OPINIE. "Natuurherstelwet verdient beter dan de karikatuur die er nu van gemaakt wordt" (Kathleen Van Brempt)

Wie vandaag de pauzeknop voor natuurherstel komt bepleiten, slaat het volledige Europese klimaatbeleid onderuit. Klimaat en biodiversiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Samen vormen ze een bijzonder complex en vernuftig systeem, vergelijkbaar met een Zwitsers horloge. Elk radartje telt. Haal er eentje uit en de klok tikt niet meer.

Net dat maakt van natuurherstel het sluitstuk van de Europese Green Deal. Het gaat over meer dan het herstellen van onze relatie met de natuur en het creëren van een gezondere en schonere leefomgeving. Je kan geen effectief klimaatbeleid voeren zonder natuurherstel en biodiversiteit. Aan een ‘dood’ ecosysteem heb je niets. Daar vergist onze premier zich schromelijk. 

Het volledige Europese klimaatbeleid is erop gericht om onze CO₂-uitstoot te reduceren. Daarvoor moeten we ook CO₂ kunnen capteren. Natuurherstel is de goedkoopste en meest efficiënte manier om dat te doen. Andere technologische oplossingen, zoals de proefprojecten rond koolstofopslag die vandaag worden uitgerold, zijn hoopgevend, maar de technologie staat nog niet op punt en er hangt een gigantisch prijskaartje aan vast.

Bovendien beschermt die natuur ons tegen de gevolgen van klimaatverandering. Ook dat is adaptatie. Denk maar even terug aan de overstromingen die België en Duitsland in hun greep hielden in 2021. Het waren de herstelde overstromingsgebieden in de vallei van de Dijle die toen grotere rampen in Vlaams-Brabant konden voorkomen.

De kritieken op het voorstel zijn vaak gebaseerd op onjuistheden. Zo hekelen tegenstanders van de natuurherstelwet dat het gaat om een one size fits all beleid. Dat klopt niet. De opgesomde doelstellingen zijn algemene Europese doelstellingen, geen nationale doelstellingen. Lidstaten moeten zelf de vertaling daarvan invullen.

Zo wordt aan de lidstaten en regio’s gevraagd om een eigen natuurherstelplan op te stellen. In die nationale natuurherstelplannen staat het de lidstaten vrij om zelf hun eigen prioriteiten en aanpak te bepalen op maat van de specifieke situatie van hun natuur. Dat betekent dat er bij sommige lidstaten meer inspanningen zullen worden geleverd om aan natuurherstel in steden te werken, terwijl anderen meer zullen inzetten op herstel van bos- en veengebieden. De natuurherstelwet is veel meer een aanpak op maat dan eenheidsworst.

Een andere veel gehoorde riedel is dat de natuurherstelwet het land, de economie, de industrie, de woningbouw en de landbouw op slot zou steken. Ook dat klopt niet. Eerst en vooral omdat de natuurherstelwet net de nodige flexibiliteit geeft aan de lidstaten om haar plannen voor natuurherstel zelf in te vullen, maar vooral omdat er ook nog eens uitzonderingen worden voorzien voor de gebieden die beschermd worden.

Ook de voorwaarde dat de natuur in beschermde gebieden niet meer achteruit mag gaan, roept veel verontwaardiging op. Dat is op z’n minst opvallend. Het gaat dan over natuurgebieden die onder de Natura 2000 en de vogel- en habitatrichtlijn vallen. Als sinds 2004 is bepaald dat lidstaten de natuur in die gebieden moeten beschermen en het verlies van biodiversiteit moeten voorkomen. Dat gebeurt dus al. Lidstaten hoeven die kost ook niet alleen te dragen. Via het Life+-fonds steunt de Europese Unie de lidstaten om beschermingsmaatregelen voor deze gebieden te nemen. Ook Vlaanderen, dat in verhouding het hoogste aantal Life-projecten heeft van de hele Europese Unie. Hoe geloofwaardig is het eigenlijk dat beleidsmakers vandaag op hun achterste poten gaan staan over een voorstel dat ze in praktijk al jarenlang toepassen?

Minstens even ergerlijk is de onnodige tegenstelling die wordt gecreëerd tussen natuur en industrie. In een opiniestuk schreven Gwendolyn Rutten en Hilde Vautmans bijvoorbeeld: “Gaan de bouw van windmolens of zonnepanelen tegenhouden omdat er spinnen kruipen?” Ook die karikatuur klopt niet. Lidstaten kunnen volgens het voorstel van de Commissie zelf projecten van openbaar belang definiëren. Het kan dan gaan over duurzame woningbouw, een nieuwe innovatieve industriële installatie of het inplanten van duurzame energievoorziening.

Het aanleggen van groen op en rond een veld waar zonnepanelen worden ingepland? Kraamkamers voor vogels of koraalriffen aanbrengen op de fundering van windmolens op zee? Dat is, u raadt het al, natuurherstel. De natuurherstelwet biedt opportuniteiten. Ook de industrie zelf beseft dat. Eurelectric, de koepel van Europese energieproducenten, was één van de eersten om het voorstel van de Europese Commissie volledig te steunen.

Er worden overigens al veel inspanningen geleverd. Denk maar aan de manier waarop de stad Antwerpen vandaag water recycleert om de vijver in het stadspark opnieuw te vullen of de projecten rond ontharding van pleinen en straten in Gent. Beiden voorbeelden van natuurherstel die vandaag al worden uitgerold.

Een ander mooi voorbeeld is de haven van Antwerpen. Dat was ooit anders. De uitbreiding van de haven zorgde voor grote discussies tussen de industrie en de natuurbeweging. Vandaag is de Antwerpse haven dé best practice binnen de Europese Unie op dat vlak. Niet alleen groeit onze haven, die groei gaat hand in hand met het beschermen en herstellen van natuur daarrond. Wat twintig jaar geleden onmogelijk leek, is vandaag een goed ingeburgerde praktijk. Er is niemand in de Antwerpse haven die dat in vraag stelt. Integendeel.

Door alles op een hoopje te gooien en wat op tafel ligt fout te framen, is het de politiek zelf die het draagvlak voor klimaatbeleid ondermijnt. Van Demir is al langer geweten dat ze dat enkel doet om politieke punten te scoren. Het geeft haar een opportuniteit om zich af te zetten tegen Europa en de federale regering. Maar wanneer het gaat over de natuurherstelwet wordt de houding van Demir helemaal onbegrijpelijk. Je kan niet eerst komen roepen dat Europa te weinig inzet op klimaatadaptatie, om je vervolgens resoluut te kanten tegen een voorstel dat nét dat voor ogen heeft. Veel gekker moet het niet worden.

De natuurherstelwet verdient beter dan de karikatuur die er vandaag van gemaakt wordt. Mocht het debat gaan over wat er écht op tafel ligt, zou er veel minder ruimte zijn voor politieke profileringsdrang. Dat mag dan een goede electorale strategie zijn, goed beleid is het allerminst. Van een minister en een premier mogen we toch écht meer verwachten.