OPINIE. Banken moeten de rol durven opnemen van energieadviseur (Leen Van den Neste, VDK Bank)

Van 237.000 euro voor een appartement tot 365.000 voor een vrijstaande woning. Dat zijn de prijzen van een doorsneewoonst in ons land. In populaire steden en gemeenten gaan die gemiddelde prijzen nog een stuk de hoogte in. Reken daar de stijgende rentes en de duurzaamheidsvereisten bij, en een gezin zou voor minder ontmoedigd raken.

Je hoeft geen bankier te zijn om te begrijpen dat we voor uitdagende tijden staan om onze woningen niet alleen energiezuinig, maar ook betaalbaar te houden. Dan rijst de vraag: zullen wij en onze (klein)kinderen straks nog in staat zijn een eigen woning te kopen? Uiteraard is een woonst kopen niet voor iedereen een droom of de beste oplossing. Maar voor wie het graag wil, is het een bron van sociale en financiële stabiliteit in zijn leven.

Persoonlijk weiger ik toe te geven aan een wereld waarin de happy few bepalen waar, wanneer en hoe de meerderheid van de Belgen woont en wat ze daarvoor moeten betalen. De investeringen van vermogende (institutionele) beleggers in nieuwe woonprojecten met verhuur als einddoel waren de voorbije jaren stevig. Niet zelden werden ze mee bekostigd met centen van spaarders die een eigen woonlening werd geweigerd en die van hun beperkte vermogen weinig aangroei mochten verwachten door de lage spaarrente.

Als bankier kom je zo in een onhoudbare spreidstand terecht tussen vermogende en minder vermogende klanten. Moeten we binnenkort tegen meer dan 1 miljoen mensen zeggen dat een woning kopen met hun loontje niet zal gaan? En moeten we hypotheken voor woningen met een slechte energiescore simpelweg weigeren? Ik hoop uit de grond van mijn hart van niet. De opdracht is duidelijk: we moeten voor alle woningen en alle gezinnen een duidelijk, haalbaar en betaalbaar traject uittekenen naar sterke energieprestaties.

Moeilijke puzzel

Het is ieders verantwoordelijkheid de klimaatcrisis in de ogen te kijken en onze CO2-uitstoot samen uit te doven. Elke bijdrage telt. De strenger wordende ecologische standaarden zijn terecht. Maar daardoor moeten gezinnen soms een moeilijke puzzel leggen. Het is aan ons, als bank, om de mensen die het minder breed hebben daarbij te helpen, zodat ook zij nog een woning kunnen verwerven.

Financiële instellingen mogen niet vastgeroest raken in een stramien dat alleen focust op de financiële kant van de aankoop van een woning. We moeten met zijn allen actief en creatief met de consument mee zoeken naar betaalbare oplossingen voor het huis of appartement dat ze op het oog hebben.

Banken moeten hun maatschappelijke functie en in zekere zin ook de rol van energieadviseur durven op te nemen. Geef consumenten een duidelijk beeld van welke energiebesparende ingrepen en technieken nodig zijn om hun huis ecologischer te maken. Bespreek met hen welke duurzame ingrepen prioriteit moeten krijgen en ga mee op zoek naar welke leningen het best bij die ingrepen passen.

Naast het aanbieden van verschillende financieringsformules dienen banken mee te zoeken naar de juiste faseringen om de gekozen leningen terug te betalen, en zo het kostenplaatje maandelijks haalbaar te houden voor de kopers.

Ook opkomende woonvormen zoals cohousing kunnen tot meer betaalbaarheid en klimaatrobuustheid leiden. Maar dat zijn vaak niet de juridische en financiële standaardformules. Daarom is het zo cruciaal dat bankiers gezinnen in al hun vormen bij die belangrijke levensfase persoonlijk bijstaan, en niet louter op basis van algoritmes.

Samen met de overheid

Banken kunnen het uiteraard nooit alleen oplossen. Het zal hand in hand met de overheid moeten.

De eerste taak van de overheden in ons land is zorgen dat iedereen op een stabiel inkomen kan rekenen.

Ook op het vlak van subsidies om de energiemaatregelen betaalbaarder te maken, zijn nog heel wat verbeteringen mogelijk. De premies en tegemoetkomingen zijn te versnipperd. Of alleen gericht op mensen die zelf al de financiële draagkracht hebben om hun woning energiezuinig te maken. De mensen die de subsidies echt nodig hebben, vallen al te vaak uit de boot. Een subsidieloket op lokaal niveau, waar alles wordt gecentraliseerd, kan al een stevige stap vooruit zijn.

Om duurzaam wonen als recht voor iedereen waar te maken moet ook voldoende energie-efficiënte sociale huisvesting worden gecreëerd.

We staan pas aan de vooravond van de transitie naar ecologisch wonen. Als duurzame bank willen wij alvast een katalysator zijn om die transitie te versnellen.

Leen Van den Neste is CEO van VDK Bank. Dit opiniestuk verscheen eerder in De Tijd.