Ondergronds bouwen: een duurzame keuze die vraagt om hernieuwde aandacht

Waarom ondergronds bouwen?

Het bouwen van een woning of gebouw (gedeeltelijk) onder de grond biedt een reeks duidelijke voordelen. De natuurlijke isolatie verlaagt de energievraag en zorgt voor een stabiel binnenklimaat, wat zowel in koude als warme klimaten een troef is. Daarnaast biedt het een sterke geluidsisolatie, wat ideaal is voor functies zoals muziekstudio’s, theaters of andere geluidsgevoelige projecten.

Maar voor Jan Keymis, een van de sprekers op het event, is het niet enkel een kwestie van efficiëntie. Hij ziet ondergronds bouwen als een manier om architectuur op een bescheidenere manier in het landschap te integreren:
"Het uiterlijk vertoon verdwijnt, en er ontstaat een diep respect voor de natuur. Ondergronds bouwen geeft architectuur een bescheidener rol, waardoor het gebouw opgaat in zijn omgeving en niet de dominante factor wordt."

Ondergrondse of gedeeltelijk ondergrondse constructies zijn bovendien een slimme manier om ruimtegebruik te optimaliseren. In stedelijke contexten waar vrije bouwgronden schaars zijn, kan deze techniek helpen om dubbel grondgebruik te faciliteren. Denk bijvoorbeeld aan ondergrondse parkeergarages, sportinfrastructuur of culturele centra, waardoor bovengrondse ruimte vrij blijft voor groen of publieke functies.

Waarom gebeurt het dan niet vaker?

Ondanks deze voordelen blijft ondergronds bouwen relatief zeldzaam. Volgens Jan Keymis heeft dat veel te maken met kosten en regelgeving. De initiële investeringskost ligt doorgaans ongeveer 10% hoger dan bij conventionele bouw. Dat komt door de extra aandacht die nodig is voor waterdichting, ventilatie en stabiliteit. Hoewel deze kosten zich op lange termijn kunnen terugbetalen via lagere energiekosten, blijft de hogere startinvestering een drempel. Daarnaast zijn de bouwvoorschriften vaak niet afgestemd op ondergronds bouwen. Veel stedenbouwkundige regels richten zich nog steeds op klassieke bouwvormen, met voorschriften rond kroonlijsthoogtes, gevelmaterialen en perceelsgrenzen die onvoldoende flexibiliteit laten voor ondergrondse of geïntegreerde bouwoplossingen.

Naast deze financiële en juridische obstakels bestaan er ook hardnekkige misverstanden over ondergronds bouwen. Veel mensen associëren het met donkere, vochtige en moeilijk toegankelijke ruimtes. Volgens Jan Keymis is dat een kwestie van perceptie: "Eigenlijk is het een gebrek aan vertrouwen in de ontwerper. Met de juiste technieken kan je ondergrondse ruimtes net heel licht en aangenaam maken."

Projecten die tonen hoe het wél kan

Tijdens Architect Talk zal Jan Keymis verschillende praktijkvoorbeelden bespreken waarin ondergronds bouwen succesvol werd toegepast. Eén van de projecten die hij toelicht, is Club 9 in Koersel, een jeugdhuis met concertzaal en muziekschool. Omdat het midden in een woonwijk ligt, was een bovengronds gebouw met traditionele bouwmethodes niet ideaal. Door te kiezen voor een gedeeltelijk ondergrondse constructie werd niet alleen de geluidsimpact beperkt, maar kreeg de site ook een nieuw groen karakter, waar zowel de buurt als de gebruikers van profiteren.

Daarnaast haalt Jan Keymis ook internationale inspiratiebronnen aan. Eén van zijn favoriete voorbeelden is het nCaved House van Mold Architects in Griekenland. Deze woning is volledig in een klif geïntegreerd, waardoor ze beschermd is tegen de sterke noordwinden en perfect opgaat in het ruige landschap. Het project illustreert hoe ondergronds bouwen niet betekent dat architectuur verdwijnt, maar net op een subtiele manier kan bijdragen aan de omgeving.

Mis het event niet!

Wil je meer weten over de technische, ruimtelijke en ecologische aspecten van ondergronds bouwen? Op Architect Talk, georganiseerd door Architectura en Finstral, delen Jan Keymis (Hippo Architecten) en Magma Architecten hun inzichten en praktijkervaringen.

• Datum: 18 februari 2024
• Locatie: Finstral Studio Frank – Kuringersteenweg 140/2 3500 Hasselt
• Inschrijven doe je via deze link

Een unieke kans om te ontdekken hoe ondergronds bouwen een grotere rol kan spelen in de architectuur van morgen!