OPINIE. Enkele feiten op een rijtje over de EU-natuurherstelwet (Hendrik Schoukens & An Cliquet)

Het voorstel voor een Europese ­natuurherstelwet moet spitsroeden lopen. Vorige week stelden Gwendolyn Rutten en collega’s nog in De Standaard dat het voorstel van de Europese Commissie te veel naar het verleden kijkt. Er zou zelfs sprake zijn van ‘verlicht despotisme’. Alleen lijken de parlementsleden dingen in de wet te lezen die er niet staan.

Zij ergeren zich, nou ja, blauw aan de focus op de term ‘herstel’. ‘Die term geeft de indruk dat onze natuur de voorbije jaren dramatisch achteruit is gegaan.’ Dat is geen indruk, maar een feit, gebaseerd op wetenschappelijke rapporten van het Europees Milieuagentschap, dat zich daarbij baseert op gegevens aangeleverd door de ­lidstaten zelf.

Volgens Rutten en collega’s zou de volgens hen aanwezige hang naar het verleden uit de natuurherstelwet ­innovatie in de weg staan. Wat voor zin heeft het immers om terug te ­keren naar de tijd van Jozef II en zijn vermaledijde Ferrariskaart? Is dat geen zinloze oefening in zelfkastijding, in tijden van ongeziene klimaatverandering? Je kunt die natuur niet op bestelling terugkrijgen. En willen we dan opnieuw een vergunningenstop bij rechterlijk dictaat opgelegd krijgen omdat de natuur niet doet wat de mens wil? En stel dat het inderdaad onmogelijk zou zijn om dat authentieke beukenbos of veengebied uit ver vervlogen tijden terug te krijgen, moet de Vlaamse economie dan weer op slot?

Vlaams Ecologisch Netwerk

Het antwoord hierop luidt eenduidig ‘neen’. Je krijgt inderdaad geen eeuwenoud beukenbos op bestelling. Dat vraagt de natuurherstelwet ook niet. Nergens staat daarin dat we terug moeten naar 1750. Het is vooral de bedoeling om goed functionerende ecosystemen terug te krijgen, die de mens tal van voordelen opleveren (de zogenoemde ecosysteemdiensten), zoals bestuiving, bescherming tegen overstromingen, enzovoort. Populaties van bedreigde soorten moeten op zo’n niveau worden gebracht dat ze op de langere termijn kunnen overleven. Er hoeven heus niet zoveel bevers of wilde hamsters in Vlaanderen te zijn als ten tijde van Jozef II, maar wel genoeg om de soorten in onze streken te houden. Dat geldt ook voor veel natuur die net door de mens gecreëerd is, zoals graslanden en heide.

Die ambitie is géén verlicht despotisme. Anders zijn de Vlaamse beleidsambities dat ook. Lang voor er sprake was van de natuurherstelwet engageerde de Vlaamse regering zich al tot de afbakening en herstel van 125.000 hectare Vlaamse topnatuur. 20 jaar geleden vonden onze Vlaamse volksvertegenwoordigers dat blijkbaar de moeite waard. Alleen is nog maar 75 procent van het beloofde ‘Vlaams Ecologisch Netwerk’ gerealiseerd. Nog erger is het gesteld met de ‘natuurverwevingsgebieden’: 7.000 hectare is afgebakend, dat is maar 5 procent van de beloofde 150.000 hectare. Ook van de ambities van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, 10.000 hectare bosuitbreiding en 38.000 hectare extra natuurgebied, is nog maar weinig in huis gekomen. Het is een retorisch gemakkelijk trucje om Frans Timmermans & co af te schilderen als wereldvreemde, Brusselse eurocraten. Maar zij lijken de Vlaamse milieu-engagementen meer au sérieux te nemen dan sommige Vlaamse volksvertegenwoordigers. Weten zij dan niet dat ze zelf decreten stemmen waarin niet alleen de Europese, maar ook de Vlaamse natuur ­beschermd wordt?

Ook de stelling dat de natuur­herstelwet haaks staat op de realiteit van klimaatverandering, slaat nergens op. De Europese Commissie erkent in haar voorstel de impact van klimaatverandering. Klimaatverandering wordt zelfs expliciet aangehaald als uitzonderingsgrond om de hersteldoelen niet te behalen. En natuurherstel mag de transitie naar klimaatneutraliteit niet verhinderen. Meer nog, natuurherstel vormt een essentiële component van elk klimaatplan die naam waardig.

Holistische aanpak

De Europese Commissie zal heus niet als een keizer-koster van lidstaten ­eisen dat ze natuur gaan recreëren die vanuit klimaatoogpunt geen toekomst heeft. Je kunt moeilijk alpiene natuur herstellen als de gletsjers wegsmelten. Maar natuurherstel kan ons wel helpen om de effecten van ­klimaatswijziging te temperen, zoals opslag van broeikasgassen, én om ons aan die effecten aan te passen. Dat is geen hang naar het verleden, dat is wat recente wetenschappelijke inzichten ons leren.

De auteurs vinden dat de opstellers van de wet te sterk focussen op één ­aspect en de totaliteit uit het oog verliezen. Wie de wet leest, ziet juist een holistische aanpak met synergieën met klimaat, hernieuwbare energie en duurzame landbouw.

Niemand in Europa wil de natuur volledig in haar oorspronkelijke staat herstellen. Wel wil de Europese Commissie het natuurverlies van de voorbije decennia counteren door al die versnipperde natuur, en in haar zog ook de mens, weer wat ademruimte te geven. Rutten en co. pleiten voor een nieuw pact tussen mens en natuur, voor een vernieuwing van de relatie tussen mens en natuur. Laat dat nu precies zijn wat de natuurherstelwet beoogt.

Hendrik Schoukens is docent milieurecht (UGent) en schepen van Milieu (Groen) in Lennik. An Cliquet is hoofddocent aan de Vakgroep Internationaal Publiekrecht (UGent). Dit opiniestuk verscheen eerder in de krant De Standaard.