OPINIE (Johan van den Berg): "Architecten, trap niet in de val van het beter te willen weten"

Architecten zijn noodzakelijk en relevant

Het beroep van architect is een missie, architectuur is een religie. We worden architect, we worden gebeten door de microbe en het laat ons nooit meer los. De wereld mooier en beter maken, daar doen we het allemaal om. We vergeten echter vaak dat architecten niet enkel als uitvoerend architect werkzaam zijn. Ze komen in alle facetten van het proces voor en blinken uit in hun brede kijk op de wereld. Goede architecten zijn overal noodzakelijk: bij de overheid, bij de aannemer, bij de ontwikkelaar, bij het studiebureau, in de politiek, op de redactie,…. Telkens met een andere rol, met andere competenties, maar met hetzelfde doel: kwaliteit. Zij zijn noodzakelijk en relevant.

Architecten werken in een complexe omgeving

De omgeving waarbinnen architecten werken wordt er niet gemakkelijker op. Programma en context zijn complexer geworden, maar het lijkt erop dat sommige architecten het zichzelf ook steeds moeilijk maken? Ze verdringen elkaar om het mooiste, het groenste, het duurzaamste project te presenteren, maar vergeten te objectiveren. Focus, focus op opdrachtgeverschap en nederigheid, vanuit kennis dringend zich op. No greenwashing please.

Een complexe opdracht maak je niet eenvoudiger door ze simpeler te maken. Leer omgaan met complexiteit, aanvaard complexiteit en voeg iets wezenlijks toe aan de opdracht. Architecten kunnen context en opdracht bevattelijk maken, kunnen de juiste vragen stellen en kunnen oplossingen voorstellen die ambitieus en haalbaar zijn.

Architecturale ingrepen zijn voor de volgende generaties, laat ze daarom goed zijn. Doe het goed of doe het niet.

De complexiteit van de omgeving waarin de architect werkt, stelt hem zelfs voor de verantwoordelijkheid om opdrachten niet te doen. Een oplossing kan nog zo mooi zijn, de juiste oplossing op de verkeerde locatie blijft een slecht voorstel. Architecturale ingrepen zijn voor de volgende generaties, laat ze daarom goed zijn. Doe het goed of doe het niet.

Architecten zijn regisseurs, ze overzien het geheel

Architecten vereenvoudigen, maar versimpelen niet. Ze kunnen de relevantie van noodzakelijke bijkomende studies inschatten, en stellen teams samen. Zij omringen zich met een open netwerk van deskundigen die ze kunnen inschakelen. Ze houden de eindregie waardoor het resultaat bijzonder en kwalitatief is.

Om een opdracht goed in te kunnen schatten, zijn de objectieven bij opstart erg belangrijk. De MER-screening wordt nog vaak gezien als een verplichte milieu-integratie in de al te complexe procedure van de omgevingsvergunning, maar niets is minder waar. MER-richtlijnen en tools om te komen tot een goede afweging zijn de laatste jaren intens en toegankelijk ontwikkeld, maar worden nauwelijks buiten de sector van MER-deskundigen ter harte genomen. Kennis rond knooppuntwaarde, nabijheid van voorzieningen, impact op mobiliteit, bestaande en potentiele natuurwaarden, ruimtebeslag zijn allemaal elementen die architecten kunnen vatten. Ze bestuderen ze niet zelf grondig, maar indien dit noodzakelijk zou zijn, kunnen ze ze wél in het geheel plaatsen en de juiste aandacht geven.

Architecten hebben een grote verantwoordelijkheid, ze verstoppen zich niet in de economische realiteit

De kwaliteit van de oplossing schuilt in de kwaliteit van de vraagstelling. Goede architectuur komt tot stand door het team te enthousiasmeren, het team dat speciaal voor de opdracht is samengebracht. De architect zit aan de knoppen, hij stuurt en geeft richting. Dat is een grote verantwoordelijkheid, maar ook een hele mooie verantwoordelijkheid.

Bekijk het niet vanuit de zijde van wat je moet doen, maar vanuit de zijde wat je kan doen. Wees fier op deze bijzondere positie en maak er het allerbeste van en doe het niet alleen. Neem de MER-richtlijnen ter harte, verdiep je en neem duurzame en mildere maatregelen ter harte.

Architecten voeden het discours, deskundig én verstaanbaar

Architecten staan op de barricades en blijven ijveren voor dat hogere doel. Ze hebben die rol in de maatschappij. Het lijkt echter bij momenten dat ze een boot gemist hebben?

Pleiten bij de minister voor de becijfering van klimaatimpact in de milieu-effectenrapportage is vreemd? Dit kan immers vandaag al. Je kan vandaag reeds perfect je project een spiegel voorhouden en je eigen milderende maatregelen schrijven. Echter, er zijn architecten die deze maatregelen, maatregelen die er wel degelijk toe doen, gemotiveerd weg schrijven.

Pleiten bij de minister om hier meer controle op te doen, op de beroepsernst van het invullen van deze screening, ook dat is te laat. De lokale autonomie is helemaal vormgegeven waardoor ‘regie vanuit Vlaanderen’ moeilijk is geworden. De hele verantwoordelijkheid in de schoenen van de lokale omgevingsambtenaren schuiven is niet eerlijk.

Terug naar de barricades

Architecten, alle architecten samen en hun teams, moeten pleiten voor kwaliteit. Kwaliteit die er echt toe doet. Ze moeten schrijven, praten, discussiëren, het eens zijn, het oneens zijn, ideeën voorstellen aan het beleid, aan de ontwikkelaar, aan de nieuwe generaties. Architecten moeten niet in de val trappen van het beter te weten. Allemaal leren we dagelijks bij, door bvb. voor te beginnen een MER-screening ter harte te nemen en die milderende maatregelen echt toe te passen in plaats van weg te schrijven.

Denk eraan, we bouwen niet voor de huidige generatie, we bouwen voor toekomstige generaties.

Johan van den Berg is architect-stedenbouwkundige. Hij is zijn carrière gestart bij Bart Lens, maar zag snel dat er meer was dan dagelijks vér doorgedreven details uit te werken voor dat éne sublieme project. Na meer dan 20 jaar stedenbouwkundige bij verschillende gemeenten, bijkomende studies zoals stedenbouw en overheidsmanagement heeft hij de keuze gemaakt de kant van de ontwikkelaar op te zoeken. Impact hebben, het verschil maken kan je doen door mee de pen vast te houden bij het opdrachtgeverschap. Door te kiezen voor één van de meest duurzame projecten van Vlaanderen, 4Fonteinen, een A+ project van Matexi, ziet hij dat samenwerken met de juiste mensen het verschil maakt. Goede projecten ontwikkelen is een ploegsport.