeente en omgeving zal worden nagedacht over de tijdelijke invulling van de locatie, om de vluchtelingen tijdens deze periode een zo aangenaam mogelijk verblijf te gunnen. ​