Ongebruikte kerken krijgen nieuwe functie dankzij kerkenbeleidsplan

Kerken worden steeds minder gebruikt voor hun religieuze functie en staan daardoor leeg. Veel kerken zijn gesloten voor het grote publiek of zijn alleen open tijdens de eredienst. Deze leegstaande gebouwen kosten de kerkfabrieken en lokale besturen veel geld. Maar enkel een bisschop aan wie de zorg van een bisdom is toevertrouwd, kan na een priesterraad gehoord te hebben toestaan dat de kerk niet langer voor goddelijke eredienst gebruikt wordt.

Langetermijnvisie voor parochiekerken

Meestal ontbreekt er een strategisch beleid dat voor het geheel van parochiekerken in de gemeente een toekomstvisie ontwikkelt. Daardoor worden de volgende vragen te weinig gesteld: zijn alle parochiekerken nog nodig voor hun oorspronkelijke, religieuze functie? Kunnen sommige parochiekerken de ruimtebehoeften van andere maatschappelijke functies invullen? Is de architectonische en landschappelijke waarde en de bouwfysische toestand van de kerk van die aard dat behoud en restauratie zich opdringt? In geval van beperkte financiële middelen, welke zijn de prioriteiten inzake onderhoud/herstel/restauratie?

Daarom stelde Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois (N-VA) in 2011 de conceptnota ‘Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk’ op. Daarin staat dat er een langetermijnvisie op de toekomst van de parochiekerken opgesteld moet worden door de lokale actoren. Die langetermijnvisie vertaalt zich in het kerkenbeleidsplan.

In zo’n kerkenbeleidsplan, dat opgemaakt wordt door de lokale en kerkelijke overheden, staat dus wat er moet gebeuren met de leegstaande en ongebruikte parochiekerken. Krijgen zij een herbestemming? Het overleg tussen kerkbesturen en de gemeenten moet leiden tot het parochiekerkenplan waarin alle partners beschrijven hoe op het grondgebied van de gemeente met het religieuze patrimonium zal omgegaan worden.

Premies

Om de herbestemming van kerken te steunen, belooft Geert Bourgeois financiële stimuli, zowel voor beschermde als niet-beschermde parochiekerken. Een eerste belangrijke stimulus is de subsidiëring van herbestemmingsstudies. De grote uitdaging is immers om te bepalen welke de potentiële (nieuwe) bestemmingen zijn voor een kerkgebouw.

Ten tweede zijn er ook onderhouds- of restauratiepremies die verkregen kunnen worden voor de herbestemming van een kerk. Deze zijn wel gebonden aan enkele voorwaarden. Zo zal de Vlaamse overheid enkel nog premies en subsidies toekennen wanneer er een kerkenbeleidsplan voorhanden is en de bestemming van de kerk voldoende gemotiveerd wordt.