OPINIE. “Europa in oog van de klimaatstorm: burgers zijn niet geholpen met achterhoedegevechten” (Koen Stuyck)

In 2022 beleefde Europa zijn heetste zomer ooit gemeten. Daarbij waren intense hittegolven, extreme droogte en uitgestrekte bosbranden aan de orde van de dag. Dat bevestigt het Copernicus Instituut met zijn jaarlijkse Europese rapport over de staat van het klimaat.

Een van de belangrijkste gebeurtenissen voor Europa in 2022 was de grote droogte. Tijdens de winter van 2021-2022 kende een groot deel van Europa minder sneeuwdagen dan gemiddeld, met in veel gebieden wel 30 dagen minder. In het voorjaar lag de neerslag in een groot deel van het continent onder het gemiddelde, met in mei de laagste neerslag ooit gemeten. Het gebrek aan wintersneeuw en de hoge zomertemperaturen leidden tot een recordverlies aan ijs van gletsjers in de Alpen, wat neerkomt op een verlies van meer dan 5 kubieke km ijs.

De lage neerslaghoeveelheden, die de hele zomer aanhielden, veroorzaakten samen met de uitzonderlijke hittegolven ook een wijdverspreide en langdurige droogte die verschillende sectoren trof, zoals de landbouw, het riviertransport en de energiesector. Denk aan de Rijn die nog nooit zo laag stond waardoor schepen hun ladingen niet meer vervoerd kregen. Of de Franse kerncentrales die niet meer genoeg koelwater kregen en noodgedwongen stil moesten gezet worden.

Nog even wat cijfers: de vochtigheidsgraad van de grond was de 2^e laagste in de laatste 50 jaar. De algemene waterstand van rivieren in heel Europa was de 2^e laagste ooit, waarbij 2022 het 6^e achtereenvolgende jaar was met lager dan normale waterstanden.

Wetenschappers die bosbranden monitoren noteerden significante toenames in koolstof emissies door de vele branden tijdens de zomer van 2022. De totale geschatte emissies over het hele continent waren de hoogste sinds 2007. Frankrijk, Spanje, Duitsland en Slovenië beleefden hun hoogste emissies door bosbranden voor minstens de laatste 20 jaar terwijl zuid-west Europa hun grootste brandseizoen ooit kenden.

In het Noordpoolgebied gaat het nog sneller

Het Noordpoolgebied ondergaat drastische klimaatveranderingen.  De temperaturen zijn er veel sneller gestegen dan in het grootste deel van de rest van de wereld. 2022 was het zesde warmste jaar ooit voor het hele Noordpoolgebied en het vierde warmste jaar voor de Arctische landgebieden. Een van de meest getroffen Arctische gebieden in 2022 was Spitsbergen, dat de warmste zomer ooit beleefde, met in sommige gebieden temperaturen van meer dan 2,5°C boven het gemiddelde.

In 2022 kende ook Groenland extreme klimaatomstandigheden, waaronder uitzonderlijke hitte en regenval in september, een jaargetijde waarin sneeuw meer gebruikelijk is. De gemiddelde temperaturen in die maand waren tot 8°C hoger dan gemiddeld (de hoogste in de geschiedenis) en het eiland werd getroffen door drie verschillende hittegolven. Deze combinatie veroorzaakte het smelten van de ijskap, waarbij op het hoogtepunt van de eerste hittegolf ten minste 23% van de ijskap was aangetast.

Stop de achterhoedegevechten

In die zin was het stemgedrag van N-VA en zijn geestesgenoten van het Vlaams Belang bij de stemming voor de nieuwe Europese klimaatwet deze week een triest laagtepunt. Door telkens tegen te stemmen of zich te onthouden verzaken deze partijen aan hun verantwoordelijkheid. Dat deden ze overigens ook bij de stemming over het sociaal klimaatfonds, dat klimaatvriendelijke steunmaatregelen voor gezinnen moet financieren. Tot zover de zogenaamd sociale bekommernissen van de genoemde partijen. Want in werkelijkheid helpen ze burgers niet met hun achterhoedegevechten.

Laat me even het voorbeeld van de grenstaks of ‘CBAM’ aanhalen. Ook daar onthielden N-VA en VB zich. Deze taks zal aan niet EU-bedrijven opgelegd worden wanneer ze hun producten willen invoeren in de Europese markt, kwestie van onze eigen bedrijven niet te zeer te benadelen. Tijdelijk dan, want het is een kwestie van tijd tot andere landen een dergelijke koolstoftaks invoeren voor hun economieën. Ze gaan dat moeten doen, want de druk van de internationale gemeenschap om te handelen zal steeds groter worden, en nog belangrijker, de klimaat-gerelateerde calamiteiten gaan elkaar steeds sneller opvolgen.

Met andere woorden: de kosten zullen de pan uitswingen: voor de landbouw en hun mislukte oogsten, voor de verzekeraars die het niet meer trekken (na de waterbom in Wallonië kwamen er al geluiden uit de Belgische verzekeringssector dat ze dat geen 2^e maal zullen kunnen betalen), voor gezinnen en bedrijven die zullen kampen met watertekorten. Of voor de ca. 200 miljoen klimaatvluchtelingen (schatting VN) die, aan ongewijzigd beleid, tegen 2050 hun thuis zullen ontvluchten.

Voorbereide landen of regio’s zwaar in het voordeel

Welke landen zullen zwaar in het voordeel zijn in dergelijke context? Juist: landen met bedrijven en inwoners die voorbereid zijn, en die dus hun uitstoot hebben teruggedrongen, die niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, die energie-efficiënter zijn, die hebben geïnvesteerd in een circulaire economie, in broodnodig natuurherstel, in een gezonde waterhuishouding. Landen die, met al deze maatregelen, hun weerbaarheid fors hebben verhoogd en hun impact binnen de grenzen van de planeet gebracht hebben.

In plaats van te jammeren over een verondersteld gebrek aan draagvlak, zullen politici als een gek moeten werken aan het creëren van het nodige draagvlak. Door eindelijk eerlijk te zijn over wat ons te wachten staat als we niet versnellen, maar ook door de immense voordelen die voor het grijpen liggen niet langer te verzwijgen: minder luchtvervuiling, minder lawaai, minder bewegingsarmoede, meer kwaliteitsvolle natuur dichtbij ons, meer veiligheid en preventieve gezondheidszorg.

Eerlijk, wie kan daar nu tegen zijn?

Koen Stuyck is beleidsverantwoordelijke klimaat en voetafdruk bij WWF België. Dit opiniestuk verscheen eerder op Knack.be.