OPINIE. Kjell Keymolen: 'Wolken, vreemde wolken'

Een mastodont¹, een witte massa wordt mij gewaar tussen de gedetailleerd geornamenteerde gebouwen aan de Warandeberg. Een uit geprefabriceerde elementen verwezenlijkte gevel benadrukt de verticaliteit van deze massa. De geprefabriceerde constructie lijkt een budgettaire, eerder dan een esthetische keuze te zijn geweest. 

Niets is minder waar, zo blijkt. Er is, volgens de producent van de prefab elementen, veel onderzoek uitgegaan naar het kiezen van de juiste granulaten voor dit architectonisch beton. Het mineraal gesteente “fuchsite” werd ontgonnen in het noorden van Noorwegen en werd per schip naar België getransporteerd om de ecologische voetafdruk te beperken². Mijn bedenkende ondertoon valt u op. Dat het mineraal wordt ontgonnen in het noorden van Noorwegen in plaats van Brazilië om ecologische redenen is prima, echter zou ik het niet benadrukken als ecologisch argument voor dit project. 

Schoonheid is subjectief maar dit gebouw, ter vervanging van een betonnen modernistisch gebouw, getuigt van weinig architecturale voeling met de omringende gebouwen en de topografie. Waar het vroegere, modernistisch gebouw bestond uit 2 volumes op een platform waardoor licht en lucht de verbinding maakte tussen het hoger en lager gelegen stadsdeel, komt deze nieuwe constructie als een donderwolk op mij af. 

De schoonheid van ‘het woord’ en de poëzie, die past bij een architecturaal project, treft blaam. In artikels lees ik termen die we, het publiek, “graag” horen: duurzaamheid, esthetiek, groene daken, publieke ruimte, urban house, prestigieuze aanblik,… enzoverder³. Woorden die we bij veel projecten lezen en die alsmaar meer van hun waarde verliezen. De architectuurwedstrijd dateert van 2013, anders hadden de termen ‘circulariteit’ en ‘ecologie’ de reeks ongetwijfeld vervolledigd. 

“Het doel van de wedstrijd was een project te selecteren dat kwaliteitsvolle stedelijke integratie, goede milieukwaliteit en gebruiksvriendelijke semipublieke en private ruimten verenigt.”⁴

Het is net die stedelijke integratie die als een donderwolk op mij afkomt en bijgevolg faalt in zijn opzet. Zouden mensen weten waar het gebouw staat, zonder informatie onder de foto? Zouden mensen inzien dat er rekening werd gehouden met de historische gevels van de omringende gebouwen?  

Dit is namelijk één van de beschreven kwaliteiten van deze gevel: “het subtiele terugspringen van de gevels is afgestemd op de kroonlijsthoogte van de naaste buren” en “met haar fluctuerende hoogte gaat het nieuwe gebouw in dialoog met de bebouwde omgeving en met de stedelijke topografie”⁵. 

Misschien is het jammer dat de Chinezen dit project niet hebben gekopieerd en sneller hebben gebouwd opdat we het zouden inzien. (Ref. Wangjing Soho complex, Zaha Hadid architects).

"Het organiseren van een architectuurwedstrijd leek de beste strategie om op innoverende en creatieve wijze de uitdaging van stedelijke integratie en respect voor patrimonium aan te gaan.”⁶ Dat is naar mijn mening een zeer goed uitgangspunt! Hoe is de stedelijke integratie met respect voor patrimonium dan toch zo fout gelopen? 

Wanneer men opteert om een nieuw kantoorgebouw te plaatsen op een prominente plek in een multifunctionele stad is men ertoe verbonden, voor het slagen van stedelijke kwaliteit,  extra kwaliteiten aan te bieden aan de passant, de burger, het publiek. 

Uiteraard is architectuur maar één aspect. Een kwalitatieve publieke ruimte, de publieke doorsteken in het gebouw, de relatie publiek/semi-publiek/privaat, de invulling van het gebouw rekening houdend met de omliggende functies en de lange termijnvisie zijn andere aspecten die spelen in het slagen van een project. 

Daarom moeten we geduldig afwachten op “de interessante integratie met het stedelijk weefsel”⁷ die men voor ogen heeft. 

“Het is belangrijk om dit gebouw te laten leven en de stad het zich eigen te laten maken.”⁸

Laten we, als architect, de realiteit niet uit het oog verliezen en samen met de bouwheer waken over de kwaliteitsambities van onze projecten. Ondertussen kunnen wij, architecten, anticiperen op welke manier een synergie tussen de 2 werelden kan ontstaan nu en in de toekomst.  

(1) mastodont (m.; -en) (fig.) geweldig gevaarte
(2) https://febe.be/nl/projecten/detail/nieuwe-hoofdzetel-bnp-paribas-fortis-krijgt-uniek-exoskelet
(3)  https://www.baumschlager-eberle.com/en/work/projects/projekte-details/montagne-du-parc-1/
(4) (5) (6) https://www.montagneduparc-warandeberg.be/project/architectuur
(7) uit een artikel uit A+257
(8) een passage uit feedback van Olivier Bastin op dit artikel