OPINIE. ‘Een boom die de bouw van een ziekenhuis tegenhoudt? Hopelijk laat de minister de inhoud voorgaan op politieke profileringsdrang’ (Erik Grietens)

De Natuurherstelwet beroert de gemoederen, al blijkt dat vaak meer vanuit electorale profilering dan vanuit de inhoud. Zo stelde Jo Brouns, Vlaams minister van Landbouw en Economie (CD&V) op radio 1 dat de Natuurherstelwet zal zorgen voor problemen met vergunningen.Zo wil hij niet dat een boom de bouw van een school of ziekenhuis kan tegenhouden. Het doet denken aan de beruchte uitspraak van zijn voorgangster dat een boom dient om gekapt te worden.

Dat klinkt misschien goed voor de achterban, maar het komt niet overeen met de realiteit. De Natuurherstelwet zal juist zorgen voor meer rechtszekerheid. Waarom? De Natuurherstelwet vertrekt vanuit duidelijke definities, stelt procentuele doelen voorop, plant de inspanningen tot 2050 met tussendoelen én stelt heel wat financiële middelen beschikbaar voor de lidstaten. Neem het fameuze verslechteringsverbod voor natuur. Dat bestaat vandaag ook al, met de stand still bepaling uit het Vlaamse natuurdecreet. Dat wordt echter niet of toch zeker niet consequent toegepast, wat zorgt voor juridische onduidelijkheid en rechtszaken.

Neem bv. de rechtszaken tegen verkavelingen in ecologisch waardevolle, maar zonevreemde bossen. Ook als die volgens het gewestplan in woonzone liggen, vraagt de rechter op basis van de stand still bepaling dat de natuurwaarden niet achteruit gaan. Toch worden er nog vaak vergunningen verleend waarbij die natuurwaarden op de schop gaan. Als duidelijk zou zijn in welke bossen de natuurwaarden hersteld moeten worden, is ook duidelijk waar er wel gebouwd kan worden. De Natuurherstelwet geeft die duidelijkheid en zorgt zo voor meer rechtszekerheid.

Hetzelfde geldt voor de eigenlijke natuurdoelstellingen. Zo moet voor de Natura2000 gebieden vandaag al gestreefd worden naar ‘een goede staat van instandhouding’, maar dan zonder deadlines. Die onduidelijkheid zorgt ervoor dat er te makkelijk vergunningen worden afgeleverd die daar tegenin gaan. De stikstofarresten zijn daar een voorbeeld van. De Natuurherstelwet geeft ook hier meer duidelijkheid. Bovendien behouden de lidstaten hun beleidsvrijheid. Ze vertalen zelf de doelstellingen van de wet in nationale herstelplannen en kiezen zelf welke concrete herstelmaatregelen nodig zijn. Daarbij is de nodige flexibiliteit voorzien en kan rekening gehouden worden met regionale eigenheden.

Bovendien geldt de herstelverplichting niet voor hele grondgebied, maar enkel voor de natuurlijke habitats die in een slechte staat verkeren. Het gaat dan om bossen, heidegebieden, wetlands, enz. De overgrote meerderheid van die habitats ligt nu al in een groene bestemming op het gewestplan, daar mag je sowieso geen ziekenhuis of een school bouwen.

En laat ons vooral ook niet vergeten waarom natuurherstel noodzakelijk is. Vandaag verkeert liefst 86% van de habitats in Vlaanderen in een slechte staat van instandhouding, 1 op de 3 soorten ging er de afgelopen decennia op achteruit. Gedegradeerde wetlands kunnen bij hevige regenval hun natuurlijke functie als waterbuffer niet meer spelen, waardoor wij met ondergelopen huizen zitten. Gedegradeerde bossen halen minder CO2 uit de lucht dan gezonde bossen, waardoor de klimaatverandering sterker doorzet.

Natuurherstel leidt tot meer robuuste en veerkrachtige natuur, dat zal er net voor zorgen dat er meer vergunningsruimte komt. Zeker in een kleine en dichtbevolkte regio als Vlaanderen, met veel versnippering en kleine eilandjes van natuur, hebben we veel te winnen bij actief natuurherstel. Als de natuur in een goede staat verkeert, krijgen activiteiten in andere gebieden meer ruimte.

En wat als er geen Natuurherstelwet komt? Dan blijven we aanmodderen en gaat de natuur verder achteruit. Dat zorgt voor meer juridische onzekerheid, ondertussen missen we Europese fondsen voor natuurherstel en worden de toekomstige kosten om natuur te herstellen veel groter.

Objectief gezien heeft het bedrijfsleven veel te winnen bij een duidelijke Natuurherstelwet. Veel bedrijven beseffen dat ook. Niet voor niets riepen al meer dan zestig bedrijven op om de Natuurherstelwet goed te keuren. Daar zitten grote namen bij, zoals Nestlé, Danone of Coca-Cola. Bedrijven uit de voedingsindustrie beseffen dat ze afhankelijk zijn van een gezonde natuur.

Hopelijk beseft minister Brouns dat ook en laat hij vanaf nu de inhoud voorgaan op politieke profileringsdrang.

Erik Grietens is beleidsmedewerker ruimte bij Bond Beter Leefmilieu (BBL) en was te gast als expert in onze podcast "Green deal in voorbereiding: Natuurversterkende Stedenbouw en Architectuur". Dit opiniestuk verscheen eerder in Knack.