OPINIE. Luc Eeckhout: 'Biodiversiteit gaat over het leven zelf'

Biodiversiteit gaat over ons allemaal en over het leven op aarde. Onze planeet aarde is uniek, het is een levend mirakel in het universum. Maar de rijke variëteit van het leven zelf op aardestaat onder extreme druk. De mens als dominante soort leeft op voet van oorlog met de natuur en al het andere leven. Waar de mens is moet de natuur wijken. In het dichtbevolkte Vlaanderen is het niet anders. De natuur overleeft hier in beschermde zones en vaak door Europese wetten. De laatste jaren zien we een verdere achteruitgang van de natuur in landbouwgebieden en een aarzelende vooruitgang in de steden. Wat is er aan de hand?

Het lijkt een enorme contradictie dat de natuur overleeft in de stad en niet op het platteland. Toch is het terug een van de vele ongemakkelijke waarheden als het gaat over onze manier van leven, wonen en werken. Het platteland is voor de natuur een no-go zone. Door de industriële landbouw zijn monofunctionele productiezones gecreëerd waar de rijke biodiversiteit van de natuur geweerd wordt. Zodus produceert een aardappelveld enkel aardappelen en worden andere planten en ook insecten er chemische bestreden. Hierdoor ontstaan nieuwe woestijnen waar buiten de specifieke teelten niets meer groeit. De levende natuur wordt er gestopt of koudweg volledig dood gemaakt. Met als gevolg een slagveld voor de biodiversiteit, bloemen en insecten verdwijnen, vogels verdwijnen, kleine roofdieren verdwijnen.

Verstedelijkte gebieden daarentegen vormen een zone waar bestrijdingsmiddelen meer en meer niet langer toegelaten zijn. In deze zones kan de natuur terug zijn gang gaan. Onder noemer van ‘rewilding’ worden plekken teruggegeven aan de natuur. Of hoe budgettaire tekorten leiden tot een nieuwe rijkdom. Want net in deze zones herstelt de natuur zich opvallend goed en snel en komen planten- en diersoorten terug die sinds lang niet meer zijn opgemerkt.

Tot hier een stuk optimisme. In het zowat boomloze Vlaanderen is de natuur en biodiversiteit teruggedrongen tot een onaanvaardbaar minimum. Als we onszelf nog een toekomst gunnen zal dit afhangen van de herintroductie van de natuur in Vlaanderen en het beschermen van de bestaande natuur. Geen wonder dat de conclusie van de COP15 aandringt om 30% van het land en 30% van alle zeeën en oceanen te beschermen tegen 2030. Doch in het huidig voorstel telt de andere 70% ook zwaar mee. Landbouwsystemen moeten natuurvriendelijker worden en ook in de bebouwde omgeving krijgt de natuur een stijgend belang. Steeds meer ontdekken we dat net de levende natuur met zijn rijke biodiversiteit ons leven ondersteunt en mogelijk maakt. Zuivere lucht, zuiver water, een blik op groen, de geluiden van de natuur, gezond voedsel zijn onafscheidelijk verbonden met een gezond en betekenisvol menselijk bestaan.

We worden allemaal terug uitgenodigd een cohabitatie aan te gaan met de natuur. Projecten waar de natuur niet in voorkomt moeten we durven stoppen. De natuur is geen onderdeel van het probleem, de natuur is een essentieel onderdeel van de oplossing. “Think Nature” moet ons aanzetten om met de natuur samen te werken en ecosysteem diensten bewust te integreren. Op deze manier zullen we in staat zijn het zwarte asfalt te laten wijken en plaats te maken voor nieuwe groenblauwe infrastructuren die zuurstof en leven kunnen brengen naar onze versteende woon- en werkomgevingen.

Tot slot wil ik verwijzen naar de ‘wedding cake’ van Prof. Dr. Johan Rockström. Welke nobele projecten we ook hebben ze zullen altijd ingebed moeten worden in de ruime biosfeer van onze planeet. De onderste cirkel of basis van de cake is de biosfeer, de natuur en zijn biodiversiteit, alles steunt op dit fundament. Wanneer we in de COP15 vastleggen om slechts 30% hiervan te beschermen dan snappen we meteen dat dit wel een erg smalle basis is voor onze maatschappij en onze economie.

Maar het is een start om het huidig model te veranderen. Dit model denkt namelijk net andersom en ziet de economie als de basis. De omgekeerde ‘wedding cake’ wordt hierdoor een doldraaiende tol. Met de economie als spil en vormt het een wankele basis voor de gehele maatschappij. De natuur is een vrij-zone waarover iedereen eindeloos en vrij over beschikt om dingen weg te nemen en ongevraagd in te dumpen. Het model draait op fossiele brandstof. Stop de brandstof en de tol valt om. Neem de natuur weg en het leven zelf verdwijnt.

De biodiversiteit COP15 ordent het belang van de keuzes die we moeten maken. De aanhoudende aanval tegen de natuur zijn we aan het winnen. Maar wat als we deze oorlog echt winnen? Betekent dit dan zelfdestructie, want de mens zelf is ook natuur?