OPINIE: BIM ten tijde van Antwerps bouwmeester Pieter Appelmans

"Alvorens deze uiteenzetting te starten, licht ik nog kort toe wat BIM nu exact inhoudt. BIM is een acroniem voor Building Information Modeling. Het begrip verwijst naar een geïntegreerd proces waarmee bouwprofessionals een project digitaal kunnen ontwerpen, uitwerken en verkennen, nog voor het gebouwd is. In tegenstelling tot wat soms wordt verondersteld, staat BIM niet zozeer voor software, maar veeleer voor een vernieuwd proces. Een geïntegreerde aanpak waarbij samenwerken en ketenintegratie de fundamenten zijn.

We schrijven 1419. Het moment waarop Antwerps bouwmeester Pieter Appelmans de leiding neemt over de werken van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen. De tot op heden nog steeds aanwezige beeldengroep "Het monument van de Torenbouwer van Pieter Appelmans" is eigen aan de werkwijze van de bouwmeester. Het monument, dat in 1906 gemaakt is door Jef Lambeaux en sinds 1935 tegen de zuidkant van de kathedraal staat, stelt een bouwloge voor waar Appelmans zijn steenpakkers instructies geeft.
Pieter Appelmans begreep toen al dat directe communicatie en nauw samenwerken aan de basis lagen van een succesvol bouwproject.

Vandaag is het beeld, waarbij de bouwmeester of architect rechtstreeks en dag in dag uit een bouw aansturen, grotendeels achterhaald. De redenen hiervoor zijn legio. Een grotere complexiteit van de bouwwerken, een immense berg aan data die beheerd moet worden, en een opdeling van het bouwproces in verschillende partijen, om er enkele te noemen.

Wij zijn geëvolueerd van een eenmansopdracht naar een participatiemodel. En maar goed ook. Verschillende disciplines brengen nu hun expertise in het proces en laten toe de doorlooptijd van het bouwproces aanzienlijk te verlagen en de economische rentabiliteit te verhogen. Ondanks een doorlooptijd van maar liefst 100 jaar, blijft de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal een meesterwerk in al haar facetten. Maar hoeveel andere kathedralen had Appelmans wel niet in die tijdspanne kunnen realiseren mocht hij zich kunnen beroepen op de vandaag aanwezige kennis?

Toch vraag ik mij af of wij ook nu niet iets te leren hebben van de bouwgeschiedenis van Appelmans. Door de hierboven aangehaalde opdeling is het bouwproces tegelijk ook sterk gefragmentariseerd en wordt er hoe langer hoe minder vakoverschrijdend gewerkt. Het bouwproces is rigide en sterk gefaseerd. Kruisbestuiving is eerder beperkt.

Ik zie het BIM-verhaal als een potentiële katalysator om het aloude participatiemodel te herwaarderen. Dienen we niet onder het adagium ‘delen is vermenigvuldigen’ opnieuw leren samenwerken en co-creëren, om tegelijk ook intrinsiek te werkvreugde te verhogen? Zijn er geen reële kansen om de profit chain voor iedereen te verbeteren en zo nog meer toegevoegde waarde te leveren, zowel financieel als voor de maatschappij?

Ik ben mij er echter van bewust dat BIM een middel blijft, en geen doel op zich. Het creëert enkel een context waarbinnen wij als bouwparticipanten moeten ageren. Het initiatief ligt dus nog steeds bij ons. Wij zijn verantwoordelijk voor deze verandering in mindset. Wij leggen de wil aan de dag om te streven naar co-creatie en ketenintegratie. Laten wij ons inspireren door Appelmans of niet?

Een vraag die stemt tot nadenken. Het vraagt immers aan alle partijen in de bouwketen om uit hun comfortzone te treden en traditionele rolverdelingen te herzien. Een niet-vanzelfsprekende opdracht, maar ook een reis van 1000 km begint met een eerste stap. BIM is een stap in de goed richting. Ikzelf heb alvast de goesting om zaken anders te willen aanpakken en ik merk in mijn een omgeving een voorzichtige, maar positieve eensgezindheid."