-
![]()
© VKRA
De planeet ondervindt een gevaarlijke achteruitgang van de natuur als gevolg van menselijke activiteit. Een miljoen planten-en diersoorten worden met uitsterven bedreigd. Deze achteruitgang is het grootste verlies aan leven sinds de uitsterving van de dinosauriërs, en wordt de zesde massale uitroeiing van leven op aarde genoemd. "Dit voortschrijdend verlies van diversiteit aan fauna en flora heeft grotere gevolgen dan de klimaatcrisis", schrijft Liesbeth Reekmans, senior project engineer bij Team Sustainability van VK architects+engineers.
Biodiversiteit als driver voor de gezondheid van mens en planeet
Biodiversiteit, gezondheid en klimaatverandering zijn onderling afhankelijk. Het herstel van ecosystemen en het behoud van natuur is een basisvoorwaarde voor onze eigen gezondheid en welzijn, naast dat van planeet. (zie figuur: relationship Climate change – biodiversity loss – good quality of life). De biodiversiteit vormt het levensweb waarvan de mens intrinsiek deel uitmaakt en zowel mens als planeet sterk afhankelijk zijn. Actie dringt zich op.
COP15 UN Biodiversiteitsconferentie
Eind vorig jaar vond de COP15 Biodiversiteit Conferentie van de Verenigde Naties plaats in Montreal. Een aantal nieuwe doelstellingen op wereldniveau moeten tegen 2030 een halt toeroepen aan het verlies aan biodiversiteit om herstel mogelijk te maken2. Een kaderovereenkomst omvat einddoelstellingen, de bescherming van inheemse volkeren en financiering voor natuurherstel.
De impact van architectuur en bouwindustrie op biodiversiteit
Het rapport van de Verenigde Naties ziet 5 directe drijfveren voor biodiversiteitsverlies:
- veranderingen in het gebruik van land en zee,
- directe exploitatie van organismen,
- klimaatverandering,
- vervuiling,
- invasieve uitheemse soorten.
Bouwactiviteiten hebben hier in directe of indirecte wijze invloed op. Zo zien we een direct verband tussen deze drijfveren en de CO2-uitstoot, het waterverbruik, de toepassing van materialen en het reduceren van afval, en het innemen van land voor onze bouwprojecten - dit zijn de meest herkenbare aspecten.
Bouwprojecten kunnen biodiversiteit evenwel ook in stand houden of herstellen. Met een grote zin voor verantwoordelijkheid willen we, tot waar onze invloedscirkel reikt, een positieve bijdrage leveren om de biodiversiteit te behouden en herstellen.
Nature-inclusive design
Via nature-inclusive design kunnen we natuurlijke of gewijzigde ecosystemen beschermen, duurzaam beheren en herstellen. Via een geïntegreerd ontwerpproces kunnen complexe ecologische prestaties zowel menselijk welzijn als biodiversiteit ten goede komen.
We vertrekken hiervoor vanuit het principe: bescherm, herstel en imiteer. En geven een aantal aandachtspunten mee:
- het lokale ecosysteem met fauna en flora van de bouwsite en daarrond in kaart brengen,
- licht- en geluidsvervuiling door het bouwproject vermijden,
- corridors voorzien tussen ecosystemen of groene en blauwe structuren integreren in verschillende lagen in het project - op het maaiveld, de gevel tot de daken - voor een grotere diversiteit,
- het gebouw in de natuurlijke habitat integreren door de natuur te laten overlopen in het bouwproject,
- invasieve soorten die een bedreiging zijn voor de natuurlijke habitat vermijden,
- een microklimaat creëren en levende soorten beschermen tegen de gevolgen van klimaatwijzigingen, zoals stormen, overstromingen, brand,
- via de inrichting van de infrastructuur duurzaam groenbeheer stimuleren.
Geen woorden maar daden
Integratie van biodiversiteit en nature-inclusive design zijn voor VK architects+engineers geen loze begrippen.
In het masterplan van OPZ Geel maximaliseren we het groen in en rond de psychiatrische campus. Bijkomend zetten we aan tot natuurlijk groenbeheer: in plaats van intensief groenbeheer door grasmachines integreren we de aanwezige hoevedieren als actieve grazers. Ze dragen bij tot het natuurbehoud en de instandhouding van wilde planten en dieren. Eenjarige planten krijgen meer kans om door te groeien, dieren verspreiden zaden, er ontstaat een variatie in grasstructuur en we voorkomen maaiafval, brandstofverbruik en geluidsoverlast. Meer nog, het bevordert het mentale welzijn van de patiënten. Onderzoek toont aan dat niet-ritmische en multi-zintuigelijke prikkels stress reduceren en het welbevinden bevorderen.
In het Masterplan van het Wetenschapspark Arenberg aan de KULeuven dragen we bij tot de bescherming van de vleermuispopulatie in het aangrenzend natuurgebied van de Dijlevalei. De verlichting van het domein en het gebouw is aangepast, en verduisteringsgordijnen/schermen voorkomen hinder van de binnenverlichting naar de omgeving.
Bij het Centre Hospitalier des Viviers in Charleroi is de gebruikelijke bouwvolgorde omgedraaid. Bij de nieuwbouw van het grootste niet-universitaire ziekenhuis van België, bovenop een terril, is gestart met de omgevingsaanleg. Een doordacht ontwerp beperkt de oppervlakte van het ziekenhuis met 1000 bedden tot 4 hectare. Zo blijft 11 hectare over voor natuur en park. De faculteit Agronomie van Gembloux bracht 36 beschermde soorten in kaart. In samenwerking met Bureau Bas Smets werd een landschap ontworpen dat onder andere de rugstreeppad, de Alpenwatersalamander en Grote kamsalamander bestendigt en beschermt. Bestaande populaties werden gefaseerd gemigreerd naar veilige plekken op het terrein. Bovendien zal deze natuurlijke omgeving een positieve impact uitoefenen op de patiënten, zij het als natuurlijk zicht vanuit de kamer, of als zintuiglijke interactie tijdens een wandeling.
Biodiversiteit, gezondheid en klimaatverandering hebben verbanden op meerdere niveaus. Het herstel van ecosystemen en het behoud van natuur is een basisvoorwaarde voor gezondheid en welzijn van mens en planeet. Studies tonen aan dat biodiversiteit effect heeft op de klimaatverandering en hoe dit onze gezondheid en welzijn bepaalt. Laat ons dan ook bij het realiseren van bouwprojecten de biodiversiteit respecteren, behouden en herstellen waar mogelijk.
Met full-life cycle design als ambitie onderzoekt VK architects+engineers steeds nieuwe middelen en methodes in dit nieuwe en snel evoluerende domein. ILFI is een relatief nieuwe speler op de markt met een verfrissende filosofie. Vanaf heden bieden onze experts duurzaam ontwerp ook deze methode aan om de gebouwde omgeving nog leefbaarder te maken.
Liesbeth Reekmans is senior project engineer bij Team Sustainability van VK architects+engineers. Dit stuk verscheen eerder op de website van VK architects+engineers.
Gerelateerde artikels
Gerelateerde dossiers
Onze partners